Læknablaðið - 01.04.1971, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ
47
mikill þessi útflutningur var. Náði útflutningur þessi hámarki
1896. Vart fer það á milli mála, að svo mikill útflutningur á
fullorðnu fé liafi skipt máli fyrir viðgang sullaveiki í landinu, og
dregið úr smitmagni á blóðvöllum landsins.
Á þessmn tíma eru samin leiðbeiningarrit fyrir alþýðu um
eðli sullaveiki og varnir gegn henni. Enski læknirinn Arthur
Leared hóf fyrstur að hvetja fólk til varúðar í umgengni við
liunda árið 1862 og lagði áherzlu á eyðingu sulla og hreinsun
hunda af bandormum.18
Bæklingi H. Krabbe, „Athugasemdir handa Islendingum um
sullaveikina og varúðarreglur gegn henni“, Kaupmannahöfn 1864,
var dreift ókeypis á hvert heimili um allt Island. Síðar ritaði
J. Jónassen alþýðlegan bækling, „Sullaveikin og varúðarreglur
gegn henni“ 1884 og 1891, sem útbýtt var ókeypis um land allt.
Rit þessi hafa án efa haft mjög mikla þýðingu, ekki hvað
sízt vegna þess, hve sullaveiki var algeng, svo að flestir Islend-
ingar þekktu að nokkru kvalir og raunir sullaveikra manna.
Baráttan gegn sullaveikinni hér á landi hefur borið skjótari
og meiri árangur en flestir munu liafa búizt við fyrirfram.11
Hefur sá árangur verið talinn til fyrirmyndar af þjóðum, sem
nú þurfa sjálfar að taka upp baráttu til útrýmingar sullaveiki
í mönnum og búfé.
Ýmsar ástæður eru færðar fram til skýringar á því, livers
vegna Islendingum tókst að losna við sullaveiki í fólki. Almenn
alþýðufræðsla um eðli sjúkdómsins, hetri afkoma, bætt húsa-
kynni og aukin þrifnaðarmenning er talin liafa valdið miklu.
Einnig hefur verið hent á, að breytlir búskaparhættir, svo sem
að lagt var niður sauðaeldi og fráfærur og' telcin upp slátrun
sauðfjár í sláturhúsum, hafi skipt hér miklu máli.° 11 12 18
Með tilliti til þess, að nýsxnitanir af sullum virðast hafa
minnkað mjög verulega 1880-1890 (III. tafla) nægja þessar skýr-
ingar tæpast, því að veruleg breyting á búnaðarháttum, þrifnaði
og hýbýlamenningu verður ekki hér á landi fyrr en nokkru eftir
aldamót, eða 20-30 árum eftir að nýsmitanir hætta að rnestu, en
smitun verður aðallega á bernskuárum.
Ef meta skal í ljósi þeirra staðreynda, sem nú eru kunnar af
niðurstöðum krufninga á fólki, sem fætt er siðari hluta 19. aldar-
innar, livað helzt hafi stuðlað að þeim góða árangri, sem náðist
i baráttunni við sullaveikina, verður vart lijá því komizt að
benda á fræðandi blaðagreinar A. Leared, hin alþýðlegu fræðslu-
rit Haralds Krabbe og J. Jónassens um sullaveiki og varnarráð