Morgunblaðið - 13.02.2012, Blaðsíða 14

BAKSVIÐ
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
S
taða fjölmiðla á lands-
byggðinni, svokallaðra
héraðsfréttablaða, er
frekar bág að mati Ragn-
ars Karlssonar, deild-
arstjóra Mennta- og menningar-
máladeildar Hagstofu Íslands og
stundakennara við HÍ. Ragnar seg-
ir þá að stórum hluta rekna með
tapi og tekjurnar vera mjög litlar í
mörgum tilfellum. Tvennt ræður
því hvernig reksturinn gengur að
sögn Ragnars, þau blöð sem eru í
sambandi við prentsmiðjur, oft gef-
in út af þeim, njóti þess. En þau
blöð sem standi sig langbest, burt-
séð frá tengslum við prentsmiðjur,
séu þau sem er dreift eða eru seld á
tiltölulega fjölmennu svæði sem
flengist ekki yfir víðan völl. Ragnar
nefnir sem dæmi þéttbýla kjarna
eins og Suðurnesin eða Borg-
arfjörðinn, þar sem ekki sé mikill
munur á byggðarlögum og nándin á
milli þeirra mikil. Blöðin gangi vel
þar sem er mikill samgangur á milli
byggðarlaga og þau tengjast
menningarlega, félagslega og at-
vinnulega.
Samkvæmt tölum Hagstof-
unnar voru gefin út átján lands-
hluta- og staðarblöð vikulega á
árinu 2010. Af þeim voru átta seld
og tíu fríblöð. Ragnar býst við að
talan sé enn mjög svipuð. Þrátt fyr-
ir að fjárhagsstaða fæstra þessara
blaða sé góð sé samt barist við að
gefa þau út því íbúar heima í héraði
vilja hafa þau. Hann segir þessum
blöðum þröngan stakk búinn því
þau hafi efnislega skírskotun á litlu
svæði og því hafi þau aldrei mikla
möguleika á að seljast í stóru upp-
lagi, útbreiðslusvæðið er lítið og
vaxtarmöguleikarnir því takmark-
aðir eða jafnvel engir umfram þá
stöðu sem blöðin eru í í dag.
Samtal innan sveitar
Ragnar mun flytja erindi næst-
komandi laugardag á málþingi í
Reykholti í Borgarfirði, á vegum
Snorrastofu og Skessuhorns, um
fjölmiðla á landsbyggðinni. Birgir
Guðmundsson, dósent við Háskól-
ann á Akureyri, verður þar einnig
með erindi um staðbundna fjöl-
miðlun í tengslun við lýðræði og
lífsgæði. „Það sem ég velti fyrir mér
er samtalið innan sveitar, hlutverk
blaðanna í almannarýni nærsam-
félagsins þar sem fólk talar fyrst og
fremst hvað við annað, skiptist á
skoðunum um það sem skiptir það
máli en er kannski ekki áhugavert
út fyrir tiltekið samfélag,“ segir
Birgir og bætir við að það sé mik-
ilvægt fyrir staðarvitund að hafa
slíkan sameiginlegan vettvang sem
héraðsfréttablöðin eru oft, það efli
líka lýðræðisvitund í nærsamfélag-
inu. „Erlendis hafa verið mæld áhrif
staðbundinna fjölmiðla á félagsauð
tiltekins samfélags. Komið hefur
fram sterk fylgni milli þess að ef þú
ert með sterka staðbundna fjöl-
miðla, þá er þessi félagsauður líka
sterkari. Ég gerði litla könnun á
Akureyri fyrir nokkru þar sem ég
athugaði hvort þeir sem lesa stað-
armiðlana mikið séu virkari í sam-
félaginu og tengdari því. Það kom í
ljós að það var ákveðið samhengi
þar á milli og bendir til þess að
þetta sé ekki öðruvísi hér en úti.“
Birgir segir að í síðustu
sveitarstjórnarkosningum
hafi komið skýrt í ljós mikil-
vægi staðbundinna miðla í
lýðræðisumræðunni. „Fyr-
ir síðustu kosningar athug-
aði ég hvernig frambjóð-
endur ætluðu að ná tali af
kjósendum og þar komu hér-
aðsfréttablöðin langsterkust
út enda ágreiningsefnin
oft mjög staðbundin.“
Sterk staðbundin fjöl-
miðlun eflir félagsauð
Morgunblaðið/RAX
Í sveitinni Skessuhorn og Snorrastofa standa fyrir málþingi um fjölmiðla á
landsbyggðinni næstkomandi laugardag í Reykholti í Borgarfirði.
