Morgunblaðið - 21.11.2011, Blaðsíða 16

FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Áætlað er að bótasvik í at-vinnuleysisbótakerfinu séuum 5% af heildargreiðslumtil atvinnuleysisbóta og
nemi um einum milljarði kr. á ári.
Hér eru á ferðinni bein ásetnings-
brot þar sem viðkomandi gefur rang-
ar upplýsingar í þeim tilgangi að
auðgast. Í þessari fjárhæð eru því
ekki meðtaldar ofgreiddar bætur af
öðrum ástæðum s.s. vegna yfirsjónar,
gáleysis eða mistaka. Þessar upplýs-
ingar komu fram í erindi Unnar
Sverrisdóttur, forstöðumanns stjórn-
sýslusviðs Vinnumálastofnunar, á
ársfundi VMST í nýliðinni viku.
Ætla má að þrátt fyrir öflugt eft-
irlitsstarf til að uppræta bótasvik hafi
samtals um þrír milljarðar verið
sviknir út úr kerfinu á árunum 2009,
2010 og 2011 með þessum hætti.
Sparnaður vegna eftirlitsins
um 700 milljónir í fyrra
Eftirlitsstarfsemi VMST með
greiðslum atvinnuleysistrygginga
hefur m.a. að markmiði að koma í veg
fyrir og uppræta sannanlega mis-
notkun á atvinnuleysisbótum. Með
stórhertu eftirliti hefur tekist að upp-
lýsa fjölmörg mál þar sem um mis-
notkun hefur verið að ræða og endur-
heimta umtalsverðan hluta af
ofgreiddum bótum.
Sparnaður vegna eftirlitsstarfsemi
stofnunarinnar í fyrra er varlega
áætlaður um 700 milljónir króna. Er
þar bæði um að ræða endurheimtur
þar sem bætur hafa verið sviknar út
og ofgreiddar bætur af öðrum ástæð-
um. Áætlaður sparnaður vegna mála
sem upp komu í kjölfar ábendinga um
bótasvik var 140 milljónir. Staðfest-
ingar erlendis frá skiluðu 130 millj-
ónum, sparnaður af virku eftirliti er
áætlaður 135 milljónir og 295 millj-
ónir endurheimtust eftir samkeyrslu
við aðrar skrár.
Fram kom í kynningu Unnar
Sverrisdóttur að stærri bótasvikamál
séu að verða algengari, sem krefjast
ýtarlegrar rannsóknar.
1.090 ábendingar um bótasvik bár-
ust Vinnumálastofnun í fyrra. Þar af
voru 59% ábendinganna um ótil-
kynnta eða svarta vinnu og 29% voru
um fólk í útlöndum án leyfis sem
þiggur atvinnuleysisbætur.
Eftir samkeyrslu upplýsinga úr at-
vinnuleyssiskránni við aðrar skrár
s.s. eftir vinnustaðaeftirlit, nem-
endskrár o.fl. frá 28. október í fyrra
til 30. september í ár var 151 mál tek-
ið til frekari skoðunar og lauk 84 mál-
um með viðurlögum og/eða endur-
greiðslu bóta.
2,5 milljóna endurgreiðsla
Greindi Unnur frá því á ársfund-
inum að stærsta einstaka mál sem
hún myndi eftir úr eftirlitsstarfsem-
inni væri krafa um endurgreiðslu á
2,5 milljónum að meðtöldu álagi sem
einstaklingnum var gert að greiða.
Unnur bendir á að mikilvægt sé að
viðhorf almennings gagnvart at-
vinnuleysistryggingakerfinu sé já-
kvætt enda dragi það úr svikum í
kerfinu. Vísaði hún m.a. til niður-
staðna viðhorfskannana sem gerðar
hafa verið á undanförnum árum á
Norðurlöndum sem eru áhyggjuefni
að sögn hennar. Stór hluti almenn-
ings og starfsmanna sem koma að
réttindaákvörðunum og afgreiðslu
bóta í norrænu velferðarkerfunum er
þeirrar skoðunar að tiltölulega auð-
velt sé að svíkja fé úr velferðar-
kerfum.
