Læknablaðið - 15.08.1984, Blaðsíða 9

LÆK.NABLAÐID
183
flokkuð í tvo stóra hópa eftir pví, hvort
nokkurn veginn sömu sjónarmið hafi ráðið um
greiningu peirra öll prjú tímabilin eða ekki.
Það parf naumast að ræða pað frekar, hvað
viðvíkur hungurdauða, skyrbjúg, drykkjuskap,
slysum og sjálfsmorðum, en ellihrumleiki parf
helzt nánari athugunar við um sambærileika
milli tímabila. Ellidauðir eru peir taldir, pegar
lífið fjarar út án pess að vart verði einkenna
um nokkra pekkta sjúkdóma. Þar skiptir pví
talsverðu máli, hvort kunnáttumaður hefur
skoðað sjúklinginn í banalegunni eða ekki,
enda kemur pað greinilega fram pegar athugað-
ur er ferill pessa dánarmeins eftir 1915, að
pað verður stöðugt fátíðara eftir pví, sem dán-
arvottorðum fjölgar og aðstaða til sjúkdóms-
greiningar batnar. Það er pví að vonum, að
margir verði ellidauðir pegar leikmenn einir
meta eins og gert var 1827-1836; og meðal
peirra ellidauðu pá má gera ráð fyrir mörgum,
er raunverulega ættu heima í peim dánar-
meinaflokkum, er miðaldra og eldra fólk nú tíð-
ast deyr úr: krabbameini, hjartasjúkdómum og
heilasjúkdómum vegna æðabilana. Áfengisei-
trun er álíka tíð dánarorsök 1911-1915 og
1827-1836, en sjálfsmorð eru aftur miklu tíðari
1911-1915, en á eldri tímabilum. Yfirleitt látast
mun fleiri úr næmum sjúkdómum 1827-1836
og 1803 en 1911-1915, og sýnir tafla III
hvernig dánarmeinin dreifast á hina ýmsu
sjúkdóma og ræður par miklu um, hvaða
faraldrar gengu á hverjum tíma. Pannig bygg-
ist hinn mikli fjöldi látinna úr kvefpest og
kvefsótt 1827-1836 eingöngu á pungri kvef-
pest, inflúenzu, er gekk 1834 og 803 létust úr,
eða sem svarar til 147 af 100.000 á tímabilinu
1827-1836. Dánarorsökin holdsveiki parfnast
frekari skýringa, pví að pað mun rétt vera sem
Sæmundur Bjarnhéðinsson álítur, að í presta-
skýrslunum tákni sú dánarorsök aðeins, að
hinn látni hafi verið holdsveikur, pó að raun-
veruleg dánarorsök geti hafa verið önnur.
Pannig fann hann, að af peim 144, er létust í
Laugarnesspítala frá 1. október 1898 til 1.
janúar 1924, dóu úr holdsveiki og beinum
afleiðingum hennar alls 59, eða 41 %, en hinir
úr öðrum sjúkdómum, flestir úr berklum, eða
23 og 10 úr lungnabólgu (18, s. 299). Hinn mikli
fjöldi, sem talinn er dáinn úr líkprá 1803,
táknar pví aðeins, að pað hafi fyrst og fremst
verið olnbogabörn pjóðfélagsins, sem urðu
fyrir barðinu á hungurvofunni, en segir manni
ekkert um, hvort holdsveiki hafi verið almenn-
ari pá en 1827-1836, en pað er mjög líklegt, að
hún hafi verið tíðari pá en fyrsta heila árið,
sem Laugarnesspítali starfaði (1899), en pá
létust par 16 manns, eða sem samsvarar 21 af
100.000 íbúum (19).
Það kom fram á töflu II, að slysadauði er
tíðari 1827-1836 og sérstaklega 1803, heldur
en 1911-1915, og pegar hann er athugaður
nánar, eins og í töflu III, Þá sést að hin aukna
tíðni byggist eingöngu á pví, að fleiri urðu úti á
eldri tímabilunum, en á pví yngra, sem aftur
má rekja til mismunandi pjóðfélagshátta. Fyrir
miðja 19. öld voru alltaf nokkrir pjóðfé-
Tafla III. Dánarorsakir ad mestu sambærilegar
1911-1915, 1827-36 og 1803 af 100000 íbúum.
Næmir sjúkdómar 1911- 1915 1827- 1836 1803
2: Skarlatssótt. 10: Skar- lagensfeber. Skarlatssótt ... 2.3 22 13
4: Ámusótt. 31: Rosen — 2.5 1 —
5: Barnaveiki. 4: Halssyge. Hálsmein 12.2 88 9
6: Kíkhósti. 13: Kighoste. Andarteppuhósti 28.8 16 51
7 og 8: kvefpest og kvefsótt. 8: Catarrhalfeber. Kvefsótt, Forkjölelses feber 25.1 174 87
9: Gaftarsótt. 7: Betændel- sesfeber. — 4.4 24
10: Barnsfararsótt. 27: 1 Barselseng. Af barnsförum . 3.7 19 13
11: Stífkrampi, ginklofi. 2: Ginklofi, trismus, »Engelsk syge«. Ginklofi 1.1 28 28
27: Holdsveiki. 22: Spedalsk- hed. Líkprá 1.4 34 109
Aðrir sjúkdómar 59: Holdfúi, gangræna. 33: Koldbrand 1.1 3
75: Langvinn liðagigt. 21: gigt og rheumatisme ... 2.5 22
130: Kviðslit. 25: Brok. Kviðslit 1.4 1 2
141: Steinsótt. 26: Steins- merter. Steinsótt 1.4 6 4
Slys 47: Druknun. 37: Druknede. Druknun 84.1 89 89
44: Urðu úti. 38 og 39: Ihjel fros- ne og omkomme í Sneefog. Urðu úti og fundnir 4.6 19 40
38 og 39: Hrap og beinbrot. 40: Nedstyrtede fra fjælde. Hrap 10.8 3 6
önnur slys. 41: Ved andre ulykkelige Hændelser og 34: Vulnerationer. önnur slys. . 12.0 10 11