Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.2007, Blaðsíða 8

Í DV á þriðjudaginn var viðtal við
Svandísi Rós Þuríðardóttur, sem
þurfti að flýja með þrjú börn sín úr
hriplekri íbúð sem hún fékk leigða
hjá Félagsþjónustunni í Reykjavík.
Mikill raki er í íbúðinni og þegar
Svandís reif lista frá vegg og reif upp
parket á gólfi blöstu við henni smá-
kvikindi og sveppir. Tveir hamstrar
og tveir naggrísir sem börn Svandís-
ar áttu drápust milli veggja heimil-
isins og telur Svandís ekki ólíklegt að
sveppirnir hafi haft áhrif þar á.
Því miður er Svandís ekki sú fyrsta
og líklega ekki sú síðasta sem upplif-
ir það að missa heimili sitt af völdum
sveppa. Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir
líffræðingur þekkir það af eigin raun
að búa í húsi sem myglusveppur
hefur hreiðrað um sig í. Ekki aðeins
misstu Sylgja og fjölskylda henn-
ar heimili sitt, heldur líka búslóðina
og heilsuna. Sú reynsla varð til þess
að Sylgja Dögg ákvað að hjálpa öðr-
um í sömu sporum, enda hefur hún
menntunina til þess og stofnaði fyr-
irtækið Hús og heilsa. Hér er saga
Sylgju Daggar.
Flúið af heimilinu
„Að morgni 11. nóvember 2004
fluttum við fjölskyldan út úr hús-
inu okkar og skildum eftir allar okk-
ar veraldlegu eigur,“ segir Sylgja
Dögg. „Ástæðan var myglusveppur.
Við höfðum verið mjög veik í marga
mánuði og leitað til margra sérfræð-
inga. Rannsóknir og lyfjataka skiluðu
litlum árangri og fátt var um skýring-
ar. Við bjuggum í tæplega tuttuga ára
gömlu húsnæði úr steinsteypu og
hvergi var sýnilegur leki í húsnæð-
inu. En það varð vatnstjón í íbúðinni
sem var illa gengið frá og síðar kom
í ljós að vegna þess hafði raki verið
viðvarandi undir gólfefni í eldhúsi
og í sökkli innréttingar. Þessi við-
varandi raki leiddi til þess að kjörað-
stæður mynduðust fyrir vöxt myglu.
Loks þegar átti að „gera við“ settu
verktakarnir sem rifu upp parketið
af eldhúsgólfinu upp stóra blásara til
þess að þurrka upp svæðið og voru
þeir látnir ganga yfir nótt. Það var
þessa nótt sem loksins rann upp fyrir
okkur að það voru rakaskemmdirnar
í húsinu sem voru að valda veikind-
um okkar. Við urðum öll fárveik um
nóttina og flúðum heimili okkar und-
ir morgun.“
Eftir að fjölskyldan var flutt út
voru tekin sýni og þau greind. Í ljós
kom að í húsnæðinu voru nokkrar
tegundir myglusveppa sem eru afar
hættulegir heilsu fólks.
„Margir þessara sveppa geta fram-
leitt mjög hættuleg eiturefni,” útskýrir
Sylgja Dögg. „Við fengum mjög góðar
upplýsingar um það á sínum tíma hjá
Náttúrufræðistofnun Íslands.”
Mörg og mismunandi
líkamleg viðbrögð
Hver urðu líkamleg viðbrögð ykk-
ar við sveppnum?
