Læknablaðið - 15.09.1992, Qupperneq 5

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 267-76
267
Guðmundur Þorgeirsson, Davíð Davíðsson, Heigi Sigvaldason, Nikulás Sigfússon
ÁHÆTTUÞÆTTIR KRANSÆÐASJÚKDÓMS
MEÐAL KARLA OG KVENNA Á ÍSLANDI.
Niðurstöður úr hóprannsókn Hjartaverndar
1967-1985
ÁGRIP
Samband hinna ýmsu áhættuþátta og
dánartíðni úr kransæðasjúkdómi var kannað
í úrtaki 8001 karls og 8468 kvenna sem hafa
komið að minnsta kosti einu sinni til skoðunar
í framskyggndri hóprannsókn Hjartaverndar.
Karlamir voru á aldrinum 34-74 ára og
konumar 34-76 ára við fyrstu heimsókn í
Hjartavemd. í árslok 1985 hafði þessum hópi
fólks verið fylgt í tvö til 17 ár. Þá höfðu 1140
(14,2%) karlanna og 537 (6,3%) kvennanna
látist. Tíðni dánarorsaka var mjög ólík meðal
kynjanna. Þannig stöfuðu 43% dauðsfalla
karla af kransæðasjúkdómi, 27% af illkynja
sjúkdómum og 7% af heilablóðfalli. Illkynja
sjúkdómar voru algengasta dánarorsök kvenna
(42,3%), kransæðasjúkdómur var orsök 19,4%
dauðsfalla og 6,9% stöfuðu af heilablóðfalli.
Sjálfstætt vægi hinna ýmsu áhættuþátta var
metið með tölfræðilegri fjölþáttagreiningu
Cox. Aldur, kólesteról og þríglýseríðar
í sermi, reykingar og blóðþrýstingur
(slagbil) voru tölfræðilega marktæk sem
sjálfstæðir áhættuþættir kransæðadauða beggja
kynja. Fastandi blóðsykur var marktækur
áhættuþáttur meðal karla en ekki meðal
kvenna. Hins vegar voru hvorki hlutfall
líkamsþunga og líkamshæðar, né fyrri
saga um reykingar sjálfstæðir áhættuþættir
kransæðadauða.
Niðurstöður þessarar rannsóknar benda til þess
að helstu áhættuþættir kransæðasjúkdóms séu
nánast hinir sömu meðal íslenskra karla og
kvenna. Hins vegar eru dánarlíkur kvenna úr
kransæðasjúkdómi næstum fimmfalt lægri en
dánarlíkur karla og því er viðbótaráhætta sem
tengist hverjum áhættuþætti mun lægri meðal
kvenna en karla.
Frá Rannsóknarstöö Hjartaverndar. Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Guömundur Þorgeirsson, Rannsóknarstöö Hjartaverndar.
INNGANGUR
Á undangengnum árum og áratugum hefur
náðst slíkur árangur í faraldsfræðilegum
rannsóknum á hjarta- og æðasjúkdómum,
að nokkur vitneskja um helstu áhættuþætti
sjúkdómanna er orðin hluti af almennri
þekkingu upplýsts fólks. Margt er þó enn
óljóst og um sumt ríkir ágreiningur. Þannig
hefur styrkur háþéttni-fitu-prótín-kólesteróls
(HDL) í sermi reynst jákvæður áhættuþáttur
(vemdandi þáttur) í Framingham-rannsókninni
(1), Tromsö-rannsókninni (2) og víðar, en
skiptir ekki máli sem sjálfstæður þáttur í
British Regional Heart Study (3). Miklu
minni og óöruggari vitneskja liggur fyrir
um áhættuþættina meðal kvenna en karla og
sumar rannsóknir hafa jafnvel bent til þess að
áhættuþættir kransæðasjúkdóms séu alls ekki
hinir sömu meðal kynjanna (4). Loks hafa
rannsóknir á mismunandi stöðum í heiminum
sýnt mikinn svæðisbundinn breytileika, jafnvel
hvað hina öflugustu áhættuþætti snertir. Þekkt
dæmi eru reykingar, sem í Japan og fleiri
Asíulöndum vega ekki þungt sem áhættuþáttur
kransæðasjúkdóms (5), þótt þær séu helsta
orsök lungnakrabbameins og langvinnra
lungnasjúkdóma. Rannsóknir í Afríku benda
til þess að háþrýstingur sé þar mikilvæg orsök
hjartabilunar og heilablóðfalla, en sé ekki
áhættuþáttur kransæðaþrengsla (6).
Þótt fyrirfram sé líklegt að sömu
áhættuþættir skipti máli á Islandi og á hinum
Norðurlöndunum er ekki óhætt að fullyrða
um það að óathuguðu máli. Á Islandi verður
því ekki komist hjá að spyrja spurningarinnar:
Hverjir eru áhættuþættir kransæðasjúkdóms
með íslenskri þjóð?
Einn megintilgangur hóprannsóknar
Hjartavemdar frá upphafi hefur verið að kanna
áhættuþætti hjarta- og æðasjúkdóma á íslandi.
I þessari grein verður greint frá niðurstöðum
úr athugun á 8001 karlmanni og 8468 konum