Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1957, Blaðsíða 64

Fáir rita kjarnbetri íslenzku en Hagalín og
nýtur þessi saga þeirra kosta.
Hans bókhaldari er eftir Davíð Þorvalds-
son (1901—1932). Mikill mannskaði var það
er sá höfundur kvaddi svo ungur.
Brösulega hefur til tekizt með val á sögu
eftir Kristmann Guðmundsson (f. 1901). Hann
hefði átt skilið að eiga þarna betri sögu en
Krossgötur. Þetta er magasínefni af léttara
tagi. En Kristmann kann, eins og menn allir
vita, ágætlega að segja frá, og smásögur hans
eru hressilega vel gerðar, þegar bezt lætur.
Betri sögu en Nýtt hlutverk hef ég ekki
lesið eftir Vilhjálm S. Vilhjálmsson (f. 1903).
Hún er ein af tíu beztu sögum bókarinnar.
Hið sama má segja um Samúð Sigurðar Helga-
sonar (f. 1905). Þar kemur fram glöggur
mannlegur skilningur og nákvæmt handbragð
listamanns.
Stefán Jónsson (f. 1905) hefur lengi verið
minn maður. A skilnaðarstund er gott dæmi
um vandvirkni hans og sálfræðilega þekkingu.
Það er mjög raunveruleg „ástarsaga“.
Ósköp eftir Þórleif Bjarnascn (f. 1908) fjalla
um bjargsig. Þar eru góðar lýsingar og ör-
lagalirungin frásögn.
Guðmundur Daníelsson (f. 1910) leggur
safninu til hryllingssöguna. Hún heitir Vígsla
og segir frá bóndasyni, barni, sem horfir úr
fylgsni á slátrun hests. Vel rituð saga.
Næst kemur ferðasaga eftir Sigurð Magnús-
son (f. 1911), Shalom. Hana skortir öll ein-
kenni smásögu og óprýðir því þessa bók mjög,
þótt vel hefði e. t. v. sómt sér með ferða-
pistlum, því maðurinn er ágætlega ritfær á
sínu sviði.
Jón Dan (f. 1915) á þarna verðlaunasöguna
Kaupverð gæfunnar. Jón er þroskaður byrj-
andi, í rauninni nokkuð sterkur í sálfræðinni,
en grípur til óþarflega reyfaralegra bragða í
þessari, annars svo hugþekku sögu; ég á þarna
við peningagjöfina, sem öllu veldur.
Hvergi njóta höfundarkostir Ólafs Jóhanns
Sigurðssonar (f. 1918) sín betur en í smá-
sögunum. Hann er einn vandvirkasti og
kunnáttusamasti málmeðferðarmaður ísl. nú-
tímabókmennta. Hér er ekki tími til að fjöl-
yrða um Hengilásinn. Það er nærfærnisleg lýs-
ing á stolti fátæks sveitapilts.
Jón Óskar (f. 1921) er með Mann í kvisti
og konu í miðhæð, nýtízkulega sögu að stíl
og Thor Vilhjálmsson (f. 1925) á þarna Snjó
í París, það af ritverkum sínum sem kannski
er minnst tilraunabragð að. Ágætar sögur.
Um Indriða G. Þorsteinsson (f. 1926) og
Blástörina hans hefur mikið verið ritað. Það
er vissulega alltaf jafn hressileg saga og lista-
vel rituð, en kannski hefði þó átt að kynna
hann í þessu safni með annarri óþekktari
sögu, álíka góðri. Skemmtilegra að þurfa ekki
alltaf að hæla sömu sögunni.
Jóhannes Helgi (f. 1926) varð kunnur fyrir
smásögu, sem hlutskörpust varð í smásagna-
samkeppni, er Eimreiðin sá um, saga hans
Róa sjómenn ... birtist hér. Hún er með ærin
byrjendaeinkenni, og á því ekki heima hér.
Er þar með enginn dómur upp kveðinn um
framtíð höfundarins.
Ásta Sigurðardóttir (f. 1930) er yngst þeirra
höfunda, sem hér koma fram. I Götunni í
rigningu gætir mjög nútíma tækni, efnismeð-
ferð er eftirminnileg og viðbrögð mjög per-
sónuleg. Höfundur virðist gæddur öruggum
málsmekk, lýsingar eru hóflegar.
•
Eg ætla að stilla mig um að nefna sögur
og höfunda, sem ég tel standa jafnfætis eða
vera betri en þeir, sem hér eru. Tvö til þrjú
söfn jafngóð þessu mætti fylla, þó ekki væri
tekin nema ein saga eftir hvern höfund.
Ekkert rit verður réttnefnd sýnisbók ís-
lenzkra smásagna á tuttugustu öld, sem ekki
flytur sögur eftir Gunnar Gunnarsson, Halldór
Kiljan Laxness og Sigurð Nordal. Þessvegna
verður að átelja það harðlega að útgefanda
þessarar bókar skuli hafa verið meinað að
birta efni í sýnisbókinni eftir þessa þrjá önd-
vegis höfunda þjóðarinnar. Lítil háttvísi er
slíkt við rithöfundastétt landsins. Vissulega
ber að fagna því, að útgefandi skyldi ekki
leggja árar í bát, en vegna þessara vandræða
hefði undirtitill bókarinnar átt að vera annar
en hann er.
Samtök rithöfunda ættu mjög að láta til
sín taka útgáfu sýnisbóka. Hér er um
mikið kynningar og hagsmunamál að ræða
fyrir stéttina í heild. Ekki er þess að vænta
að útgefendur efni til útgerðar slíkra bóka,
ef keppinautar þeirra telja sig geta haft ein-
okun á verkum ákveðinna höfunda. Þessu
verða samtök rithöfunda að kippa í lag.
Islenzkir pennar er vel gerð bók að ytra
útliti og það er ekki útgefanda hennar að
kenna, þótt hún gegni ekki að öllu leyti því
62
DAGSKRÁ