14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 13. FEBRÚAR 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Röð frétta-skýringaMorg-
unblaðsins í liðinni
viku um innflytj-
endur og afkom-
endur þeirra hér á
landi er athyglisverð og sýnir
að þróun þessara mála hefur
að sumu leyti verið önnur en
búist var við haustið 2008.
Gríðarlegur fjöldi innflytj-
enda hafði flutt til landsins
næstu ár á undan og í einni
rannsókn segir til að mynda að
straumur Pólverja til Íslands
árið 2007 hafi verið svo mikill í
hlutfalli við íbúa hér á landi að
engin fordæmi séu fyrir slíku,
hvorki hér á landi né annars
staðar.
Þetta heimsmet stafar vita-
skuld fyrst og fremst af því
hve Ísland er fámennt en
minnir um leið á hve landið er
viðkvæmt að þessu leyti.
Umhugsunarvert er einnig
að hér á landi býr nú á þriðja
tug þúsunda af erlendum upp-
runa, eða nálega tíundi hver
íbúi landsins. Ýmsir töldu að
með efnahagslægðinni mundu
þeir sem komu til landsins í
uppsveiflunni hverfa hratt á
braut. Nokkuð var um það í
fyrstu, en í fyrra flutti svip-
aður fjöldi erlendra ríkisborg-
ara til landsins og frá því.
Þessu var ólíkt farið með Ís-
lendinga, sem fluttu mun fleiri
utan en út.
Þá sýnir reynsla erlendis
frá að fyrsta kynslóð afkom-
enda innflytjenda verði gjarna
ámóta fjölmenn og innflytj-
endurnir sjálfir. Þegar horft
er til þess fjölda barna inn-
flytjenda sem fæðst hafa hér á
landi á liðnum árum er ekki
óvarlegt að ætla að þróunin
geti orðið svipuð hér og hlut-
fall innflytjenda og afkom-
enda þeirra muni því fara vax-
andi á næstu árum og
áratugum.
Ekki þarf að líta lengi í
kringum sig hér á
landi til að sjá
mörg dæmi þess
að þeir sem hingað
hafa flutt hafa
auðgað mannlífið.
Ennfremur er
ljóst að án innflytjenda væri
afar erfitt eða jafnvel ómögu-
legt að manna ýmis mikilvæg
eða nauðsynleg störf.
Þá er jákvætt sem fram kom
í umfjöllun Morgunblaðsins að
unga fólkið virðist margt sam-
lagast ágætlega, einelti eða
fordómar eru minni en við má
búast, ekki síst í ljósi atvinnu-
leysisins, og sumir nemendur
af erlendum uppruna standa
sig afar vel og vinna til náms-
verðlauna, jafnvel í íslensku.
Töluverður hópur er hins
vegar utanveltu. Þetta á eink-
um við um innflytjendurna
sjálfa en einnig að nokkru
leyti um börn innflytjendanna.
Þetta er nokkuð sem nauðsyn-
legt er að takast á við og þá
verður að hafa í huga að frum-
forsenda þess að fólk geti
samlagast nýju samfélagi er
að það tali tungumálið án erf-
iðleika.
Forðast verður að þróunin
verði á þann veg að hér mynd-
ist fjölmennir hópar sem ein-
angrist og eigi lítil eða engin
samskipti við meirihluta
landsmanna. Kosta verður
kapps um að þeir sem hingað
flytjast og afkomendur þeirra
geti samlagast þjóðfélaginu og
tekið fullan þátt í því eins og
hinir sem fyrir eru. Þetta þýð-
ir vitaskuld ekki að innflytj-
endur og afkomendur þeirra
gleymi uppruna sínum eða
hefðum frá heimahögunum.
Eðlilegt er að þeir haldi í þau
tengsl og þarf ekki annað en
minnast Vestur-Íslendinga í
því sambandi. Um leið er hins
vegar mikilvægt að þeim verði
gert kleift að verða fullir þátt-
takendur í því samfélagi sem
þeir hafa kosið að flytja til.
Innflytjendur og af-
komendur þeirra
þurfa að geta aðlag-
ast samfélaginu}
Komnir til að vera
Evrópustofa erfyrirbæri
sem á að eigin
sögn að miðla
hlutlægum upp-
lýsingum um ESB
til Íslendinga vegna aðild-
arviðræðnanna. Staðreyndin
er hins vegar sú að með þess-
ari upplýsingaveitu ætlar
ESB að verja á annað hundr-
að milljónum króna, og tvö-
faldri þeirri upphæð ef þurfa
þykir, til að sannfæra Íslend-
inga um kosti aðildar.
Þetta má ljóst vera þegar
lesinn er bækl-
ingur fram-
kvæmdastjórn-
arinnar um
stækkunarmál,
þar sem fjallað er
um nauðsyn þess að „tryggja
stuðning almennra borgara“ í
ríkjum ESB og umsókn-
arríkjum.
