Læknablaðið - 15.05.1992, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 205-7
205
BRé-p tiL BLacísins
Tekist á um tölfræði:
Svör við athugasemdum
Kristjáns Guðmundssonar
I greinafiokki okkar »Skoðanir lœkna á
starfssviðum sérgreina« kom meðal annars
fram staðfesting á þeim skoðanamun milli
sérgreina sem oft hefur verið ræddur, en
ekki rannsakaður áður. Niðurstöður hér á
landi voru sambærilegar við samskonar
rannsóknir á hinum Norðurlöndunum. Það
er ánægjulegt til þess að vita að lesendur
Læknablaðsins kynni sér efni þess jafn ítarlega
og Kristján Guðmundsson (KG) virðist hafa
gert varðandi þessar greinar. Hann gerir ýmsar
athugasemdir við greinamar, sem einkum
beinast að tölfræðilegum aðferðum og túlkun
niðurstaðna.
TÖLFRÆÐILEGAR AÐFERÐIR
I rannsókn okkar svöruðu þátttakendur
spumingum samkvæmt svonefndum
Likert kvarða, þar sem uppsetningu
svarmöguleikanna var raðað á nákvæmlega
sama hátt og sagt er til um í fræðibókum (1).
Þessi kvarði er vel þekktur og oft notaður við
að meta viðhorf, enda gefst þá svarendum
kostur á að svara með mismunandi áherslum.
KG eyðir löngu máli í að tíunda þessi atriði,
sem virðast koma honum spánskt fyrir sjónir.
Við viljum því að þessu tilefni benda á
fyrmefnda heimild.
Svörum úr Likert kvarða eru gefin stig til
dæmis frá 1 til 5 eða 0 til 100 eins og við
gerðum. Við fundum ekki upp þessa stigagjöf.
KG gefur í skyn að óheimilt sé að styðjast við
slíka stigagjöf (»..það er ámœlisvert hvernig
þau eru túlkuð..«) og vitnar þar í Wulff HR
sér til stuðnings. Hér tekur hann of djúpt í
árinni, eða þá að tilvitnunin frá Wulff er ekki
sambærileg við þessa rannsókn. Reyndar er
til aðferð til að meta innbyrðis vægi kvarðans
nteð svonefndri Cronbac’s alpha aðferð (2).
Það var talinn óþarfi í þessari athugun, þar
sem um endurtekna rannsókn var að ræða.
Við úrvinnslu svara samkvæmt Likert kvarða
er hægt að beita þekktum tölfræðiaðferðum
við mat á niðurstöðum.
a) Hægt er að einfalda kvarðann í »sammála«
- »hlutlaus« - »ósammála« eins og við sýnum
greinilega á myndum og beita hefðbundnum
aðferðum við samanburð á hlutföllum
og kí-kvaðrat prófi (3). Að vísu er »Yates’
correction« stundum notuð við prófið sem við
gerðum ekki.
b) Hægt er að skoða kvarðann sem tölulegan
mælikvarða, þar sem hver svarmöguleiki
fær stig í samræmi við stigagjöf eins og
til dæmis þá sem nefnd var hér að ofan.
Það er gert til að unnt sé að nota á gögnin
hefðbundnar aðferðir við samanburð
mælistærða á jafnbilakvarða, stúdents-t próf
og fervikagreiningu (analysis of variance) (3).
Við gáfum stig samkvæmt þessu eins
og birtust í töllunum og er sú aðferð
fullkomlega eðlileg og tíðkast við úrvinnslu
af þessu tagi. Að sjálfsögðu erum við
sammála KG um að ekki sé hægt að beita
kí-kvaðrat prófi á meðaltöl. Við útreikninga
okkar var þessu prófi beitt á tíðnitölur,
þ.e. á fjölda. Má vera að þetta hafi verið
óljóst í aðferðalýsingu okkar og eiga því
ábendingar KG rétt á sér hvað það varðar. Til
upplýsinga má nefna að frekari athugun með
fervikagreiningu breytti ekki niðurstöðunum
(3). Reyndar skýra myndirnar sig sjálfar og
því verður tölfræðilegur samanburður ekki
sérlega mikilvægur í þessu samhengi.
Heimtur við hverju svari fyrir sig voru mjög
góðar (97% að meðaltali). Upplýsingar um
vanheimtur fyrir hverja spumingu hefðu lengt
lesmálið verulega. Þar eð þær skiptu ekki máli
að okkar mati var ákveðið að sleppa þeim.
KG gefur í skyn að Leif Berggren hafi ekki
verið kunnugt um úrvinnsluaðferðimar
þar eð þeim er ekki lýst í samantekt
okkar á ensku. Þetta er alrangt. Hann kom