Læknablaðið : fylgirit - 01.09.1993, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 24
37
VIÐ HVAÐA AÐSTÆÐUR Á OFBELDI SÉR STAÐ?
Björa Zocga & Brjnjólfur Mogcnscn
Slysa- og bæklunarlækningadcild Borgarspítalans
Inngangur: Mikið hefur verið fjallað um ofbeldi á síðastliðnum
árum. Sumir telja ofbcldi vera að aukast. Tilgangur rannsóknar-
innar var að kanna við hvaða aðstæður ofbeldi er framið hjá þeim
sem leita á Slysadeild Borgarspítalans vegna áverka eftir ofbeldi.
F/niviður og aðferðir: Spuraingalisti var lagður fyrir þá scm
leituðu á Slysaddld Borgarapítalans mcð áverka eftir ofbeldi frá
janúar til og með júní 1993. Spurt var hvar og hvenær ofbeldið
ætti sér stað og hvemig það hafi byijað. Spurt var um árásar-
aðila, tengsl þolanda við árásaraðila, áætlaðan aldur og kyn árásar-
aðila og hvort þolandi hafi talið árásaraðila drukkinn. Einnig
hvort þolandi hafi smakkað áfengi og þá hversu mikið. Þá var
skráð ástæða komu á Slysadeild, alvarieiki áverka skráður sam-
kvæmt AIS og hvort á innlögn þurfti að halda. Sjúklingur var
beðinn um að segja frá ástæðu ofbeldis.
Niðurstöður: Upplýsingar fengust frá 401 sjúkling, 21.5% í
janúar, 8.5% í febrúar, 19% í mars, 16% í apríl, 21.5% í maí og
13.7% íjúm. 81% þolcnda voru kariar og 19% konur. Ofbeldið
átti sér stað í 5.5% tilvika á mánudegi, 6% tilvika á þriðjudegi,
6% á miðvikudegi, 8.7% á fimmtudcgi, 16% á föstudegi, 30% á
laugardegi og í 27.9% tilvika á sunnudegi. Þcgar athugað var
klukkan hvað ofbeldið átti sér stað kom í ljós að í 61% tilvika
átti ofbeldið sér stað milli miðnættis og klukkan 4 um nóttina,
14.7% á milli 4 og 8 um morguninn, 15.5% milli 8 um morgun-
inn til 8 að kvöldi og 7.5% milli klukkan 20 og 24, eða í 85.4%
tilvika frá kl. 20 að kveldi til 8 að morgni. Ofbeldið átti sér stað í
19% tilvika heima við, 7% tilvika hjá vinum, 19.8% tilvika á
skemmtistað, 15.5% tilvika við skemmtistað, 19.8% tilvika úti á
götu eða gangstétt, 10.3% tilvika annars staðar úti og annars
staðar inni í 6.3% tilvika. í 91% tilvika var sagt að árásarmaður
hafi byijað, í 43,6% tilvika algjörlega að tilefnislausu, í 5.5%
tilvika mundi sjúklingur ekki hvernig ofbeldið hafði byijað og í
3.5% tilvika segist þolandi hafa byijað. 43.1% sjúklinga sögðu
að árásaraðili væri ókunnugur, 27.7% sögðust vita hver árásar-
aðili væri eða könnuðust við hann, 8.7% ncfndu maka, 3%
nefndu ættingja, 6.7% sögðu árásaraðila vera vin sinn. Kariar
voru 92.5% árásaraðila. Áætlaður aldur árásaraðila var talinn í
14.5% tilvika 15 til 19 ára, 29.8% 20 til 24 ára, 173% 25 til 29
ára, 14% 30 til 39 ára og 12% 40 ára og eldri, í 9% tilvika gat
sjúklingur ekki giskað á aldur. í 21% tilvika töldu sjúklingar að
árásaraðili hefði ekki verið drukkinn, lítið drukkinn 3%, miðlungi
drukkinn 23%, mikið drukkinn 31%, ofurölvi 4.3%, undir áhrif-
um fíkniefna 3.8% og ekki vitað eða gátu ekki áætlað í 14% til-
vika. Þá kom í ljós að 71.3% þolenda höfðu smakkað áfengi og
af þcim um 94% sem höfðu dníkkið meira en 2 glös. 49.5% þol-
enda sögðu að áverkinn sem slíkur væri ástæða komu, 21.5%
ætluðu að kæra og 24.5% komu bíeði vegna áverkans og að þeir
ætluðu að kæra. Aðeins 3.8% komu til að skrá áverkann lil
öryggis. 11.2% sjúklinga voru mcð 2 í AIS og 883% með 1 í
AIS, cn 2 með 3 í AIS em enginn hærri. 1.8% þurftu á innlögn
að halda en rúmlega 98% fóru heim. Helstu ástacður ofbeldis hjá
þeim sem gátu gefið skýringu á því voru helsl nefndar minni-
háttar deilur, stimpingar við dyraverði (6.8%), vandræði í ástar-
máJum (4%) og heimiliseijur (9.5%). Einnig slösuðust nokkrir
við það að reyna að ganga á milli manna sem voru að slást
(3.5%).
