Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1957, Qupperneq 61

En þá er spurningin hvort nokkur
hirðir um svo ágæta unglinga, hvort
gleðisögurnar og glæpamálin, dægur-
lagajaplið og jórturtuggan eiga ekki
óskiptan hug alls meirihluta hinnar
uppvaxandi kynslóðar á íslandi og
jafnvel þeirra einnig er eiga að heita
vaxnir úr grasi. Á stundum kann að
virðast að svo sé, og margur hefur
haldið þeirri skoðun fram af móði og
stutt hana gildum rökum. Samt skul-
um vér vona að svarið við þessari
spurningu verði, nú og framvegis,
hreint og afdráttarlaust nei.
Árið 1956 mun bókaútgáfa á íslandi
hafa fallið í svipaðan farveg og árin
næstu þar á undan. Nokkrir kunnir
og ágætir höfundar gáfu út ný verk
og bættu svo alin við frægð sína, ýmsir
miður kunnir og síður ágætir gáfu
einnig út og stóðu í stað eða miðaði
nokkuð á leið eins og gengur — og
náttúrlega voru prentuð einhver lif-
andis feikn af útlendum hégóma í
ómerkilegum þýðingum og innlendu
blaðri, ekki síður andlausu og ómerki-
legu. Þetta er nú allt saman gott og
blessað. Víst er gott að fá í hendur
ný og góð verk eftir góðkunna höf-
unda — en hitt er þó forvitnilegra
að hlera eftir andardrætti hinnar
ungbornu tíðar, reyna að finna þann
sem koma skal. En hljómaði þá raust
spámannsins 1956, gall hann við af
slíkum móði að sagt yrði undandrátt-
arlaust: hér er maðurinn kominn heill
og alskapaður?
Æinei, lúðurkall hins stóra anda
hljómaði aldrei að eyrum vorum það
árið — þótt ýmsir næðu góðum tón-
um úr pípu sinni og skæru sig svo úr
margbreytilegum sóni smælingjanna.
Það er gömul saga að bókmennta-
starf er vanþökkuð iðja á íslandi, rit-
menn mega flestir lepja dauðann úr
skel ævilangt og eru svo huslaðir í
horni — gott ef ekki utangarðs —
þegar öndin silast loksins úr vitum
þeirra. Að vísu má finna dæmi um
verkmenn er lömdu grjót liðlangan
dag alla ævi og sátu svo uppi á nótt-
um og ortu ódauðleg ljóð, en slíkt
heyrir víst undantekningum til og er
ekki algild regla. Efnalegt öryggi er
undirstaða að farsælu starfi listamanns
engu síður en annarra manna. Hitt
afsannar ekkert að finna má dæmi
ungra manna sem búa við þægindi
og góð kjör en koma engu í verk þótt
allir séu af vilja gerðir. Þar er það
andinn sem bregzt en ekki efnin.
Því er þessi saga rifjuð upp að nú
er skammt um liðið síðan lokið var
úthlutun listamannalauna. Þar fá
listamenn deildan skerf sinn og
skammt, þar sjá þeir, og landsmenn
allir, hvers ríkisvaldið metur þá og
þjónustu þeirra í beinhörðum pening-
um. Viturlega er að verið: flestir þeir
sem einhvers þurfa með fá hungurlús
eða alls ekkert, hinir sem betur eru
stæðir fá ríflegri sjóð. — Hér gefst
ekki tóm til að ræða úthlutina svo
sem hún annars verðskuldar. Auðsætt
virðist að sami háttur og verið hefur
verði ekki hafður lengi enn um hana,
svo óánægðir sem allir eru orðnir er
hlut eiga að máli, og skal hér að Iok-
um minnt á tvö meginsjónarmið er
taka verður til greina í framtíðinni:
í fyrsta lagi: Ótækt er að rugla sam-
an styrkjum til ungra og efnilegra
listamanna og heiðursvotti til viður-
kenndra afreksmanna. í öðru lagi:
dagskrá
59