Læknablaðið - 15.03.1987, Blaðsíða 38

94
LÆKNABLAÐIÐ
Sé litið á heilbrigðisþjónustuna í dag er henni
stundum skipt þannig í fjögur stig:
1. Sérhæfð sjúkrahúsþjónusta, t.d.
hj artaskurðlækningar
taugaskurðlækningar
geislalækningar
2. Almenn sjúkrahúsþjónusta
3. Sérfræðiþjónusta utan sjúkrahúsa
4. Almenn heilbrigðisþjónusta
heimilislækningar heilsu-
heilsuvernd gæslu-
heimahjúkrun stöðvar
tannlækningar
hjúkrunarheimili
aldraðra o.fl.
Eðlilegum hlutföllum milli þessara þjónustuþátta
hefur verið lýst með pýramídamynd og
hlutföllunum á íslandi er betur lýst með súlu.
Skipulag okkar einkennist af mikilli afkastagetu á
hinum efri og sérhæfðari stigum þjónustunnar.
Þangað lendir því óþarflega mikið af verkefnum
sem leysa mætti neðar í stiganum. Þetta stafar
m.a. af mikilli fjölgun lækna á síðustu árum sem
að stórum hluta starfa í sérhæfðri þjónustu enda
hafa skipulag og uppbygging frumþjónustunnar
að nokkru verið vanrækt. Sérhæfða þjónustan
hefur líka verið óskipulögð og uppbygging hennar
hefur mestmegnis byggst á sjálfvirkri útþenslu
þess sem fyrir hefur verið. Einkennir þetta
einkum höfuðborgarsvæðið en hefur áhrif um allt
land.
Þetta ástand getur leitt til aukins kostnaðar og
lakari þjónustu á sumum sviðum. Heilsuvernd
hefur verið vanrækt. Hún er vaxin upp af hefð
sem verkefni fortíðarinnar sköpuðu og er því
veikburða til að takast á við verkefni
framtíðarinnar þar sem heilsugæslustöðvar
virðast þurfa að verða burðarás
heilbrigðisþjónustunnar.
Ég sagði áðan að þetta ástand hér leiddi til aukins
kostnaðar og auk þess er landshlutum mismunað.
Hluti landsins hefur ekki þá þjónustu
heilsugæslustöðva eða þá vaktþjónustu sem
annars staðar er talin sjálfsögð. Sá hluti er látinn
borga toll af þessu í gegnum T.R. auk þess að
standa undir kostnaði af heilsugæslustöðvum
sínum (tafla I) (2).
Hér er teflt saman ólíkustu kjördæmunum hvað
varðar notkun heilbrigðisþjónustunnar.
Kjördæmi sem annars vegar hafa sæmilega
Tafla I. Mismunandi notkun lœknisþjónustu eftir
landshluturn í %.
Reykjavik Reykjanes Vesturland Noröurland vestra Vestfiröir Austurland
Heimilislækningar 33 40
Sérfræðingar 32,6 8,4
Göngudeildir 6,9 3,9
Vaktlæknar 5,6 0
Slysadeild 5,6 0
Heilsuverndarst. 2,5 0 Mismunur
53,2 12,3 40,9
Samtals 86,2 52,3 33,9
Tafla II. Útgjöld T.R. áriö 1984 á ibúa.
Lyfjakostnaður
Reykjavík 2768 kr. Mismunur
Landið 1967 kr. 801 kr.
Læknis- kostnaður
Reykjavík Almennir læknar Sérfræðingar 256 kr. 846 kr. Samtals 1102 kr.
Kaupstaðir Almennir læknar Sérfræðingar 208 kr. 474 kr. 682 kr.
Dreifbýli Almennir læknar Sérfræðingar 219 kr. 297 kr. 516 kr.
þróaða starfsemi heilsugæslustöðva og eru
dreifbýl en hins vegar kjördæmi sem eru þéttbýl,
hafa mikið framboð sérfræðiþjónustu og alla
stóru spítalana en um leið vanþróað skipuiag
frumþjónustu.
Ef saman er tekið hlutfall þeirra sem leituðu
vaktlækna, slysadeildar og heilsuverndarstöðva
auk heimilislækna á tímabilinu í Reykjavík og á
Reykjanesi fæst út talan 46,7% sem bera má
saman við töluna 40% í
landsbyggðarkjördæmunum.
Af þessum tölum má draga þá ályktun að annað
hvort séu veikindi meiri í þéttbýlinu, sjúkir
vanræktir í dreifbýlinu eða kerfið á
höfuðborgarsvæðinu afkastalítið.
Ég er ekki að gefa i skyn að starfsmenn
heilbrigðisþjónustunnar þar vinni illa eða
sviksamlega, heldur tel ég þetta vera afleiðingu
þess að skipulagning þjónustunnar hefur
mistekist. Allar þessar heimsóknir kosta peninga
(3).
í töflu II er einungis sýndur hluti T.R. en ekki hluti
sjúklinga sem er einnig meiri á