Læknablaðið - 15.05.1992, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ
201
raunverulega tíðni svara en ekki prósentutölur,
hlutföll eða aðrar afleiddar stærðir (7, 8).
2. Oheimilt er við tölfræðiútreikninga á
rannsóknamiðurstöðum að nota nákvæmari
kvarða við útreikningana en notaður er við
mælinguna sjálfa (9). Svarendum var ekki
gerð grein fyrir vægi svaranna við könnunina
sjálfa.
3. Þegar meðalstigafjöldi einhvers er
reiknaður verða tölumar að vera á bilkvarða
(9). Ljóst má vera, að skoðanir lækna er ekki
hægt að mæla með einhverjum stigum þar
sem »hiklaust sammála« vegur tvöfalt meira
en »hef ekki skoðun á málinu«.
4. Engin viðhlítandi skýring er gefin á því
hvers vegna 50 stig fást fyrir að hafa ekki
skoðun á málinu.
5. Hvergi í tölfræðiútreikningunum er tekið
tillit til hversu margir svöruðu, heimturnar
voru mismunandi, allt frá 100% niður í 63%.
6. Kí-kvaðratprófinu má ekki beita á mælingar
af mælikvarða heldur einungis fjölda (7).
Niðurstöður af svörum læknanna við
fullyrðingunum eru ekki á neinum mælikvarða
heldur í orðum og með því að telja hversu
margir í hverjum sérfræðingahópi svara á
einhvern hátt má bera það saman við fjölda
úr öðrum hópi og beita kí-kvaðratprófinu
til að meta marktækni. í greinaflokki
fjórmenninganna eru svörin umreiknuð í
stigatölu á óleyfilegan hátt (sjá lið 3 hér
að ofan). Stigatalan er síðan sett inn í kí-
kvaðratprófið sem aftur ekki má (sjá lið 1
hér að ofan). Ekki virðist hafa verið til þess
tekið, að öldrunarlæknar í könnuninni eru
aðeins fjórir, sem setur verulegar skorður
við beitingu kí-kvaðratprófs, verði væntanlegt
gildi (expected value) lægra en 5 (7-9).
7. Sagt er, að notaðar séu sömu aðferðir
og í Gautaborg (1) og að þeim sé lýst í
doktorsritgerðinni áðumefndu eftir Leif
Berggren. Þar eru niðurstöður svaranna birtar
í töflum og má þar glögglega sjá hvemig
hver sérgrein svaraði hverri spumingu lið
fyrir lið. Hvergi er þar minnst á marktækni
í skoðanamun reiknaða með kí-kvaðrat prófi!
Hins vegar er þar beitt svokölluðu multivariate
analysis á aðeins fjórar fullyrðingar sem er
allt annað mál. Þar er og sérstakur viðauki
um tölfræðilega úrvinnslu og þar segir (bls
190); »When many characteristics, such as
«type of physician», sex and age covariate
with each other and with an attitude, it is
hard to see which characteristics cause
the attitude«. Með öðrum orðum, ekki er
hægt að fullyrða að til dæmis munur á
svörum heimilislækna og barnalækna stafi
af mismunandi sérgrein heldur verði að
athuga aðra mögulega kosti eins og kyn,
aldur, menntunarstað, starfsaldur, vinnustað,
hjúskaparstétt og svo framvegis. Þess vegna
er skoðanamunur metinn með svokallaðri
multivariate contingency table, þar sem
fjölmargir þættir eru teknir með í reikninginn.
Slíkir útreikninar eru umfangsmiklir enda
er þeim aðeins beitt á fjórar fullyrðingar í
doktorsritgerð Leif Berggren. Að öðru leyti
er hvergi minnst á tölfræðilega marktækni
á skoðanamun heimilislækna og annarra
sérfræðinga.
Þama er á ferðinni verulegt ósamræmi
milli frumheimildar og greinaflokks
fjórmenninganna og þeim mun furðulegra sem
sami maðurinn, Leif Berggren, er höfundur
beggja verka. Honum til afsökunar má geta
þess, að í ensku ágripi í lok hverrar greinar
er hvergi getið um tölfræðilegar aðferðir og
hlýtur það að teljast miður þar sem í þeim
er fjallað um hluti sem eru marktækir upp á
p<0,001 án þess að geta aðferðarinnar sem
beitt er.
Fullyrðingamar 65 eru misjafnar og margar
þess eðlis að örðugt er að svara þeim.
Þetta á til dæmis við um fullyrðingar nr.
16, 23, 30 og 36 þar sem því er haldið
fram, að mikilvægara sé fyrir lækna sem
annast ungbamaeftirlit/ hjúkrunarheimili/
mæðraeftirlit/ áfengissjúka að þekkja
heilbrigðisástand og félagslegar aðstæður en
að hafa sérfræðiþekkingu í barnasjúkdómum
(nr. 16), öldrunarsjúkdómum (nr. 23),
kvensjúkdómum (nr. 30) eða sjúklegri
ofneyslu (nr. 36). Af svipuðum toga er
fullyrðing nr. 2: »777 að stuðla að heilbrigðara
líferni sjúklinga er mikilvœgara að þekkja
umhverfi þeirra og lifnaðarhœtti en að hafa
séifrœðiþekkingu á einstökum sjúkdómum«.
Hvemig er hægt að ætla annað en að
sérfræðingur á einhverju ákveðnu sviði
álíti sérþekkinguna mikilvægasta? Þama
eru nefnilega tvö atriði í hverri fullyrðingu,
mikilvægi heilbrigðisástands og félagslegra
aðstæðna annars vegar og sérþekking á