SunnudagsMogginn - 27.11.2011, Blaðsíða 27

27. nóvember 2011 27
ári þannig að þegar upp er staðið þarf
bóndinn að endurgreiða allt andvirðið af
sölunni og hefur því í raun engar tekjur.
Það er því brýn þörf að taka á þessum
málum og ég hef lagt áherslu á það að þótt
pólitískar umbætur séu mikilvægar skipti
meira máli að koma á umbótum í efna-
hagslífinu vegna þess að fólk getur ekki
búið við þessi kjör. Þess vegna fara millj-
ónir manna til Taílands.“
Thant bendir á að einnig muni skipta
miklu máli að bæta innviði í landinu og
þegar afkoman batni muni krafan aukast
um aðgang að til dæmis rafmagni, sem nú
sé af skornum skammti, eða heilsugæslu,
sem sömuleiðis sé mjög takmörkuð eða
dýr.
„Fátækt fólk á mjög erfitt með að senda
börn í skóla vegna þess að þótt hann sé
ókeypis þurfa börnin iðulega að ganga einn
til tvo tíma að morgni og aftur tilbaka að
kennslu lokinni,“ sagði hann. „Fátækur
bóndi má ekki við því að missa börnin svo
lengi úr vinnu, þannig að eftir fyrstu
skólaárin flosna börn upp úr námi. Lífið er
því mjög erfitt fyrir almenning.“
Um tvö hundruð pólitískir fangar voru
meðal 6.300 fanga, sem voru náðaðir í
október. Enn eru þó nokkur hundruð póli-
tískir fangar í landinu, þótt hið pólitíska
andrúmsloft hafi tekið miklum breyt-
ingum.
Verulega slakað á ritskoðun
„Enn er ekki svo komið að fólk geti birt
hvað sem því sýnist,“ sagði Thant. „Hlut-
irnir eru hins vegar að breytast. Þingið var
til dæmis að samþykkja lög, sem leyfa
mótmælafundi. En fólk getur sagt það sem
því sýnist sín á milli og það er ekki hrætt.
Hægt er að skipuleggja fundi og segja skoð-
un sína á ráðstefnum og í vinnuhópum.
Andrúmsloftið er miklu opnara en fyrir
nokkrum árum. Mjög hefur verið slakað á
ritskoðun fjölmiðla. Áður var erfitt að birta
minnstu gagnrýni á stjórnvöld, en nú er
hægt að tala um spillingu, málefni við-
skiptalífsins og umræður á þingi þótt ég
hugsi að ekki sé hægt að ráðast á gamla
einræðisherrann, Than Swei. Áður mátti
ekki einu sinni birta nafn Aung San Suu
Kyi í dagblöðum, en nú er hún á forsíðu
nánast daglega og birtar eru greinar um
hana sem og aðra stjórnmálamenn. Áður
reyndi stjórnin að trufla ljósvakaútsend-
ingar útlagahópa til landsins, en nú eru
þær leyfðar og öllum hömlum hefur verið
aflétt af netinu.“
Búrma var eitt sinn mesti heróínfram-
leiðandi heims, en að sögn Thants hefur
verulega dregið úr þeirri framleiðslu.
„Framleiðsla á ópíum er þó enn vandamál í
austurhluta landsins nærri landamærum
Kína og Laos. Eiturlyfin eru þó ekki mik-
ilvægur hluti efnahagslífsins lengur og
ekkert í líkingu við það sem var fyrir 20 til
30 árum. Eiginlega er framleiðsla vopnaðra
hópa í þessum landshluta á metamfetamíni
til að selja í Taílandi stærra vandamál. Þetta
skiptir miklu máli í efnahagslífinu á því
svæði, en ekki landinu í heild. Þetta er hins
vegar öryggisvandi í þeim skilningi að eit-
urlyfjaframleiðslan hefur kynt undir miklu
ofbeldi. Áður fyrr var hún tekjulind fyrir
spillta einstaklinga í hernum og einnig fyr-
ir vopnaðar sveitir og vígamenn.“
Thant sagði að spillingar gæti enn í
hernum vegna eiturlyfjanna á þeim slóð-
um, sem ræktun og framleiðsla fer fram.
„Yfirmaðurinn á staðnum þiggur kannski
mútur, en spillingin nær ekki upp á topp-
inn í hernum einkum vegna þess að ein-
hver þróun hefur orðið í efnahagslífinu og
nú er um aðrar tekjuleiðir að ræða.“
Líkt og í Egyptalandi er herinn í Búrma
með mikil ítök og er erfitt að ímynda sér að
hann sleppi þeim möglunarlaust.