Skv. upplýsingum Unnar eru við-
urlög bæði strangari og þeim beitt í
meira mæli annars staðar á Norður-
löndum. Þessu þurfi að breyta. Hér á
landi sé þörf á að koma þeim skila-
boðum til fólks að bótasvik borgi sig
ekki og þeim fylgi alvarleg viðurlög.
Stærri bótasvikamál
að verða algengari
Morgunblaðið/Eggert
Virkari Ýmsar rannsóknir á bótasvikum hafa leitt í ljós að þeim mun virkari
sem atvinnuleitendur eru í atvinnuleit sinni, þeim mun minna er um bótasvik.
16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. NÓVEMBER 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fjögurradaga lands-fundi Sjálf-
stæðisflokksins
lauk í gær. Eins og
jafnan var þar
fjallað um mjög mörg og viða-
mikil álitaefni sem skipta
kunna miklu á næstu miss-
erum. Vissulega kemur
áherslumunur á fjölmörgum
sviðum fram á fundi sem þess-
um, svo sem hollt er og nauð-
synlegt og er hann afgreiddur
án þess að erfið eftirköst verði.
Sjálfstæðisflokkurinn reynir
jafnan að gæta þess á lands-
fundum að þeir fulltrúar og
hópar sem hafa ákveðnar
skoðanir í einstökum málum,
sem ekki falla að öllu leyti að
hugmyndum meirihlutans, fái
að nokkru að njóta sinnar af-
stöðu. Þetta vinnulag hefur
reynst flokknum vel.
En flokkurinn hefur einnig
sýnt að landsfundur vill gjarn-
an að stefnumörkun hans sé
engu að síður skýr í þýðingar-
mestu málum og tilhliðrunar-
semi við minnihlutahópa verði
ekki mistúlkuð. Það tókst að
tryggja vel á þessum lands-
fundi. Þá tóku skipulagstil-
lögur varðandi flokks-
starfsemina og fyrirkomulag
hennar, m.a. um landsfundinn
sjálfan, breytingum í rétta átt
á fundinum.
Sjálfstæðisflokkurinn er að
eflast í trú á sjálfan sig á ný og
fara þarf betur yfir og lagfæra
sumt af því sem samþykkt var
í skipulagsmálunum í því ljósi.
En það er óneitanlega svo að
kjör forystumanna flokksins,
sem fram fer á hverjum fundi,
tekur til sín mikla athygli,
áhuga og starfsorku flestra
fulltrúa á fundinum, þegar op-
inberlega er tekist á um þá.
Forysta flokksins var endur-
kjörin og hefur fengið umboð
til næstu ára fram að nýjum
landsfundi, sem væntanlega
verður skömmu fyrir lok nú-
verandi kjörtímabils Alþingis,
styttist það ekki, sem full
ástæða væri auðvitað til.
Meginátökin voru um for-
mannsembættið, þar sem
Hanna Birna Kristjánsdóttir,
fyrrverandi borgarstjóri, gaf
kost á sér gegn Bjarna Bene-
diktssyni. Kannanir á sjónar-
miðum kjósenda sjálfstæðis-
manna sýndu að framboð
Hönnu Birnu fékk verulegan
byr. En landsfundur sjálfstæð-
ismanna lýtur sínum eigin lög-
málum. Bjarni Benediktsson
hlaut um 55 prósent atkvæða
og Hanna Birna um 45 prósent
þeirra. Augljóst má vera af
viðbrögðum Hönnu Birnu,
m.a. í MBL Sjónvarpi, að hún
varð fyrir verulegum von-
brigðum með þessa niðurstöðu
og hafði fram á síðustu stund
talið sigurlíkur
sínar góðar. Af
orðum stuðnings-
manna Bjarna, í
samtölum á fund-
inum, mátti hins
vegar ráða að þeir væntu þess
að fylgi hans yrði nærri 60
prósentum og jafnvel þar yfir.