Umræða: Þegar þessar niðurstöður eru skoðaðar kemur í ljós að
ofbeldi á sér aðallega stað um helgar. Oft er það þolandi dlxddis
sem segir að árásarmaður byiji að tilefnislausu og í langflestum
tilvikum er árásaraðili ókunnugur. Árásaraðilar cru næstum allir
karlar og meira en helmingur á aldrinum 20 til 29 ára. Þá kemur
í Ijós að langflestir þcirra sem verða fyrir árás og þeir sem ráðast á
fólk virðast vcra töluvert drukknir. Flestir hlutu minnihátlar
áverka og þurftu ekki nema tvcir innlagnar við. í 45% tilvika var
það ætlun sjúklings að kæra árásaraðilann.
Geislajoömeöferö (1-131) á íslandi:
frekari könnun.
Guömundur Sigþórsson, Matthías
Kjeid. Rannsóknastofan Domus Medica,
Rannsóknastofa Landspítala.
Fyrir rúmu ári voru sendir spurningalistar til
sjúklinga, sem höföu fengiö geislajoö-
meöferö á árabilinu 1985 - 1991 vegna
ofstarfsemi í skjaldkirtli. Þeirvoru m.a. beönir
aö svara því hvort þeir tækju lyf og hve lengi
lyfin heföu veriö tekin (Læknabl. jan. 1992).
Viö höfum nú boriö svör sjúklinganna saman
viö upplýsingar frá heimilislæknum þeirra og
reyndust svörin varöandi lyfjatöku rétt í öllum
tilvikum nema einu. Hins vegar reyndist
nákvæmni sjúklinga varöandi tímalengd
lyfjatöku (T4) vera ábótavant og svaraöi þriöji
hluti þeirra meö meiri en 6 mán. skekkju.
Meö t. t. möguleika á tímabundnum hypo-
thyroidisma í sjúklingum sem höföu snemma
byrjaö T4 meöferö og síöari breytingum í
þeim kirtlum sem reyndust euthyroid fyrst eftir
geislameöferö, þótt nauösynlegt aö fá
vísbendingu um ástand sjúklinganna eftir I-
131 meöferö sem byggöi á ööru en
lyfjameöferö.
V 13
Haft var samband viö 20 sjúkl.
úr hvorum hópi (hypo- og euthyr.) og þeim
stefnt í blóötöku, euthyr. hópnum beint en
hinum eftir 12 daga hlé á T4 töku. T4, FT4 og
TSH voru mæld. í þeim hópi sem talinn var
euthyr. reyndust T4 og FT4 vera innan
viömiöunarmarka í 90% tilfella. TSH gildi
voru hins vegar breytilegri í báöum hópum, í
euthyr. hópnum var þriöjungur gilda undir,
þriöjungur innan og þriöjungur yfir
viömiöurnamörkum. í hypothyr. hópnum var
um þriöjungur T4 og FT4 gilda neöan
viömiöunarmarka. TSH gildi voru hækkuö í
60% tilvika en aöeins eitt TSH gildi var
lækkaö. T4 og FT4 voru marktækt (p<0.001)
lægri í hypothyr. en í euthyr. hópnum. Af
þessum niöurstööum má álykta aö innan
framangreindra hópa séu mismunandi
starfandi kirtlar, sérstaklega í "euthyr.
hópnum", þótt greina megi milli hópanna
meö T4 og FT4 mælingum. Niöurstööur TSH
mælinganna greina ekki eins vel á milli
hópanna og heföi hugsanlega þurft lengra
hlé á T4 töku til þess aö fá meiri TSH
hækkun í hypothyr. hópnum og er ekki unnt
aö útiloka aö þar fyndist einhver euthyr.
sjúklingur.