Læknablaðið - 15.09.1992, Síða 20

280
LÆKNABLAÐIÐ
heimilislækningum nokkuð verið rannsakaður
(2-4). Allnokkuð hefur verið birt um þá
þætti sem ráða mestu um rannsóknanotkun
lækna (5-8) og áhrif ýmissa leiðbeininga
á notkun rannsókna (9). Hérlendis er lítið
um þetta vitað og engin rannsókn verið
gerð eins og sú sem hér er birt. Tilgangur
rannsóknarinnar var að kanna notkun
íslenskra heimilis- og hjartalækna á efna-
og blóðmeinafræðirannsóknum utan spítala,
með því að lýsa sjúklingahópum þeirra
og rannsóknaháttum. Notkunin ætti að
endurspegla nokkuð viðhorf læknanna og
sýna hvernig þeir nýta sér þennan hluta
heilbrigðisþjónustunnar.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Gagnasöfnun: Athugaðar voru yfir 21
þúsund rannsóknabeiðnir fyrir rúmlega 14
þúsund sjúklinga, sem sendar voru á tæplega
fjögurra ára tímabili, frá 1. apríl 1987 til
31. desember 1990, til Rannsóknastofunnar
í Domus Medica. Rannsóknastofan þjónar
læknum á höfuðborgarsvæðinu og þar eru
gerðar hátt í 100 mismunandi tegundir
efna- og blóðmeinarannsókna. Beiðnir um
rannsóknir eru skrifaðar af læknum á eyðublað
frá Tryggingastofnun ríkisins, þar sem velja
verður hverja einstaka mælingu fyrir sig. I
grein þessari er rannsóknum til hægðarauka
skipt í ellefu flokka eftir eðli og tilgangi,
án þess að um staðlaða flokkun sé að ræða.
Skipting rannsóknanna f þessa flokka sést í
töflu I.
Upplýsingum af rannsóknabeiðnum og
niðurstöðum rannsókna var jafnóðum safnað
á tölvu rannsóknastofunnar. Ritarar færðu
inn upplýsingar af rannsóknabeiðnum, en
niðurstöður rannsókna bárust tölvunni í
flestum tilvikum sjálfkrafa frá mælitækjunum
þegar mælingu sýna lauk. Urvinnsla
upplýsinga fór fram á annarri tölvu í
Informix-SQL gagnagrunninum (Informix
Software Inc 1987) og voru gögnin flutt á
milli tölva á disklingum.
Lœknahópar: Tveir hópar lækna voru
valdir, heimilislæknar og hjartalæknar.
Heimilislæknar eru fjölmennasti
sérgreinahópurinn sem sendir að staðaldri
sjúklinga til Rannsóknastofunnar í Domus
Medica. I þeim hópi eru bæði læknar sem
starfa á eigin stofum og heilsugæslulæknar.
Af sérfræðingum, sem senda sjúklinga til
rannsóknastofunnar er hópur hjartalækna
fjölmennastur og samstæðastur, en langflestir
hjartalæknar í Reykjavík sem starfa á
eigin stofu eru þar á meðal. Tuttugu og
sex heimilislæknar og ellefu hjartalæknar
höfðu sent 100 eða fleiri beiðnir á
rannsóknatímabilinu og áttu 97 og 98% allra
beiðna í hvorum hópi. Meðalárafjöldi frá
læknaprófi var 21 ár hjá heimilislæknunum
en 25 ár hjá hjartalæknum. Munurinn er
ekki tölfræðilega marktækur. Beiðnum fimm
heimilislækna á einni heilsugæslustöð var
sleppt við úrvinnslu, þar eð hluti rannsókna
á sjúklingum þessara lækna er gerður á eigin
rannsóknastofu stöðvarinnar.
Læknar voru taldir til þeirrar greinar sem þeir
störfuðu við, en ekki þeirrar sem þeir höfðu
sérfræðiviðurkenningu í, færi það ekki saman.
Notkun lœkna á rannsóknastofunni: Aflað
var upplýsinga frá þeim læknum sem senda
sjúklinga sína reglulega á rannsóknastofuna
til að fá fullvissu um, að sjúklingar sendir
rannsóknastofunni væru ekki valdir með
tilliti til ákveðinna rannsókna eða veldust á
Table I. Groups of lests used in the survey (see fig. 3).
1. Blood courtt: Haemoglobin, red and white blood cells, haematocrit, differential count of white cells
2. ESR
3. Kidrtey tests: creatinine, urea
4. Blood sugar
5. Electrolytes: Na, K, Cl
6. Liver function tests/ensymes: Bilirubin, GGT, ALP, ALAT, ASAT, LDH
7. Serum proteins: Total serum protein, serum albumin
8. Blood lipids: Cholesterol, HDL-cholesterol, triglycerides
9. Iron metabolism: Serum iron, iron binding capacity, BP, folic acid
10. Thyroid tests: TSH, T3, T4, FT4
11. Other tests: LH, FSH, prolactin, progesterone, oestradiol,
testosteron, cortisol, bleeding time, coagulation tests, Ca, inorganic phosphorus,
urinalysis, HbA1, glucose tolerance test, PAP, PSA, amylase, CPK, and a few other tests