Læknablaðið - 01.06.1973, Síða 7

LÆKNABLAÐIÐ
91
Ágúst N. Jónsson
STUTT YFIRLIT UM ECCYESIS (UTANLEGSÞYKKT)
w í TÍU ÁR, 1960-1969
INNGANGSORÐ
f lionum misserum hefur fyrirbrigðið
eccyesis (utanlegsþykkt) oft verið mér í
hug, eðli þess, tíðni og afleiðingar. Ég valdi
því þann kost, að kynna mér bað nokkru
nánar og fjalla um það í ritgerð þeirri, sem
hefst á þessum orðum.
Mér er vel ljóst, að hér er einungis um
upphaf að athugun að ræða af minni hálfu
og er oftar en einu sinni að því vikið í
greininni, en ég hef fullan hug á að halda
áfram í starfi mínu athugunum á þessu
efni, eftir því sem aðstæður frekast leyfa,
hvað sem úr því kann að verða og hvenær
sem það kemur fyrir annarra sjónir.
í yfirliti því um eccyesis, er hér fer á
eftir, er miðað við áratuginn 1960-1969.
Afar mikil starfsemi er víða helguð
rannsókn til þess að auka skilning okkar
á hinni margflóknu starfsemi, sem fram
fer í vefjum þar sem frjóvgun fer fram
(conception) og síðan áframhaldandi þró-
un fóstursins.
Þrátt fyrir ákafar umræður og ráða-
gerðir í þá veru að koma í veg fyrir það,
sem við köllum offjölgun manna í heim-
inum, erum við alltaf önnum kafin við
vandamál, er varða þau fóstur, sem tapast
við íósturlát, andvana fæðingar og neona-
tal dauða. Fyrir utan þessa flokka, sem
nefndir voru, er allstór flokkur þungana,
sem ekki ná að þroskast eðlilega, þó að
ekki sé um röskun að ræða í þróun eggs-
ins, heldur vegna þess, að hið frjóvgaða
egg sezt að annars staðar en í legholinu
og þar með er næstum óhugsandi, að frek-
ari vöxtur fóstursins geti átt sér stað nema
að mjög takmörkuðu leyti. Almennt er
þetta nefnt graviditas extrauterina (utan-
legsþykkt), sem er þó ekki alveg rétt
heiti. Hið frjóvgaða egg getur setzt að i:
1) legpípu, 2) legveggnum, 3) eggjastokk,
4) kviðarholi og 5) leghálsi. Langalgengast
er, að implantationin eigi sér stað einhvers
staðar í legpípu eða í yfir 99% af öllum
utanlegsþungunum (Skulj).1 Eccyesis (úr
grísku, ek: út og hyesis: þungun) er eitt
orð yfir þetta fyrirbæri, en það er ekki
mikið notað.
EFNIVIÐUR
Efnið í ritgerð þessa er fengið úr vefja-
greiningarsvörum Rannsóknarstofu Há-
skólans 1960-1969 og síðan eftir þeim farið
yfir sjúkraskrár og aðgerðalýsingar á
sjúkrahúsum. Hér verður því einungis
stuðzt við tilfelli, sem eru staðíest með
vefjarannsókn. Nokkur sjúkrahús hafa
sent inn til vefjarannsóknar öll utanlegs-
fóstur, sem til þeirra hafa komið til að-
gerðar, önnur aðeins einhvern hluta af
sínum tilfellum. Á þessum tíu árum, 1960-
1969, voru staðfest með vefjagreiningu á
Rannsóknarstofu Háskólans 283 tilfelli af
eccyesis, það er að segja, að lýst er bæði
fellibelg og æðabelg og oft fóstri, allt upp
í 3-5 cm lengd haus-daus. f einu tilfelli,
sem skráð var hér, fannst þó aðeins felli-
belgur, en svo mikill, að telja verður yfir-
gnæfandi líkur til þungunar í legpípu.
Annars hafa lengi verið skiptar skoðanir
um fellibelgsmyndun í legpípunum.
Flestir munu þó nú vera sammála um,
að sönn fellibelgssvörun (reaction) geti
átt sér stað í pípunum bæði í eðlileg'ri
þungun og legpípuþungun. Hins vegar
mynda þó fellibelgsfrumurnar ekki sam
fellt lag, eins og sést í uterus, heldur breið-
ur. Novak2 cegir. að mestur ruglingurinn
í þessum efnum haíi staíað af rangri smá-
sjártúlkun á sneiðum frá sýnum. •
Ekki tókst mér að fara yfir allar hér-
lendar sjúkraskrár í bessu yfirliti, enda
eru þær á sjúkrahúsum um allt land.