Læknablaðið - 01.11.1972, Blaðsíða 29

LÆKNABLAÐIÐ
167
Venjulega eru tvö tímabil sjúkdómsmyndarinnar greind, hið fyrra,
sem oft spannar áratug eða meira, einkennist oft aðeins af margvís-
legum þjáningum, sem sveiflur á blóðsykri valda, en hið síðara, sem
er lokaþáttur sjúkdómsins, af hinum ýmsu óbeinu einkennum æða-
skemmda.
Markmið meðferðarinnar er ekki einvörðungu að lengja líf og
lina þjáningar heldur og, að sjúklingurinn fái notið lífsins á sem eðli-
legastan máta, þrátt fyrir þær margvíslegu kvaðir, sem sjúkdómurinn
setur um breytt líferni.
Til þess að sjúklingurinn geti valdið hinu nýja stjórnunarhlutverki
sínu, þarf hann mikla, margvíslega og stöðuga uppfræðslu, en án
hennar er ekki um viðunandi stjórn að ræða, kynt er undir báli æða-
skemmdanna og ævidagarnir styttast.21617 „Þeir, sem beztu þekking-
una öðlast, lifa að öðru jöfnu lengst.“18
Uppfræðslan er mjög erfið og tímafrek, en þungamiðja hennar
varðar einkum magn, tegund og niðurröðun, bæði fæðu, blóðsykur-
lækkandi lyfja og áreynslu. Blóðsykurlækkandi lyf, sem örva insúlín-
framleiðslu eða auka nýtingu þess, eru auðveldari í notkun en insúlín,
en insúlín er, með fáum undantekningum, lífsnauðsynlegt öllum undir
fertugu og um 10% þeirra, sem fá sjúkdóminn síðar. Sjúklingurinn
þarf að kunna rækileg skil á:
1) Meðferð sprautu og nála.
2) Aðferðinni við insúlíngjafir undir húð einu sinni eða oftar á
dag.
3) Verkunarmáta þess insúlíns, sem notað er.
4) Hvenær insúlínið skuli tekið með tilliti til máltíða.
5) Breytilegri insúlínþörf, sem ákvarðast af daglegum mæling-
um á sykurmagni í þvagi.
6) Einkennum of stórrar insúlíngjafar og hvernig skuli bregðast
við þeim.
7) Samsetningu og hitaeiningafjölda fæðu. Takmörkun kolvetna
og hitaeininga, er fullnægi eðlilegri þyngd, kröftum, vexti
(hjá börnum), og líkamlegri áreynslu.
9) Niðurröðun fæðutegunda, einkum kolvetna, á nákvæmlega
tímasettar máltíðir dagsins með algerri hliðsjón af verkunar-
máta þeirrar insúlíntegundar, sem notuð er, svo og af líkam-
legri áreynslu.
10) Áhrifum breytilegrar líkamsáreynslu á blóðsykurinn og
hvernig skuli bregðast við þeim.
Með sameiginlegu átaki sjúklings, læknis og matarfræðings (diet-
itian) tekst sjúklingnum að jafnaði að ná viðunandi stjórn á blóðsykri
sínum, en vegna þess að fjöldi mögulegra víxlspora er næstum óendan-
legur, eru óæskilegar sveiflur á blóðsykrinum ætíð á næsta leiti. Fram-
kvæmdinni mætti líkja við það, að á aðra skál vogar væri sett insúlín,
en fæða á hina, en líkamleg áreynsla auk margra annarra þátta leituðu
stöðugt eftir að stjaka við skálunum og koma þeim úr jafnvægi, en
hreyfing á annarri, veldur hreyfingu á hinni. Sveiflist sykurinn upp,
fylgja hin beinu einkenni sjúkdómsins, en sveiflist hann niður, fylgja
önnur og ný einkenni: Sviti, höfuðverkur, titringur, sljóleiki og með-