Fréttatíminn - 14.03.2014, Blaðsíða 38

Villa kjúklingakynslóðarinnar
V
Vinsælustu bækurnar síðustu misserin
eru matreiðslubækur. Þjóðin er að tryll-
ast í mataráhuga. Í mínu ungdæmi var
ekki spurt hvað væri í matinn. Það sem á
borð var borið var borðað. Það var prýði-
legur matur, soðinn fiskur eða steiktur
virka daga, auk ýmissa fisk- og kjötrétta –
og steik á sunnudögum, annað hvort læri
eða hryggur með brúnuðum kartöflum,
rauðkáli, rabarbarasultu og grænum
baunum. Ferskt grænmeti var árstíða-
bundið, agúrkur og tómatar. Gulrófur
voru sneiddar niður hráar. Hvítkál var
soðið með kjötbollum. Sú breyting hafði
orðið á frá fyrri kynslóð að epli og appels-
ínur voru á boðstólum.
Kartöflur voru með flestum mat en
hrísgrjón notuð í graut – og haframjöl
auðvitað. Skyr var hvunndagseftirrétt-
ur, auk súrmjólkur. Stöku sinnum var
brauðsúpa en sveskjugrautur um helgar
– og þá með rjóma. Í barnsminni eru
sveskjusteinar sem spýta þurfti út úr sér.
Emmessís í pökkum ýtti grautnum síðan
til hliðar. Ef rétt er munað var boðið upp
á vanillu-, súkkulaði- og bleikan jarðar-
berjaís sem börn og unglingar höfðu
smekk fyrir en núggatís fyrir fullorðna.
Sjálfsagt hefur framleiðandanum ekki
þótt þörf á fleiri bragðtegundum – fjórar
ríkisbragðtegundir, eins og Marteinn
Mosdal myndi orða það. Sama gilti um
brauðið. Í meginatriðum var boðið upp á
fjórar tegundir, franskbrauð, rúgbrauð,
maltbrauð og normalbrauð. Snúðar og
vínarbrauð voru helsta sætmeti bak-
aríanna en þangað var ekki farið nema
endrum og eins til innkaupa, nema
ef ungviðið læddist þangað og sníkti
ókeypis enda.
Á stórhátíðum máttum við eiga von á
hangikjöti eða reyktu svínakjöti – og gott
ef afi, sem var í siglingum, splæsti ekki
í amerískan kalkún fyrir stórfjölskyld-
una þegar best lét. Slík tröllhænsn voru
annars fáséð. Meira var lagt í jólaísinn
en þann sem kaupa mátti frá Emmess.
Hann var heimatilbúinn. Auk þess fylgdi
frómas jólunum, yfirleitt með ananas-
bragði. Almennt drukku börn mjólk með
matnum og fullorðnir vatn. Um helgar
var stundum splæst í gos, litlar flöskur.
Það var ekki búið að finna upp lítra-
flöskur, hvað þá tveggja lítra. Á jólum var
það malt og appelsín – og lítil kók í gleri.
Aldrei minnist ég þess að vín væri drukk-
ið með mat, hvorki hvítvín né rauðvín.
Á þessu þrifumst við vel. Sjaldan sáum
við feitt fólk, stöku sinnum sýslumanns-
lega bumbukalla – en nánast aldrei feit
börn.
Breyting, en afdrifarík, varð á þegar
við hjónakornin og okkar kynslóð hófum
búskap. Þá komst
kjúklingur á
matseðil-
inn, fyrst
sem sunnudagsmatur en smám saman
færðist hann frá helgunum yfir á þá
virku. Þar sem áður var fiskur kom kjúk-
lingur. Auðvitað bættist ýmislegt annað
við, pastaréttir, aukið úrval grænmetis
en í meginatriðum var það kjúklingurinn
sem tók yfir.
Samhliða kjúklingabyltingunni átti sér
stað þróun sem óbeint má rekja til þessa
fiðurfugls, eins ágætur og hann er einn
og sér. Sú þróun sést á sköpulagi fólks
sem breyst hefur frá ungdómi minnar
kynslóðar. Fita hefur sest á þjóðina, að
minnsta kosti talsverðan hluta hennar,
bæði börn og fullorðna. Þetta hefur gerst
þrátt fyrir aukna fjölbreytni í mataræði –
sem kannski er þó ekki nema að nafninu
til hjá sumum. Vera kann að fjölbreytnin
hafi í raun verið meiri á æskudögum
mínum en nú, þrátt fyrir aðeins fjórar ís-
tegundir og fjórar brauðtegundir. Hluti
fólks virðist nefnilega hafa snúið sér að
skyndibita sem meginkosti, hamborg-
urum og pitsum, auk kjúklingarétta
með margs konar háskalegu gumsi – og
gríðarlegu gosdrykkjaþambi. Ónefndir
eru þá hillumetrar sælgætis í rekkum
stórmarkaða samtímans þar sem mokað
er í poka með skóflum og borgað fyrir
eftir þyngd.
