Nýtt Helgafell - 01.11.1957, Blaðsíða 48

142
HELGAFELL
sögur færandi, þegar óperusöngvari á í hlut.
Ævari Kvaran mistókst í þetta sinn, og hlýt-
ur það fyrst og fremst að skrifast á reikning
leikstjórans: Hver trúir því, að þessi hræddi,
lítilsigldi og óvirðulegi maður sé af fursta-
ættum og „consul della republica"? Og af
hveriu eru góðir og gegnir menn að stofna
sér í stórhættu til að bjarga honum?
„Tosca" er ópera mikilla átaka. Þar standa
sterkir einstaklingar andspænis hver öðrum
og gera út um stór örlög. Söngvararnir eru
þar „einsöngvarar" í fyllstu merkingu þess
orðs, og það þarf að sópa að þeim í söng
og leik, ef óperan á ekki að missa marks.
Um „Cosi fan tutte" er þessu þveröfugt farið.
Þar eru engin örlög ráðin og lítil tækifæri
gefast til músíkalskra áflrauna. Allt veltur
á samstillingu og fágun.
Þeha var einmitt hin „sterka hlið” söngvar-
anna frá ríkisóperunni í Wiesbaden, sem
sungu „Cosi fan tutte" hér í Þjóðleikhúsinu.
Enginn þeirra var afburða raddmaður eða
sérlega glæsilegur söngvari, en samæfing
þeirra í söng og leik ágæt. Sýningin hafði
heildarsvip, sem tók langt fram samanlögð-
um afrekum einstakra þátttakenda. Þegar
svo vel tekst til, er um sannan listviðburð að
ræða. Þetta má þakka leikstjóranum, Fried-
rick Schramm, sem jafnframt er Guðlaugur
Flósinkranz þeirra í Wiesbaden, en þó fyrst
og fremst hljómsveitarstjóranum, Arthur
Apelt, sem hélt öllum þráðum þessa marg-
slungna tónavefs í öruggri hendi. Sinfóníu-
hljómsveitin, sem aðstoðaði við báðar óper-
urnar, hefir sjaldan eða aldrei leikið betur
en undir stjóm hans.
Jón Þórarinsson
Fáar bækur, sem út komu á Vesturlöndum
á þessu ári munu hafa vakið jafn-mikla
athygli og Hin nýja stétt eftir Júgóslavann
Milovan Djilas. Höfundurinn var fyrir
skemmstu einn af höfuðleiðtogum komm-
únistaflokks Júgóslavíu, gamall byltingar-
maður og félagi Titós marskálks. En þegar
hann reit bókina sat hann í fangelsi vegna
ágreinings við félaga sína í „hinni nýju
stétt“, kommúnistaflokknum. Handritinu
var smyglað úr fangelsinu til New York
eftir bezta reyfarastíl og þar var það gefið
út í enskri þýðingu. Hér fer á eftir stuttur
kafli úr bókinni (The New Class, Praeger,
New York, 1957). Djilas hefir nýlega hlotið
9 ára fangelsisdóm fyrir bókina.
Einokunarvald það, sem hin nýja stétt tekur
sér í nafni verkalýðsins yfir þjóðfélaginu öllu,
er fyrst og fremst einokunarvald yfir verkalýðn-
um sjálfum. í fyrstu er þetta vald andlegt og
tekur til þess hluta öreiganna, sem vakandi er
um andleg efni: síðan til þeirra allra. Engin
blekking, sem stéttin þarf að leika, er stórkost-
legri en þessi en hún sýnir bezt að hin nýja stétt
á völd sín og hagsmuni öðru fremur undir iðnaði.
Hún getur ekki fest sig í sessi eða tryggt sér
völdin, nema með iðnaði.
Gamlir verkamannasynir eru traustustu liðs-
menn hinnar nýju stéttar. Það hefir ætíð verið
hlutskipti þrælastétta að leggja af mörkum við
eigendurna duglegustu og gáfuðustu sonu sína.
Hér hefir hin arðrænda stétt fætt af sér nýja
arðráns og yfirráðastétt. (bls. 42)
I Rómarrétti er eignarréttur skilgreindur svo,
að hann sé réttur til að nota eignargóss, nýta
það og ráðstafa því. Hið pólitíska skrifstofulið
kommúnistaflokksins notar hið þjóðnýtta góss,
nýtir það og ráðstafar þvi. (bls. 44)
Að svipta kommúnista rétti sínum til eignaum-
ráða, væri sama og að afnema stétt þeirra. Að
neyða þá til að sleppa öðrum völdum sínum í
þjóðfélaginu, svo að verkamenn fengju hlutdeild
í skiptingu vinnuarðsins (atvinnurekendur í auð-
valdsríkjum hafa fyrir verkföll og íhlutanir lög-
gjafarvaldsins orðið að leyfa þessa hlutdeild),
væri að taka frá þeim einokunarvald á eignum.