Búskapur hins opinbera 1980-1984 - 01.02.1986, Blaðsíða 13

11
2.2 Búskapur hins opinbera og tengsl hans við almenna þjóðhagsreikninga.
Reikningakerfi opinbera búskaparins, eins og það birtist í þessari skýrslu, er
hluti af stærra reikningakerfi fyrir þjóðarbúskapinn í heild, sem unnið er
samkvæmt þjóðhagsreikningakerfi Sameinuðu þjóðanna, eins og áður hefur
verið tekið fram (1). Því kerfi verður ekki lýst hér, heldur látið nægja að vísa í
fyrri skýrslur Þjóðhagsstofnunar í ritröðinni um þjóðhagsreikninga, sérstaklega
þó skýrslu nr. 3, Framleiðsluuppgjör þjóðhagsreikninga 1973-1980. Hér verður
hins vegar fjallað um tengsl þeirrar skýrslugerðar, sem hér birtist, við
þj óðhagsreikningagerðina.
Hér birtast m.a. tekju- og útgjaldareikningar fyrir opinbera búskapinn.
Þjóðhagsreikningakerfi Sameinuðu þjóðanna, eða SNA (A System of National
Accounts), gerir ráð fyrir hliðstæðum reikningum fyrir aðra þætti efnahags-
starfseminnar. Oftast er miðað við fjóra geira:
1) Fyrirtæki önnur en peningastofnanir.
2) Peningastofnanir.
3) Hið opinbera.
4) Heimilin.
Dæmi eru til þess að geirarnir séu fleiri, og eru þá velferðarstofnanir,
áhugasamtök og ýmis starfsemi, sem ekki er rekin í ágóðaskyni en er þó á vegum
einkaaðila, höfð í sérstökum geira. Einnig geta verið undirflokkar í hverjum
ofangreindra fjögurra geira og er skipting hins opinbera í ríki, sveitarfélög og
almannatryggingar dæmi um slíkt. Sérhver aðili efnahagsstarfseminnar lendir í
einhverjum þessara geira. Takmarkið er að skrá öll viðskipti milli einstakra
geira en ekki innbyrðis viðskipti aðila innan sama geira.
Við skipulag skýrslu af þessu tagi þarf fyrst að afmarka eða skilgreina umfang
hvers geira, þ.e. hvaða starfsemi teljist til fyrirtækja og hver til hins opinbera svo
dæmi sé tekið. Skýrslugerð hérlendis fyrir aðra geira en hið opinbera er hins
vegar enn ekki að fullu lokið, þótt geirarnir hafi verið afmarkaðir. Geirinn „hið
opinbera“ er þannig skilgreindur í þessari skýrslu, að til hans telst sú starfsemi,
sem tekna er aflað til með álagningu skatta en ekki með sölu á þjónustu á
almennum markaði. Undir þetta heyrir m.a. opinber stjórnsýsla, menntamál og
heilbrigðismál og einnig almannatryggingar og aðrar tilfærslur hins opinbera.
Aftur á móti eru framleiðslu- og þjónustufyrirtæki hins opinbera talin til
fyrirtækjageirans, svo fremi að starfsemi þeirra verði aðskilin frá hinni eiginlegu
opinberu starfsemi. Hér koma upp ýmis markavandamál, sem hefur verið leitast
við að leysa hverju sinni, þannig að sem best samræmi næðist.
Við skilgreiningu á „hinu opinbera“ er leitast við að láta koma fram með
markvissum hætti, hver hin raunverulegu opinberu umsvif eru hvort heldur um
er að ræða rekstur eða lánastarfsemi. í B-hluta ríkisreiknings er að finna flesta
sjóði hins opinbera. Slíkir sjóðir eru ýmist fjármagnaðir með ríkisframlögum og/
eða lántökum. Einnig hafa þeir markaðar tekjur eða aðrar tekjur, s.s.
vaxtatekjur. Það kann að orka tvímælis, hvort telja á þessa sjóði sem hluta af
„hinu opinbera“ eða sem sjálfstæðar lánastofnanir. Hér er hins vegar leitast við
(1) United Nations: A System of National Accounts, sjá heimildaskrá.