Sveifla sem þessi, frá grannri þjóð
yfir í spikaða, tók ekki lengri tíma. Það
var, samkvæmt þessu, mín kynslóð
sem brást. Þegar við lærðum að borða
kjúkling, sem ekki er fitandi einn og sér,
fylgdu með djúpsteiktar, saltaðar fransk-
ar kartöflur og kokteilsósan alræmda,
ekki síst hún, sem samkvæmt íslenskri
orðabók er þykk bleik sósa úr majónesi
og tómatsósu. Þar með var fjandinn laus.
Pitsurnar, hamborgararnir og hinar
sósurnar fylgdu í kjölfarið. Sósa og salat
sungu Stuðmenn í kvikmyndinni Með
allt á hreinu og ekki að ástæðulausu.
Sósa og salat urðu ófrávíkjanlegir fylgi-
fiskar kjúklingsins – og síðar hamborgar-
ans. Salatið var ekki hefðbundið græn-
metissalat heldur kál- og gulrótarstrimlar
úðaðir majónesi. Kokteilsósan fór síðan
yfir allt saman, hvort heldur undirstaðan
var kjúklingur eða borgari – og franskar
með, stökkar af olíu og vel saltaðar eða
kryddaðar með því sem síðar kallaðist
einfaldlega kartöflukrydd. Því meira,
því betra. Öllu var skolað niður með gosi
– helst þannig að kolsýran freyddi upp í
nefið.
Æ fleiri virðast hins vegar vera að snúa
frá villu kjúklingakynslóðarinnar. Nú
er það hollustan sem gildir, í mataræði í
leik- og grunnskóla og hjá ungum foreldr-
um dagsins í dag, auk matreiðslubóka og
hollustuþátta í sjónvarpi. Bylgjan teygir
sig jafnvel til þessarar voðalegu kyn-
slóðar okkar hjóna, sem í nýjungagirni
fullorðinsáranna og hvarfi frá þverskor-
inni ýsu æskunnar úðaði í sig kokteil-
sósu, skolaði niður með kóki og byggði
stórmarkaði utan um sælgætisrekka.
Því blöndum við græna heilsudrykki
á hverjum morgni, þökk sé Sollu
og öðrum heilsugúrúum í sjón-
varpinu, tökum lýsi og eitthvað
sem kennt er við ómega, þó ekki
sjónvarpsstöðina.
Það kann því að vera að þjóðin
mjókki á ný, þó það taki tíma,
jafnvel þótt fjöldi brauðgerða
sé óteljandi og auk fyrr-
greindra ríkisbragðtegunda
íss fortíðar megi nú finna
bláberja-, hindberja-,
skógarberja-, brómberja-,
kirsuberja-, banana-,
melónu-, mangó-, kiwi-
, sítrónu-, kókos-,
mintu-, heslihnetu-,
karamellu-, lakkrís-
og kaffiís, auk sér-
stakra sælgætisísa
með Toblerone, Mars,
After Eight, Bounty,
Oreo og Daim. Ótaldir
eru þá framandi ísar
eins og tiramisu-, moccacino-,
pistasia- og stracciatellaís – og eflaust
margir fleiri.
Hvað segði Marteinn Mosdal við
þessu?
Jónas
Haraldsson
jonas@
frettatiminn.is
HELGARPISTILL
Te
ik
ni
ng
/H
ar
i
Skoðaðu úrvalið á Bilaland.is
GERÐU
FRÁBÆR
KAUP
HONDA CIVIC SPORT
Nýskr. 03/13, ekinn 30 þús. km.
bensín, sjálfskiptur.
VERÐ kr. 3.290 þús.
Rnr. 281523.
TOYOTA AURIS SOL HYBRID
Nýskr. 10/13, ekinn 6 þús. km.
bensín, sjálfskiptur.
VERÐ kr. 4.220 þús.
Rnr. 131011.
Kletthálsi 11 -110 Reykjavík
Sími 525 8000 - bilaland@bilaland.is
www.bilaland.is
www.facebook.com/bilaland.is
LAND ROVER DISCOVERY 3 S
Nýskr. 06/09, ekinn 94 þús. km.
dísil, sjálfskiptur.
Rnr. 281527.
NISSAN QASHQAI SE
Nýskr. 05/13, ekinn 31 þús km.
dísil, sjálfskiptur.
VERÐ kr. 5.280 þús.
Rnr. 281339.
SUBARU XV
Nýskr. 02/12, ekinn 23 þús km.
bensín, sjálfskiptur.
VERÐ kr. 4.190 þús.
Rnr. 281456.
KIA CEED WAGON
Nýskr. 05/12, ekinn 35 þús. km.
dísil, beinskiptur.
VERÐ kr. 2.870 þús.
Rnr. 141973.
FORD FOCUS TREND
Nýskr. 04/11, ekinn 62 þús. km.
dísil, beinskiptur.
VERÐ kr. 2.190 þús.
Rnr. 141939.
Frábært verð
6.990 þús.
TÖKUM NOTAÐAN
UPPÍ NOTAÐAN!
GERÐU FRÁBÆR KAUP!
ALLT AÐ 80% LÁNAMÖGULEIKAR
38 viðhorf Helgin 14.-16. mars 2014