Læknablaðið - 15.03.1987, Side 15

LÆKNABLAÐIÐ
81
tilvikum og engin sjónskekkjuleiðrétting. Ef
styrkleiki þessara gleraugna er fyrst borinn saman
við sjónlag í núverandi rannsókn og mismunur
<0,75D talinn útiloka notkun staðlaðra
lesgleraugna, þá kemur í ljós að 32,1%
einstaklinga geta ekki notað þessi gleraugu og er
þetta sama niðurstaða og hjá Fledelius (8). Við
þetta bætast þeir, sem ekki fá umgerðir með réttu
bili milli ljósopa augna, en upplýsingar þar að
lútandi fengust ekki í versluninni og var fólki
ráðlagt að prófa sjálft. Við mælingar staðlaðra
umgjarða reyndist vanta stærðir fyrir þá, sem
styst bil hafa á milli ljósopa, þannig að 14,2%
skoðaðra fá ekki umgjarðir við hæfi. Ýmsir
höfðu því valið of víðar umgjarðir og því
miðpunkt sjónglers of utarlega, en slíkt veldur
gjarnan augnþreytu og höfuðverk. Auk heldur
var fjarlægð frá miðju umgjarðar til miðpunkts
glers stundum jöfn til beggja hliða, en allt að 3
mm mismunur milli miðpunkts hægra og vinstra
sjónglers mældist svo og hæðarmismunur.
Sjóntækjafræðingar hafa í nágrannalöndunum
sinnt gleráugnamátun að vissu marki, en auk
heldur rekið eigin gleraugnaverslanir í ýmsum
tilvikum.
Aðalkvartanir viðskiptavina vegna slíks
fyrirkomulags eru hátt verð annars vegar og að
gleraugnanotkun sé ráðlögð og gleraugu seld mun
oftar en ástæða er til hins vegar (11,12). Þannig
reyndist í síðari rannsókninni (12) rúmlega þriðji
hver einstaklingur með gleraugu ekki hafa þörf
fyrir þau. Á fyrrnefnda atriðið verður ekki lagður
dómur, en síðarnefnda atriðið á ekki við á
íslandi, þar sem ráðleggingar og mælingar
styrkleika nýrra gleraugna eru samkvæmt lögum
alfarið í höndum augnlækna, en sala í höndum
annarra aðila.
Ljóst er að byrji sjúklingur á að prófa
mismunandi gleraugu á eigin vegum vegna
sjóndepru, líður lengri tími þar til raunverulegur
kvilli finnst, heldur en þegar hann leitar strax til
augnlæknis. Getur það seinkað meðferð og gert
árangur hennar lakari. Sé gleraugnamátun
eingöngu í höndum augnlækna finnst gláka
snemma (13) og reynist þá í flestum tilfellum
auðvelt að halda henni í skefjum. Sjónuskemmdir
af völdum sykursýki finnast þá einnig snemma og
hægt að meðhöndla þær með leysi, ef með þarf.
Meiriháttar aðgerðir, svo sem glerhlaupsaðgerðir
yrðu þá óþarfar og draga myndi úr blindu. Göt á
sjónu með byrjandi sjónulosi og skemmdir á
miðgróf sjónu finnast snemma í flestum tilfellum
við augnskoðun og því er mögulegt að meðhöndla
hvorutveggja með leysigeislum, það fyrra til að
gera stærri aðgerð og sjúkrahúsdvöl óþarfa, það
síðarnefnda til að draga úr algengi þessarar
langalgengustu blinduorsakar á íslandi (14).
Einnig finnst stundum hár blóðþrýstingur vegna
breytinga á æðum sjónu og sjaldnar rýrnun í
sjóntaug t.d. vegna heilaæxlis.
í þeim löndum, þar sem augnlæknar skoða ekki
alla sjúklinga sem þurfa á gleraugum að halda,
hefur verið reynt að finna þessa kvilla með
skipulögðum könnunum augnlækna (15). Ljóst er
að sú aðferð er hvorki eins yfirgripsmikil né eins
árangursrík og sá háttur sem hafður er á hér á
landi. Stöðluð lesgleraugu valda ekki beint
varanlegum skaða sjónar, en gætu gert það
óbeint, ef við fórnum því eftirliti sem nú er. Við
yrðum þá að koma á öðru eftirliti eða sætta
okkur aftur við aukna tíðni sjónskerðingar og
blindu.
Af ofannefndu er ljóst, að ódýr stöðluð
lesgleraugu eru ekki endilega sama og sparnaður
fyrir einstaklinga né þjóðfélagið. Niðurstöður
núverandi könnunar benda til þess, að stöðluð
lesgleraugu séu spor afturábak vegna þess að í allt
Number of persons
400
0.5D 0.75-1.0D1.25-1,5D 1.75-2.0D 2.25-3.0D 2:3.25
Astigmatism in diopters (D) (n = 536)
Fig. 3. Astigmatism in diopters (D) (n=536)
Anisometropy in diopters (n = 152)
Fig. 4. Anisometropy in diopters (n = 152)