„Þetta er stórmál,“ sagði Thant. „Það
sama er uppi á teningnum í Búrma. Herinn
á tvö stór fyrirtæki, sem eiga stóran hluta
af efnahagnum. Herinn er líka mjög stór í
Búrma. Í honum eru rúmlega 300 þúsund
hermenn. Það er ekki nógu mikið fé á fjár-
lögum til þess að fjármagna herinn til fulls
og því er hann að ákveðnu leyti háður
þessum fyrirtækjum. Spurningin er því
hvernig eigi hægt og sígandi að taka her-
inn úr hlutverki sínu í efnahagslífinu.
Svarið gæti að hluta verið auknar tekjur af
sölu olíu og gass í framtíðinni. Svo mætti
horfa til Indónesíu. Þar áttu Alþjóðabank-
inn og aðrar alþjóðlegar fjármálastofnanir
þátt í að vinda ofan af umfangi hersins og
veittu skammtímastuðning til að gera þá
breytingu mögulega. Því miður er það
hluti af refsiaðgerðunum að alþjóðlegar
stofnanir mega ekki starfa í landinu.“
Samband Búrma við Kína er mikið. Ný-
lega stöðvuðu yfirvöld í Búrma stíflufram-
kvæmdir, sem fréttaskýrendur hafa túlk-
að sem svo að ný stjórnvöld væru að sýna
Kína að þau gætu staðið á eigin fótum.
„Ég er ekki viss um að meginástæðan
hafi verið sú að stjórn Búrma vildi sýna
sjálfstæði sitt gagnvart Kínverjum,“ sagði
Thant. „Þótt undanfarin ár hafi ríkt kúgun
í Búrma hefur sprottið þar upp sjálfstæð
umhverfisverndarhreyfing. Í landinu er að
finna tugi sjálfstæðra umhverfisvernd-
arsamtaka, sem hafa unnið gott starf með
því að vekja almenning til vitundar um
ýmis mál. Einnig hefur andúð á Kína farið
vaxandi og sú tilfinning gripið um sig að
Kínverjar væru að sölsa undir sig nátt-
úruauðlindir landsins.“
Thant sagði þó að erfitt væri að átta sig á
hvað væri hæft í slíkum staðhæfingum því
að margir þeirra samninga sem gerðir
hefðu verið væru ógagnsæir og ekki væri
hægt að átta sig á hvað kæmi í hlut hvers.
„Það veldur því hins vegar að fólki í
landinu stendur ekki á sama og hefur á til-
finningunni að verið sé að svindla á þjóð-
inni,“ sagði hann. „En þarna fara saman
vaxandi vitund um umhverfismál, mikil
óánægja íbúanna þar sem verið var að
reisa stífluna og aukin andúð á Kína. Öllu
þessu var áður haldið í skefjum, en við þá
opnun, sem orðið hefur í þjóðfélaginu,
varð þetta að miklu hitamáli í samfélag-
inu. Á undanförnum mánuðum hefur því
verið mikil herferð út af þessu máli og ég
held að hinn nýi forseti hafi fremur viljað
sýna að hann hlustaði á almenningsálitið
en að láta að sér kveða í heimspólitíkinni.“
Óttast ekki að sagan frá 1990 endurtaki sig
Thant hefur rætt bæði við forseta Búrma,
Thein Shein, og nokkra ráðherra í stjórn
hans og sagði þá fundi gefa sér tilefni til
bjartsýni. Hann kvaðst ekki óttast að það
sama myndi gerast og 1990 þegar herinn
ógilti kosningar þar sem flokkur Aung San
Suu Kyi hafði unnið stórsigur.
„Staðan nú er önnur,“ sagði hann.
„Engar kosningar eru ráðgerðar næstu
fjögur árin. Á þeim tíma verðum við að
halda áfram að þoka hlutunum í rétta átt í
þeirri von að eftir fjögur ár verði hægt að
halda kosningar, sem verða frjálsar í raun.
Ég held að það sé raunsætt að ætla fjögur
ár í að gera margar af þessum breytingum
þannig að erfitt verði að brjóta þær á bak
aftur. Það þarf að efla frjálsa fjölmiðla og
aðrar stofnanir samfélagsins svo að hægt
verði að halda kosningar þannig að þær
skipti máli. Árið 1990 voru einfaldlega
haldnar kosningar án þess að neitt annað
væri til staðar og hættan í þeirri stöðu er
að úrslit kosninga verði einfaldlega huns-
uð eða breytingar eigi sér stað á toppnum
án þess að neitt breytist hjá venjulegu
fólki. Ég held því að þetta sé hæfilegur tími
til að taka á ýmsum málum, binda enda á
vopnuð átök í landinu, bæta efnahagslífið,
byggja upp réttarkerfið og halda síðan
kosningarnar.“
Hann sagði að það ylti á ýmsu hvernig
til mundi takast. „Ég veit að forsetinn er
umbótasinni í raun, en annað er hvort
hann er fær um að knýja fram þær um-
bætur, sem hann vill. Síðan er erfitt að sjá
hvernig herinn mun víkja úr sinni áhrifa-
stöðu á meðan átök eru í landinu. Í þriðja
lagi eru síðan viðbrögðin utan frá. Það þarf
að binda enda á viðskiptaþvinganir Evr-
ópu og Bandaríkjanna. Því munu alltaf
vera takmörk sett hversu vel gengur í
efnahagslífinu. Lítum á málið frá sjón-
arhóli forsetans. Hann er bæði að reyna að
koma á lýðræðislegum umbótum, að
koma einhverju fátækasta hagkerfi heims
á nýja braut og um leið að binda enda á
vopnuð átök á tíu til tólf stöðum í landinu.