Bjarni átti undir högg að
sækja meðal flokksmanna
sinna eftir umdeilda ákvörðun
í Icesave-málinu, sem hann
hefur enn ekki fyllilega skýrt
fyrir sínu fólki. En lands-
fundur ákvað engu að síður að
gefa honum annað tækifæri
sem formaður í Sjálfstæðis-
flokknum. Áhrif Icesave-
málsins munu smám saman
verða þýðingarminni í mati
flokksins á formanni sínum.
Framganga hans í öðrum
mikilvægum málum mun hafa
meira að segja um traust og
trúnað flokksmanna við hann.
Framganga hans á landsfund-
inum gefur til kynna að hann
gerir sér fulla grein fyrir þess-
ari staðreynd og tekur mið af
henni. Ástæða er til að ætla að
Bjarni Bendediktsson hafi
styrkt stöðu sína á fundinum,
þótt munurinn á milli for-
mannsframbjóðenda hafi ekki
verið meiri en raun bar vitni.
Hann getur því komið sterkur
til leiks í þjóðmálabaráttunni.
Þótt árangur Hönnu Birnu
Kristjánsdóttur hafi ekki orðið
sá, sem hún vænti og vonaðist
eftir, er fráleitt að telja að hún
komi sködduð frá landsfundi
Sjálfstæðisflokksins. Kosn-
ingabaráttan á fundinum var
prúðmannleg og varð aldrei
mjög persónuleg, sem hætta
er auðvitað á þegar pólitískir
samherjar takast á. Hanna
Birna flutti myndarlega fram-
boðsræðu, sem náði til margra,
og hefur sem stjórnmálamaður
fullkomlega haldið sinni stöðu.
Ólöf Nordal hlaut um 80
prósent atkvæða í varfor-
mannssætið sem hún getur
auðvitað unað mjög vel við.
Ekki fór fram sambærileg bar-
átta um það embætti. Halldór
Gunnarsson bauð sig fram á
seinustu stundu í embætti
varaformanns og var augljóst
að landsfundarfulltrúar mátu
það svo að framboð hans
tengdist beinlínis þeim árangri
sem Hanna Birna kynni að ná í
formannskjöri.
Forysta Sjálfstæðisflokks-
ins hefur fengið umboð sitt
endurnýjað á landsfundi. Hún
gerir sér vafalítið grein fyrir
því áfalli sem afstaða hennar
til Icesave varð fyrir þau og
flokkinn. Nú þegar mikilvæg
kaflaskil hafa orðið er þýðing-
armikið að draga réttar álykt-
anir af þeim. Ekki er ástæða
til að efast um að það verði
gert.
Með þessum lands-
fundi hafa orðið
mikilvæg kaflaskil}
Að loknum landsfundi
Þ
að fór ekkert á milli mála fyrir þá
sem fylgdust með, að annar andi
var á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins, en verið hefur undan-
farna landsfundi. Það var greini-
legt að fólk sem sat fundinn, sem er á öllum
aldri og kemur frá öllum landshornum, hefur
fundið þá viðhorfsbreytingu til flokksins í
landsmálum sem lesa má úr skoðanakönn-
unum.
Ljóst er að aðgerðir eða aðgerðaleysi ríkis-
stjórnarinnar, eftir því hvernig á málið er lit-
ið, er eitt af því sem sameinar sjálfstæðis-
menn. Gífurleg óánægja var á fundinum með
ríkisstjórnina, sem menn sögðu ganga gegn
öllu því, sem sjálfstæðisstefnan stæði fyrir. Í
því fólst, að stöðugt væri vegið að atvinnulífinu – blómlegt
atvinnulíf væri hinsvegar forsenda velferðar í landinu.
