Fréttatíminn - 14.03.2014, Qupperneq 30

ungbarna sem ekki höfðu móður-
mjólkina og þoldu hvorki kúamjólk
né þurrmjólk. Þau döfnuðu öll mjög
vel. Það er ekkert að þeim í dag.
Geitamjólkin var það eina sem þau
þoldu,“ segir Jóhanna sem skilur
ekki af hverju hún má ekki fram-
leiða osta úr mjólkinni sjálf. Hún
hefur ítrekað reynt að fá að rann-
saka efnainnihald mjólkurinnar og
hollustu geitafjárafurða og hafði
fyrst samband við Matís, sem á að
sjá um nýsköpun í matvælafram-
leiðslu, fyrir 14 árum, en aldrei
fengið styrk.
Gerilsneytt eða ekki, það er
spurningin
„Ég gæti verið að gera svo miklu
meira af ostum en ég má það ekki.
Mjólkursamsalan vill ekki taka
við mjólkinni og ég má ekki selja
ógerilsneydda mjólk. Það væri bara
glapræði að gerilsneyða þessa hollu
og góður afurð og gera svo úr henni
gerilsneydda osta. Það bara á ekki
að gera það. Svo er geitamjólkin
með þrefalt meira af bakteríuhemj-
andi efnum en kúamjólkin svo þú
þarft eiginlega að pota drullunni
ofan í hana til að skemma hana,“
segir Jóhanna sem er greinilega
nóg boðið. „Þetta er líka eina landið
sem ég veit um í heiminum þar sem
þú mátt ekki fara til geitabónda og
kaupa afurðir beint af honum. Mér
finnst bara fáránlegt að hér skuli
vera svona ofboðslegt bann við öllu.
Í Evrópu, þar sem er miklu heitara
loftslag en hér og oft miklu lélegra
húsnæði heldur en kröfur segja
til um hér, er verið að gera osta úr
ógerilsneyddri mjólk. Þetta fólk er
að búa til viðurkennda verðlauna-
osta en hér má ekkert! Svo skil ég
alls ekki af hverju það má flytja inn
eitt kíló af ógerilsneyddum osti til
eigin neyslu en ekki koma til mín
og kaupa ógerilsneyddan ost til
eigin neyslu.“
Afurðavinnsla tryggir framtíð
stofnsins
Það virðist vera helsta hagsmuna-
mál íslensku geitarinnar að fá
mjólkina í framleiðslu. Þá er komin
forsenda fyrir ræktun, önnur er
skyldug vernd vegna útrýmingar-
hættu, sem gefur auk þess af sér
afkomu til bændanna sjálfra. Land-
búnaðarháskólinn hefur stundað
erfðarannskóknir á íslensku geit-
inni en ekki neinar rannsóknir á af-
urðum hennar. Jón Hallsteinn Halls-
son, dósent við auðlindadeild við
Landbúnaðarháskólann á Hvann-
eyri og formaður erfðanefndar land-
búnaðarins, er sammála Ólafi Dýr-
mundssyni í því að besta leiðin til að
viðhalda stofninum og fjölga honum
sé að koma afurðum geitarinnar í
framleiðslu. „Stofninn er á uppleið
en það er ekki mikill erfðafjölbreyti-
leiki í honum. Það sem þarf að gera
er að koma af stað einhverri virkri
nýtingu því þannig tryggir maður
að stofninn sé lífvænlegur til fram-
tíðar. Það þarf að styrkja bændur
til framleiðslu og tryggja það að
þessi stofn standi jafnfætis öðrum
stofnum þegar kemur að afurða-
greiðslum.“ Jón Hallsteinn bendir á
að það vanti kjölfestuframleiðendur
til að auka magnið í framleiðslunni,
en stærri hjarðir myndu ná fram-
leiðslunni á skrið. Eins og er eru um
850 geitur dreifðar á 88 eigendur.
Jóhanna á Háafelli er með lang-
stærstu hjörðina en ef hennar bú
hættir í vor er enginn stór geita-
bóndi eftir á landinu.
Geitur Jóhönnu eru minnst
skyldleikaræktaðar á landinu
Vorið 2013 lagði Sigurður Ingi Jó-
hannsson, þá alþingismaður, fram
þingsályktunartillögu þar sem lagt
var til að atvinnu-og nýsköpunar-
ráðuneytið beitti sér fyrir eflingu
stofnsins. Þar var óskað eftir því, í
ljósi veikrar stöðu búgreinarinnar,
að geitfjárbændur stæðu jafnfætis
öðrum bændum í landinu gagn-
vart styrkjakerfi landbúnaðarins og
þjónustu fagaðila.