„Einkenni fjölskyldunnar voru
mjög mismunandi eftir því hver átti
í hlut og það var ein ástæða þess að
okkur kom ekki fyrr til hugar að hús-
næðið væri að valda þessum veik-
indum. Einkennin eru líka mjög mis-
munandi á milli daga, suma daga er
maður nokkuð hress en aðra nær
rúmliggjandi. Einkennin eru ekki
viðvarandi og koma ekki endilega öll
í einu eða á sama tíma. Helstu ein-
kenni okkar voru meðal annars mik-
il þreyta, ennisholubólgur, vöðva- og
stoðkerfisverkir í líkama, sjóntruflan-
ir, höfuðverkur, verkur bak við augu,
þurrkur í hálsi á morgnana, sviðatil-
finning í lungum, minnisleysi, hjart-
sláttartruflun og kvíðaköst. Yngri
börnin okkar, sem voru þá tæplega
eins árs og tveggja ára, voru með
stanslausar sýkingar í eyrum, ennis-
holum og lungum. Þau grétu mikið
og sváfu illa af vanlíðan. Sonur okkar
sem er eldri sýndi einkenni ofvirkni
að því leyti að hann var ör og gat lítið
einbeitt sér. Hann var líka með verki
í fótum, framan á sköflungum og
stundum í hnjám og að auki var hann
með stanslausa hellu fyrir eyrum og
þrýsting í höfði eða ennisholum
vegna slímmyndunar í öndunarvegi.
Hann hóstaði nær stanslaust og var
á tímabili greindur með astma. Hann
svaf lítið vegna hósta og það kom fyr-
ir að hann ældi vegna þess hversu
mikið hann hóstaði. Sonur okkar
hafði sofið allar nætur frá fæðingu
og aðeins einu sinni fengið flensu.
Dóttir okkar sem þá var tæplega eins
árs svaf mjög illa og var með miklar
meltingartruflanir sem voru ekki til
staðar áður en vatnstjónið varð og
sveppamyndunin í kjölfarið. Hún var
með stanslausar sýkingar í eyrum og
útbrot á líkama sem engar skýringar
fundust á. Hún var afar viðkvæm fyr-
ir mjólkurvörum á þessu tímabili og
ég hélt jafnvel að hún hefði mjólkur-
óþol. Það er rétt er að taka það fram
að ekkert okkar sem bjuggum í þessu
húsnæði greindist með ofnæmi fyr-
ir þessum tegundum sveppa eða
nokkru öðru, það var ekki hægt að
sjá á blóðprufum að við mynduðum
aukin mótefni gegn þessum myglu-
sveppum. Samt sem áður vorum við
fárveik.”
Myglusveppur drepur gæludýr
Í viðtalinu við Svandísi kom fram
að gæludýr barna hennar hefðu dáið
á milli veggja. Telur þú líklegt að þau
hafi látist af völdum eiturárhrifa
sveppsins?
„Ég get ekki sagt til um það þar
sem ég veit ekki hvaða tegund-
ir myglsuveppa er að finna í þessari
íbúð. Margar rannsóknir eru til um
áhrif myglusveppaeiturs á dýr sem
hafa sýnt fram á að við inntöku geta
þau leitt til dauða. Einnig eru til rann-
sóknir sem sýna fram á að gró, sem
við öndum að okkur og erum í snert-
ingu við, fara í meltingarveg og valda
sömu einkennum og við inntöku um
munn. Í ljósi þeirra rannsókna sem
ég hef kynnt mér í þessum fræðum er
hugsanlegt að dýrin hafi dáið vegna
þess að þau hafi búið í sambýli við
myglusveppi og því andað að sér gró-
um og eiturefnum sem þeir gefa frá
sér. Sum þessara eiturefna hafa mjög
mikla eiturvirkni og eru til dæmis
notuð í eiturefnahernaði. Það ætti nú
að segja okkur eitthvað.”
Sylgja Dögg nefnir dæmi um eitur-
efni í matvælum eins og möndlum.
„Það er hægt að nefna aflatoxin
sem finnst í sumum matvælum eins
og möndlum, hnetum og ostum.
Árið 2005 dóu margir hundar vegna
aflatoxin-inntöku vegna þess að korn
sem var notað í hundamat var með
hættulegu magni af þessum eiturefn-
um. Þetta eru afleiðingar við beina
inntöku. Ekki er að fullu rannsakað
hversu miklu magni af gróum eða
eiturefnum þarf að anda að sér til að
hafa sömu eða svipuð áhrif á heilsu-
far viðkomandi. En þess er vonandi
ekki langt að bíða að þær upplýsing-
ar liggi fyrir.
