Búskapur hins opinbera 1980-1984 - 01.02.1986, Blaðsíða 14

12
að fylgja þjóðhagsreikningakerfi Sameinuðu þjóðanna (SNA). Nýlegar athug-
anir OECD benda þó til þess, að í framkvæmd sé afmörkun „hins opinbera“
nokkuð á reiki í þjóðhagsreikningum aðildarríkjanna. En á vegum alþjóðastofn-
ana er nú unnið að endurskoðun þjóðhagsreikningakerfisins, m.a. geiraskipting-
arinnar.
Eins og áður segir, byggir geiraskipting tekju- og útgjaldareikninganna á því,
að skráð eru viðskipti milli einstakra geira, og eru þá tekjur eins geirans
jafnframt útgjöld annars. Þegar geirarnir eru síðan dregnir saman í eitt fyrir
þjóðarbúskapinn í heild, falla út viðskipti milli geiranna, þó ekki framleiðslu-
styrkir, sem koma til frádráttar teknamegin, en þeir eru einnig tekjufærðir sem
hluti af rekstrarafgangi. Óbeinir skattar eru einnig færðir teknamegin, vegna
þess að gjaldamegin eru þeir taldir til neyslu, sem er færð á markaðsverði. Eftir
stendur þá tekjumegin það sem framleiðsluþættirnir, vinnuafl og fjármagn, hafa
hvor um sig borið úr býtum ásamt styrkjum, en gjaldamegin verður eftir
samneysla og einkaneysla að meðtöldum óbeinum sköttum og mismunur sem er
sparnaður. Þessi hugtök koma síðan fram í heildaryfirlitum um þjóðarfram-
leiðslu, landsframleiðslu og fleira. Áður en geirunum fjórum er steypt saman
með framangreindum hætti má ýmislegt af þeim ráða, svo sem um umsvif
geiranna í fjárhæðum og mikilvægi einstakra tekju- og gjaldaliða, hlut sam-
neyslu og almannatrygginga í útgjöldum hins opinbera, skiptingu skatttekna í
beina skatta og óbeina og margt fleira, eins og ráða má af töflunum.
3. Almenn lýsing á reikningagerðinni.
3.1 Heimildir
Upplýsingar um búskap hins opinbera eru að mestu leiti unnar upp úr
reikningum ríkissjóðs, sveitarfélaga og Tryggingastofnunar ríkisins. Úr reikning-
um ríkissjóðs hefur nær eingöngu verið unnið upp úr A-hluta ríkisreiknings, sem
nær yfir skatttekjur og ráðstöfun þeirra. í B-hluta eru hins vegar, eins og áður
hefur komið fram, færð fyrirtæki ríkisins, ýmsar stofnanir o.fl.
Úrvinnsla úr reikningum sveitarfélaganna hefur fyrst og fremst miðast við
hina eiginlegu bæjarsjóðareikninga, en þar eru færðar skatttekjur og ráðstöfun
þeirra. Efni fyrir hreppana hefur verið unnið upp úr reikningum helstu hreppa,
nokkuð breytilegt eftir árum, en heildartekjur þeirra hreppa, sem gögn hafa
verið notuð frá, nema um 40% af heildartekjum hreppa á þessum árum. Þessi
úrvinnsla er síðan notuð til viðmiðunar við áætlun fyrir aðra hreppa og
sýslufélög. Við þá áætlun hefur einnig verið lögð til grundvallar álagning
útsvara, aðstöðugjalda og fasteignaskatta, skv. skýrslum félagsmálaráðuneytis-
ins um þau hreppsfélög, sem ekki hafa verið tekin í úrtak Þjóðhagsstofnunar. Þá
liggur jafnframt fyrir uppgjör Jöfnunarsjóðs, en Jöfnunarsjóður er hér færður
sem hluti af búskap sveitarfélaganna.
Úrvinnsla Þjóðhagsstofnunar úr reikningum sveitarfélaganna, eins og henni
hefur verið lýst hér, nær til sveitarfélaga, sem samtals höfðu tæp 90% af
heildartekjum sveitarfélaga á öllu landinu, þannig að aðeins hefur þurft að beita
þeim áætlunum, sem lýst var hér að framan, á rúm 10%.