Haustið 2013 sendi Geitarækt-
unarfélag Íslands Sigurði Inga, sem
þá var orðinn landbúnaðarráðherra,
bréf, þar sem félagið lýsti áhyggjum
sínum yfir því að bú Jóhönnu á Háa-
felli legðist af. Engin svör bárust.
Gunnar Helgason, sem situr í stjórn
Geitaræktunarfélags Íslands, telur
það mjög alvarlegt ef bú Jóhönnu
leggst af þar sem hún er með
stærstu hjörðina og þar að auki eru
hennar geitur minnst skyldleika-
ræktaðar. „Ef geiturnar geta flutt
eitthvert annað þarf auðvitað ein-
hver að geta tekið við þeim. Þar að
auki eru sauðfjárvarnargirðingar
sem varna því að gripir séu fluttir
hvert á land sem er. Það er engum
blöðum um það að fletta að ræktun-
arbúið á Háafelli er gríðarlega mik-
ilvægt fyrir íslensku geitina. Þegar
ég kem að félaginu 2007 þá telur
stofninn 450 dýr og 40% kemur frá
Háafelli. Þetta er eina ræktunarbú
landsins og ef það legst af þá fer
ræktunin 10 ár aftur í tímann. Þar
að auki er skyldleikaræktunin hvað
minnst hjá geitunum hennar,“ segir
Gunnar.
Stendur og fellur með geitunum
sínum
Ekki náðist í landbúnaðarráðherra
við vinnslu greinarinnar en Bene-
„Það sem þarf að gera er að
koma af stað virkri nýtingu
því þannig tryggir maður að
stofninn sé lífvænlegur til
framtíðar. Það þarf að styrkja
bændur til framleiðslu og
tryggja það að þessi stofn
standi jafnfætis öðrum
stofnum þegar kemur að
afurðagreiðslum.“
Jón Hallsteinn Hallsson, dósent í erfða-
fræði við Landbúnaðarháskóla Íslands.
Geitfjársetrið Háafelli
Jóhanna Bergmann Þorvaldsdóttir
opnaði dyr sínar almenningi vorið
2012. Þar er opið frá vori til hausts
en gera þarf boð á undan sér utan
almenns opnunartíma. Þar er hægt
að nálgast vörur sem hún gerir úr
afurðunum og fá að klappa geitunum.
Einnig er hægt að ættleiða geit fyrir
8000 krónur á ári, en allar upplýsingar
eru á Facebook síðu setursins.
ÞerneyjarGeitin
Þerneyjargeitin er kollótt,
það er án horna, og ber
sérstakan lit sem kallaður
er gul-eða brún golsóttur.
Árið 1960 var aðeins ein
geit með þetta erfðaefni
eftir í íslenska geita-
stofninum. Stefán Aðal-
steinsson á Keldum tók
þá ákvörðun um að rækta
stofn út frá henni. Sá stofn
er kenndur við Þerney því
þar voru þær upphaflega
geymdar. Stofninn var
síðar gefinn húsdýragarð-
inum en það gekk illa
að halda geitunum þar
garnaveikifríum. Þá
fluttust síðustu Þern-
eyjargeiturnar í Sólheima
í Grímsnesi en héldust
ekki vel þar heldur, ekki
var hægt að girða svæðið
og þær losnuðu ekki við
garnaveikina. Árið 1999
var búið að panta fyrir
síðustu fjórar geiturnar
í slátrun þegar Sigurður
Sigurðsson dýralæknir
hafði samband við
Jóhönnu í Háafelli og bað
hana um að taka við þeim.
Það gerði hún og í dag eru
Þerneyjargeiturnar orðnar
rúmlega hundrað. Kollótta
genið er ríkjandi en mikil-
vægt er að blanda koll-
óttum og hyrndum geitum
saman til að fá heilbrigðan
og frjósaman stofn. Þannig
eru hreinkollóttir hafrar
nánast alltaf ófrjóir. Koll-
ótta genið ber einnig með
sér genið fyrir gulbrúnum
lit. Þannig er hægt að gera
ráð fyrir að gular/brúnar
geitur beri kollótta genið
og öfugt.
Fáðu þetta heyrnartæki
lánað í 7 daga
- án skuldbindinga
Bókaðu tíma í fría heyrnarmælingu
og fáðu Alta til prufu í vikutíma
Sími 568 6880
Prófaðu ALTA frá Oticon
Glæsibæ | Álfheimum 74 | 104 Reykjavík | Þjónusta á landsbyggðinni | Sími 568 6880
| www.heyrnartækni.is |
Góð heyrn er okkur öllum mikilvæg. ALTA eru ný
hágæða heyrnartæki frá Oticon sem gera þér kleift
að heyra skýrt og áreynslulaust í öllum aðstæðum.
ALTA heyrnartækin eru alveg sjálfvirk og hægt er
að fá þau í mörgum útfærslum.
30 fréttaskýring Helgin 14.-16. mars 2014