Núna um miðjan október fannst
mikið magn af þessum eiturefnum í
korni í Iowa í Bandaríkjunum, og er
varað við því að við inntöku geti kom-
ið fram krabbamein í lifur og inntaka
valdið dauða húsdýra.”
Búslóðin brennd
Sylgja Dögg og fjölskylda hennar
misstu allar veraldlegar eigur sínar í
kjölfar sveppamyndunarinnar fyrir
þremur árum.
„Já, við misstum við allar okkar
veraldlegu eigur þar sem gró myglu-
sveppanna höfðu dreifst vel og vand-
lega yfir alla búslóðina okkar vegna
blásaranna sem notaðir voru við
þurrkun á rakanum í eldhúsinu. Við
fundum það fljótt út að hvaða hlut-
ir sem höfðu verið inni í húsnæðinu
ollu einkennum í líkingu við þau ein-
kenni sem við þekktum frá því að búa
í húsnæðinu. Eftir margar tilraun-
ir til að hreinsa föt og annað úr bú-
slóð sem við höfðum tekið með okk-
ur þennan afdrifaríka morgun, sáum
við fram á að heilsa okkar og barn-
anna skipti meira máli en þessar ver-
aldlegu eigur. Búslóðin var brennd.”
Óholl sumarbústaðalykt
Fjölskyldan fluttist til ættingja,
sem skaut yfir þau skjólshúsi, en fyrsta
árið fluttu þau milli fimm íbúða.
„Það var vegna þess að við þekkt-
um svo lítið til veikindanna og gerð-
um okkur ekki ljóst hvað það væri
sem skipti máli til að ná heilsu. Við
höfðum engan til að leita til og fá ráð-
leggingar um neitt. Það hafði eng-
inn opinberað þessa reynslu sína
áður hérlendis svo við vissum til. Við
gerðum okkur ekki grein fyrir því á
þessu tímabili að við höfðum feng-
ið svokallað umhverfisóþol sem lýs-
ir sér þannig að við þolum illa hvers
kyns leysiefni sem og önnur kemísk
efni sem eru mikið í notkun í dag,
hvort sem er við nýbyggingar eða við
hreinsun. Við leigðum okkur sumar-
bústað á þessu tímabili sem við höfð-
um verið í áður án nokkurra vand-
ræða, en eftir að hafa andað að okkur
þessu lofti í húsinu okkar þoldum við
ekki að vera í sumarbústað sem ekki
var upphitaður allan veturinn og
safnaði því sagga og fúa, eða svona
sumarbústaðalykt eins og margir
kannast eflaust við.“
Töldu Ísland vera
sökudólginn...
Hvernig breyttist heilsufarið eftir
að þið fóruð úr húsinu og hvernig er
það nú?
„Áður en við fluttum út úr húsinu
höfðum við farið í þriggja vikna frí til
Spánar og gantast með það hversu vel
okkur liði öllum á Spáni. Við tengdum
vanlíðanina auðvitað ekki ekki við
okkar eigið húsnæði, heldur héldum
við að loftið á Íslandi væri bara svona
slæmt fyrir okkur! Það eru margir
sem fá hugmynd um það að húsnæði
þeirra hafi áhrif á heilsu eftir að hafa
verið í burtu í einhvern tíma. Ég hef
lært það í seinni tíð eftir þessa reynslu
og eftir að hafa ferðast víða að loftið
hérna á Íslandi er mjög hreint og lítið
um myglusveppagró í lofti utandyra.
Strax fyrstu nóttina eftir að við flutt-
um út náðum við þó nokkrum bata.
Það er afar mismunandi hversu fólk
er fljótt að finna til breytinga á heilsu-
fari, en allir eiga það þó sameiginlegt
föstudagur 26. október 20078 Helgarblað DV
sveppabaninn
sylgja Dögg
Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir sylgja dögg og fjölskylda
hennar misstu heimili sitt, búslóðina og heilsuna af völdum
myglusveppa sem hreiðruðu um sig í húsi þeirra. dv-myndir stefán
AnnA KriSTine
blaðamaður skrifar: annakristine@dv.is