Á meðan öllu þessu fer fram býr landið við
einhverjar harkalegustu efnahags-
þvinganir Vesturlanda sem um getur. Síð-
an má ekki gleyma því að stofnanirnar,
sem hann þarf að treysta á til verksins,
hafa orðið mjög spilltar á undanförnum
tuttugu árum. Það væri nógu erfitt að tak-
ast á við eitt af þessum málum, en hann
þarf að glíma við þau öll á sama tíma.“
Nándin við risaveldi
Nýja bókin hans hefur enn ekki verið
þýdd, en bók hans The River of Lost Foot-
steps: A Personal History of Burma kemur
brátt út þar á búrmísku.
„Stutt er síðan ekki mátti selja þessar
bækur í Búrma, en nú hafa ritskoðararnir
leyft það,“ sagði Thant. „Síðan ætla ég að
láta þýða nýju bókina. Meginmálið í henni
er að Búrma stendur nú á krossgötum í
sögu sinni og það mun hafa áhrif í allri As-
íu. Í tvö þúsund ár hefur siðmenning Ind-
verja og Kínverja verið að þokast nær
landinu. Landamæri Kína hafa verið að
þenjast út í aldanna rás. Nú er svo komið
að landamæri Kína og Indlands liggja í
fyrsta skipti að Búrma. Fyrir nokkur
hundruð árum voru mörg konungdæmi á
milli Indlands, Kína og Búrma. Þau eru nú
horfin. Á næstu árum ætla Kínverjar að
verja nærri 30 milljörðum dollara (tæplega
3.600 milljörðum króna) í járnbraut-
arteina, olíuleiðslur og hraðbrautir, sem
munu tengja Kína við Indlandshaf í gegn-
um Búrma. Þetta mun verða eins og opn-
un Súezskurðarins og valda gerbreytingu á
Asíukortinu þegar hið rísandi stórveldi
álfunnar kemur að Indlandshafi eftir að
hafa þokast í þá átt í þúsundir ára. Þetta er
sambærilegt við að Rússar hefðu haldið
áfram að brjóta sér leið að Indlandshafi í
gegnum Afganistan og það eru ekki nema
tvö ár í að Kínverjar nái þessari stöðu.“
Í bókinni spyr Thant hvaða afleiðingar
þetta muni hafa og ferðast um Indland,
Kína og Búrma í leit að svörum.
„Þetta er í raun ferðabók, ég fjalla um
veldin, sem eru horfin, ágreininginn á
svæðinu. Þetta er grundvallarbreyting,
sem fólk áttar sig ekki á og mikið er í
húfi.“
Hann kvaðst vita að Clinton hefði fengið
bókina í hendur og forseti Búrma væri að
lesa hana og sagðist vona að hún hefði því
einhver áhrif á samræður þeirra í vikunni.
„Búrma er ekki lítið land, þótt það sé
ekki stórt í samanburði við Indland og
Kína,“ sagði Thant. „Aðalatriðið í sam-
skiptunum við Kína er að stýra þeim rétt.
Þessi staða gæti orðið Búrma til mikils
góðs eða valdið miklum skaða. Ef stjórn-
völd í Búrma ákveða að fara leið af-
skiptaleysis og hleypa inn hvaða fyrirtæki
sem er án þess að setja reglur og ramma
gæti niðurstaðan orðið hræðileg og þá
kæmi bakslag. En nái ríkið að gera áætlun
og fylgja henni eftir, koma í veg fyrir spill-
ingu og skattleggja viðskiptin með viðeig-
andi hætti gæti þetta orðið farsælt. Ég held
að lítið land í námunda við stór lönd á
borð við Indland og Kína ætti að geta notið
góðs af því.“
Aung San Suu Kyi, leiðtogi stjórnarandstöðunnar í Búrma, heilsar fólki í Rangoon fyrir viku.
Reuters
Thein Sein, forseti Búrma, og Barack Obama Bandaríkjaforseta á fundi ASEAN í nóvember.
Götusali selur blöð og tímarit. Ritskoðun hefur að mestu verið aflétt í Búrma.