Þrátt fyrir formannsslag voru málefnin í öndvegi og
tekist var á um hvort halda ætti umsókninni um aðild að
ESB til streitu. Ekki hefur farið framhjá neinum að
ágreiningur hefur verið um hvernig eigi að halda á þeim
málum. Þó að meirihlutinn sé andvígur aðild og sam-
kvæmur sjálfum sér í þeirri afstöðu, þá eru einnig margir
fylgjandi aðild eða að minnsta kosti á því að umsóknar-
ferlið sé leitt til lykta.
Mun meiri sáttahugur en áður var í meðförum málsins á
þessum landsfundi en þeim síðasta og var „sáttatillaga“
Björns Bjarnasonar og Friðriks Sophussonar samþykkt,
en hún fól í sér að gert yrði „hlé“ á aðildarviðræðum og
ferlið ekki hafið að nýju nema að undangenginni þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Ljóst var á máli þeirra sem hafa
talað fyrir aðildarumsókn að þeir sættu sig við þá
niðurstöðu, þar á meðal Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir.
Fleira var eftirtektarvert, þar á meðal að
Reykjavíkurflugvöllur yrði áfram í Vatnsmýrinni.
Ennfremur að fundnar yrðu leiðir til þess að eft-
irsóknarvert yrði fyrir aldraða að vera lengur á
vinnumarkaðnum.
Þriðja landsfundinn í röð bar Bjarni Benedikts-
son sigur úr býtum í formannskosningu, að þessu
sinni fékk hann 55% atkvæða gegn Hönnu Birnu
Kristjánsdóttur, oddvita sjálfstæðismanna í borg-
arstjórn og fyrrverandi borgarstjóra, en Reykja-
vík hefur í gegnum tíðina verið kjölfesta Sjálf-
stæðisflokksins. Það er gríðarleg
traustsyfirlýsing eftir þá miklu eldskírn sem hann hefur
fengið á fyrstu tveimur árum formannsferilsins, en um það
verður ekki deilt að enginn formaður hefur tekið við erf-
iðara búi en hann.
Það sem var jákvætt við kosninguna fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn var hversu vel hún fór fram, ekki fór fram smölun
á fulltrúum á landsfund og almennt virtist fólk sátt eftir
fundinn. Það kann raunar að reynast mikilvægt, að stuðn-
ingssveitir frambjóðendanna skipuðust þvert á þær skot-
grafir sem voru fyrir í flokknum og gæti það sameinað
forna fjendur. Það hefur háð flokknum í Reykjavík, hversu
mikill rígur hefur verið milli fylkinga, og er mikið í húfi fyr-
ir Bjarna og Hönnu Birnu að gæta þess að leggja áherslu á
sættir eftir slaginn undanfarnar vikur.
pebl@mbl.is
Pistill
Landsfundur gefur tóninn
Pétur
Blöndal
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Sýnd voru dæmi um bótasvik
sem upprætt hafa verið á árs-
fundi Vinnumálastofnunar.
Ábending barst um að mæðgin
sem þáðu bætur væru stödd er-
lendis. Báðum var gefinn kostur á
að koma að skýringum. Þau þver-
tóku fyrir að hafa verið erlendis á
umræddu tímabili. Voru þau beð-
in um að staðfesta veru sína hér
á landi fyrir umrætt tímabil. Þau
mættu með bankayfirlit en það
reyndist heldur gloppótt. Þar var
færsla frá ISAVIA sem rekur m.a.
bílastæðin á Keflavíkurflugvelli.
Þau viðurkenndu þá að hafa
verið erlendis og skiluðu inn af-
ritum af farseðlum. Bæði voru
sett á tveggja mánaða biðtíma og
rukkuð um ofgreiddar bætur, alls
924.422 kr.
Önnur ábending fékkst um
mann sem opnaði veitingastað
þar sem hann hafði starfað sem
kokkur. Var honum sent bréf en
engar skýringar bárust og var
honum gert að endurgreiða of-
greiddar bætur með 15% álagi,
alls 1.305.382 kr.
Háar endur-
greiðslur
DÆMI UM BÓTASVIK