Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1957, Qupperneq 48

Til þessara tveggja safna, hlnna einu
eiginlegu safna á íslandi, er aðeins veitt
rúmlega hálfri annarri milljón króna. Þessi
fjárveiting er algjörlega ófullnægjandi. í
Landsbókasafni er engin aðstaða önnur
en lestrarsalurinn fyrir menn sem t. d.
vinna að útgáfum rita. Þar þyrfti að út-
búa nokkur smáherbergi fyrir menn, sem
vinna að rannsóknum eða útgáfum. Skrá
yfir greinlr í blöðum og tímaritum er þar
ekki til nema brot. Ráða þyrfti aukið
starfslið til að ljúka því verki, þvi að
einn bókavörður hefur vart undan í þeim
sökum þrátt fyrir eljusemi og dugnað,
þegar hann þar að auki verður að sinna
fleiri verkum.
Þó má segja, að ástand Landsbóka-
safns sé ágætt hjá Þjóðskjalasafni. Það
safn er að mestu leytl óskrásett enn, og
með því starfsliði, sem þar er, verður
tæpast haft undan þeirri viðbót, sem
árlega verður og fer sívaxandi með auk-
inni skriffinnsku á flestum sviðum.
Geymslur í safnhúsinu eru slíkar, að
naumast er óhætt til varðveizlu á dýr-
mætum skjölum. Rykfall er þar óskap-
legt i skápum, og er vart að vænta, að
skjöl varðveitist þar óskemmd til lang-
frama við slíkar aðstæður sem eru.
Starfslið beggja þessara safna þyrfti
stórum að auka og húsnæði þeirra þyrfti
bæði að bæta og auka, svo að þau gætu
komið að fullum notum.
Þótt það komi ekki beint þessum söfn-
um við, er í þessu sambandi einnig vert
að minnast á annað atriði, en það er
varðveizla ýmissa skjala í vörzlum opin-
berra stofnana og embættismanna.
Kirkjubækur sumar koma harla illa Ieikn-
ar, og sums staðar eru göt L Annað er
þó jafnvel enn alvarlegra, og það er lítill
varanleiki afrita af embættisbréfum. Mér
er kunnugt um, að t. d. mörg afrlt af
bréfum stjómarráðsins, sem rituð voru
fyrir ekki lengri tíma en á árunum 1920—
1930, eru þegar orðin ólæsileg berum aug-
um. Nú eru þó öll þessl bréf innbundln og
hafa verið varðveitt í sæmilegum húsa-
kynnum. En einhvern veginn hefur það
efni, sem í þau var notað, verið svo lé-
legt, að letrið hefur máðst út. Ég veit ekki,
hvort sú aðferð, sem nú er notuð við að
taka afrit (kalkepappir), leiðir til varan-
legri skriftar, en hér er miklll háski á
ferðum fyrir sagnfræðinga framtíðarinn-
ar, ef mikill hlutl af bréfum æðstu stjóm-
ar landsins (og ef til vill flelri embættis-
bréfum) verður eftir nokkur ár ólæsilegur
með öllu.
Þetta mál þyrfti þegar að taka til
gaumgæfilegrar athugunar af sérfróðum
mönnum, og mun þó spumlng, hvort öllu
verði bjargað. Ef ekki er til það ritunar-
efni, að unnt sé að gera geymanleg afrit,
verður að láta taka þau á míkrófllmur,
sem taldar eru varanlegar til geymslu.
Frumritin, t. d. af bréfum stjómarráðs-
ins, dreifast í ýmsar áttir, og það verður
óhægur eftirleikurinn við sagnfræðilegar
rannsóknir á næstu öldum, ef afritabæk-
urnar eru ólæsilegar.
Enn er eitt atriði, sem kemur við
þeim, er sjá um útgáfu blaða og tíma-
rita. Mikið af greinum birtist undir dul-
nefni eða nafnlaust. Sumar þessar greln-
ir kunna að vera svo ómerkilegar, að á
þær verði aldrei litið sem sagnfræðilegar
heimildir, en aðrar geta þær verið, þótt
ekki kunni að vlrðast merkilegar i dag,
að fengur þyki eftir nokkurn tíma að vita,
hver ritað hafi. Það ætti að vera skylda
allra blaðstjóra að halda skrá yfir alla
slíka höfunda. Ef það er vilji höfundanna
eða aðstandenda blaðanna, að sú vitneskja
sé ekki gerð opinber í bráð, mætti þó fá
höfundarskrárnar Landsbókasafni til
varðveizlu og opna eftir einhvem tíma,
t. d. eina öld, eða einhvem annan tíma,
þegar reikna má með, að slíkt hafi orðið
sögulegt gildi.
Oft heyrist kvartað undan þeirri hæ-
versku forfeðra okkar, að þeir létu sín að
engu getið við rit sín, en hvi skyldum við
gera afkomendum okkar örðugra fyrir
um rannsókn á samtíð okkar en nauðsyn
krefur?
Umfram annað er eltt nauðsynlegt.
Það verður að búa betur að söfnum okkar
en gert hefur verið til þessa. Þau eru
dýrmætasta heimild, sem við eigum um
okkur sjálfa, bezti arfurinn sem við get-
um gefið afkomendum okkar til aukinnar
þekkingar, göfugastar menntastofnanlr
þjóðarinnar, ef rétt er á haldið.
46
DAGSKRA