Læknablaðið - 15.10.1984, Blaðsíða 48

270
70,270-273,1984 LÆKNABLADID
Davíð Gíslason
ORSAKIR BRÁÐAOFNÆMIS AF HEYRYKIHJÁ
SJÚKLINGUM SEM KOMU Á GÖNGUDEILD
OFNÆMISSJÚKLINGA FRÁ APRÍL 1983 TIL
APRÍL 1984
INNGANGUR
Engir atvinnusjúkdómar eiga sér jafn langa
sögu hér á landi og sjúkdómar tengdir heyryki
(1). íslenskir læknar urðu fyrstir til að lýsa
lungnaeinkennum eftir vinnu í heyryki og setja
heysóttareinkenni í samband við myglað hey
(1, 2). Þessar löngu liðnu athuganir þeirra hafa
á síðari árum vakið verðskuldaða athygli (3).
Bent hefur verið á, að eðli einkennanna geti
verið mismunandi (4). í því sambandi var
minnst á heysótt, sem talin er til flokks III
ofnæmissjúkdóma. Einnig var minnst á lungna-
þembu og berkjubólgu eftir langvarandi
vinnu í heyryki, en ekki er vitað á hvern hátt
heyrykið veldur þessum sjúkdómum. Þá var
einnig bent á, að heyryk geti orsakað lang-
vinna slímhúðarbólgu í efri öndunarvegum
vegna mekanískrar ertingar í slímhúðinni.
Loks var bent á bráðaofnæmi fyrir heyryki, en
það veldur slímhúðarbólgu í nefi og augum, og
astma. Einkenni þessa ofnæmis kom mjög
fljótt, eða innan hálfrar klukkustundar eftir
að komið er í ryk, og kláði í augum greinir
ofnæmið best frá ertandi einkennum af hey-
ryki. Þetta ofnæmi telst til flokks I ofnæmis-
sjúkdóma.
Hvað veldur ofnæmi í heyryki?
Árið 1979 birtu Cuthbert og félagar niðurstöð-
ur úr könnun á fólki, sem vann við landbúnað
á Orkneyjum. Þeir komust að því, að 15 %
þess hafði astma eða ofnæmi í nefi. Einnig
sýndu þeir fram á, að maurar í heyinu áttu
þátt í ofnæminu (5). Sviþaðar niðurstöður
fengust einnig við könnun á bændum í Uþþ-
salaléni í Svíþjóð (6). Hér á landi hefur starfs-
hóþur undir forystu landlæknis unnið að rann-
sóknum á heysjúkdómum í nokkur ár. í uþphafi
könnunarinnar var megináhersla lögð á að
rannsaka heysýni m.t.t. líklegra ofnæmisvalda í
Frá Vífilsstaðaspítala. Barst ritstjórn 28/06/1984.
Samþykkt 03/07/1984 og sent í prentsmiðju.
heyinu. Niðurstöður þeirra rannsókna liggja
nú fyrir. Hallas hefur gert umfangsmiklar
rannsóknir á heymaurum og fundið 19 teg-
undir í heyryki hér á landi. Fimm algengustu
tegundirnar fundust í 50-97 % þurrheysýna,
sem rannsökuð voru (7). Þessar algengustu
tegundir voru: Tarsonemus sp., Acarus farris,
Lepidoglyphus destructor, Tydeus interruptus
og Cheyletus eruditus. Sömu tegundum var
einnig lýst í Orkneyjum (5), nema Tarsonemus
sp., sem ekki hefur verið lýst áður.
Suzanne Gravesen rannsakaði hey m.t.t.
myglu, músa-ofnæmisvaka (allergen), frjó-
korna og hitakærra geislasýkla (8). í 35 þurr-
heyssýnum úr Víkurlæknishéraði fann hún 15
tegundir svepþa. 1 83 % sýnanna óx Rhizopus, í
29 % sýnanna Penicillium sp., og í 23 %
Aspergullus sp. Aðrar tegundir komu sjaldn-
ar fyrir. Hitakærir geislasýklar fundust í 10
heysýnum, sem könnuð voru m.t.t. þeirra. Sýnt
hefur verið fram á músaofnæmi hjá sjúkl-
ingum með einkenni af heyryki (9). Af þeim
ástæðum var kannað, hvort músa-ofnæmis-
vakar fyndust í heyrykinu. í þrem sýnum af tíu
fundust ofnæmisvakar frá músahárum og í
öllum sýnunum fundust ofnæmisvakar úr
músaþvagi. Frjókorn fundust í sjö sýnum af
tíu. Fimm sýni af votheyi voru könnuð m.t.t.
myglu og hitakærra geislasýkla. Aðeins
óverulegt magn af myglu- og geislasýklum
fannst í þessum sýnum.
Frá því í apríl 1983 hafa sjúklingar, sem
leitað hafa til göngudeildar ofnæmissjúklinga
á Vífilsstöðum, verið húðprófaðir með sér-
stakri heyseríu, hafi þeir haft einkenni frá
öndunarfærum í sambandi við heyryk. Til-
gangur þessarar könnunar er, að athuga niður-
stöður prófanna.
AÐFERÐIR OG EFNIVIÐUR
Allir sjúklingarnir voru stunguprófaðir (prick-
test) með stöðluðu húðprófi með tólf ofnæmis-