Læknablaðið - 15.05.1992, Síða 25

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 181-5
181
Jóhannes Björnsson, Jón Gunnlaugur Jónasson, Gunnlaugur P. Nielsen
ÁREIÐANLEIKI DÁNARVOTTORÐA
ÁGRIP
Dánarvottorð veita mikilvægar upplýsingar
um heilbrigði hvers þjóðfélags og byggja
ákvarðanir um ráðstöfun opinberra
fjármuna meðal annars á upplýsingum af
dánarvottorðum. Krufning (líkrannsókn) er enn
í fullu gildi til ákvörðunar sjúkdómsgreiningu
og aðdraganda dauða og mætti ætla, að
dánarvottorð krufinna væru áreiðanlegri en
hinna er eigi voru krufðir. Bomar vom saman
krufninganiðurstöður og færslur á dánarvottorð
589 látinna fyrir tvö ár með tíu ára millibili,
1976 (250 skýrslur) og 1986 (339 skýrslur).
Misræmi fannst í 49% (1976) og 48% (1986)
tilvika. Hvað varðar beina dánarorsök var
misræmi í 24% (1976) og 26% (1986)
skýrslna og hvað varðar alvarlega sjúkdóma
aðra en beina dánarorsök var misræmi í
32% (1976) og 34% (1986). Misræmi var
kannað eftir því hvort dánarvottorð var ritað á
undan (38 skýrslur) eða sama dag (eða síðar)
(551 skýrslna) og frumgreining krafningar.
Ekki dró úr misræmi nema hvað varðaði
aðra sjúkdóma en beina dánarorsök, þar féll
misræmi úr 45% í 33%.
Samkvæmt þessari athugun virðast
dánarvottorð:
1. Oáreiðanleg heimild um dánarorsakir og
aðra alvarlega sjúkdóma.
2. Ekki aukast að marktæki þótt vottorðsritari
hafi handbærar niðurstöður krufningar.
3. Ekki aukast að marktæki frá 1976-1986
þrátt fyrir framfarir í rannsóknaraðferðum á
sjúkrahúsum.
INNGANGUR
Upplýsingar um heilbrigðisástand þjóða fást
meðal annars við athugun dánarvottorða.
Heimildir um heilsufar, og ekki síst um
vægisbreytingar á tíðni sjúkdóma í tímans
rás, eru helst sóttar í dánarvottorð (1, 2).
Frá Rannsóknastofu Háskólans í meinafræöi. Fyrirspurnir,
bréfaskipti: Jóhannes Björnsson.
Ákvarðanir um ráðstöfun fjármagns, einkum
þær sem horfa til langtíma þróunar, byggja
að veralegu leyti á þeim upplýsingum sem
dánarvottorð veita. Því er augljóst, að nákvæm
ritun dánarvottorðs og áreiðanleiki þeirra
upplýsinga sem það geymir eru mikilvæg
forsenda verkefnaröðunar og skynsamlegrar
dreifingar fjár til heilbrigðisþjónustu á
hverjum tíma. Þótt til séu nokkrar erlendar
rannsóknir, byggðar á niðurstöðum krafninga,
á marktæki dánarvottorða, þá liggja sams
konar upplýsingar ekki fyrir hér á landi.
Líkrannsókn, þótt ýmsum takmörkunum
sé háð, telst enn sú rannsóknaraðferð sem
næst kemst nákvæmri heildargreiningu
lokasjúkdóma og dánarmeins (3, 4). Læknar
eru flestir sammála um mikilvægi krufninga
til viðhalds viðunandi gæðum í greiningu og
læknismeðferð (5, 6).
Tilgangur þessarar rannsóknar er þríþættur:
1. Að bera saman annars vegar færslur á
dánarvottorð og hins vegar niðurstöður
líkrannsókna; 2. að kanna hvort breytingar
verða á misræmi milli þessara skjala við það,
að útfyllandi dánarvottorðs hefur handbærar
niðurstöður líkrannsóknar; 3. að athuga hvort
breytingar hafi orðið á misræmi á tilteknu
árabili, þ.e. milli áranna 1976 og 1986, þegar
framþróun varð í rannsóknaraðferðum á
íslenskum sjúkrahúsum, meðal annars með
tilkomu tölvusneiðmyndunar og ómskoðunar.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Rannsóknin tekur til allra sjúklinga er létust
á Borgarspítala, Landakoti og Landspítala
árin 1976 og 1986 og krufðir voru á ábyrgð
sérfræðinga Rannsóknastofu Háskólans í
meinafræði (R.H.). Hluta þessa efniviðar
hafa verið gerð skil annars staðar (7).
Undanskilin voru réttarmál, andvana fæðingar
og böm látin einum mánuði eða skemur
eftir fæðingu. Eftirtalin gögn voru könnuð:
1. Ljósrit dánarvottorðs, fengið á Hagstofu