Þeir sem trúa því að um
hlutlæga upplýsingastofu en
ekki áróðursstofu ESB sé að
ræða, geta leitað að umfjöllun
um galla aðildar fyrir Ísland á
vef Evrópustofu.
ESB hyggst drekkja
aðildarumræðunni í
peningaflóði }
Áróðursstofa ESB
V
ont er þeirra ránglæti, verra þeirra
réttlæti.“
Svo mælti Jón Hreggviðsson
eins og allir vita. Hann trúði ekki á
annað réttlæti en það sem hann
framdi sjálfur. Enda kunni hann best skil á eig-
in gjörðum.
Þegar Jón var spurður hvort hann hefði
drepið kóngsins böðul svaraði hann:
„Einusinni var ég svartur. Nú er ég grár.
Bráðum verð ég hvítur. En hvort ég er svartur
grár eða hvítur, þá hræki ég á réttlæti utan það
réttlæti sem er í sjálfum mér Jóni Hreggviðs-
syni á Rein; og á bakvið heiminn.“
Víst eru lögmálin skýr „á bakvið heiminn“.
En þegar einn sker úr um sök annars, þá er erf-
iðara að festa hendur á sannleikanum, sem eðli
málsins samkvæmt liggur til grundvallar dóm-
um um rétt og rangt.
Einhvern tíma fullyrti ég um sekt eða sakleysi manns í
samræðum við Harald föðurbróður minn, sem spurði
hvort ég hefði lesið dóminn sem gekk í málinu. Þegar ég
neitaði því, þá hristi hann höfuðið og sagði það nauðsyn-
legt til að hafa mótaða afstöðu til málsins. Auðvitað hafði
hann rétt fyrir sér.
En þeir eru þó til sem hafa fyrir löngu skilgreint
sannleikann sín megin í lífinu eða láta hann að minnsta
kosti ekki þvælast fyrir sér. Þeir þurfa ekki að kynna
sér málin; réttvísin er alltaf þeirra megin girðingar. Og
svo sannfærðir eru þeir um ágæti eigin dómgreindar að
þeir veigra sér ekki við að fordæma aðra.
Það er munur að þykjast þess umkominn að
hafa vit fyrir öðrum, annað að líta á það sem
köllun sína að svíða af náunganum æruna.
Það fer mikið fyrir hinum sómakæru böðlum
í þjóðfélaginu. Af heiftinni í orðum þeirra má
ráða að þeim finnst allt hafa hrunið sem kyn-
slóðirnar hafa byggt upp frá því lýðveldi var
stofnað á Þingvöllum. Eða að minnsta kosti
hentar þeirra málstað að tala þannig. Og nú er
komið að skuldaskilum. Nú skal ná sér niðri á
einhverjum!
Skáldið Elías Mar lýsti viðlíka andrúmslofti í
Baráttuljóði:
Berjizt, já berjizt þér, djöflar og andskotar.
…
Ímyndið yður, að lífið
sé einkum og sér í lagi fólgið í því að hata.
Berjizt ekki fyrir; berjizt gegn.
Maður getur ekki annað en undrast natnina og útsjón-
arsemina þegar þessir hálfguðir níða skóinn af samborg-
urum sínum, hversu mikla vandvirkni og natni þeir leggja
í ærumeiðingarnar; á hversu vönduðu máli þeir rægja
náungann, hversu grimmdin fær sakleysislegt yfirbragð
undir geislabaugnum, hversu hvítþvegin samviskan verð-
ur um leið og aursletturnar ganga yfir aðra.
Hinir sjálfskipuðu siðgæðisverðir máta sig í hlutverki
kóngsins böðuls. Það skyldi þó ekki vera að almenningur
bindi trúss sitt við Jón Hreggviðsson frá Rein. pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Djöflar og andskotar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Víkurfréttir á Suðurnesjum eru
einn farsælasti landsbyggðar-
miðillinn. Blaðið er búið að vera
í útgáfu síðan 1980 og árið
1983 tók núverandi ritstjóri,
Páll Ketilsson, við því. „Við
höldum velli en reksturinn hef-
ur gengið upp og niður í gegn-
um tíðina. Við fáum líklega
meiri auglýsingatekjur en koll-
egar okkar víða úti á landi þar
sem viðskiptalífið er ekki eins
blómlegt og hér á suðurhorn-
inu,“ segir Páll. Hann segir
blaðið vera gríðarlega mikil-
vægt í samfélaginu og þeir
finni fyrir því að fólk vill fá
fréttir úr sínu nærumhverfi.
„Fyrir 2-3 árum gerðum
við tvær lesendakannanir
og í bæði skiptin vorum
við með yfir 90% lestur
á blaðinu og yfir 75%
lestur á vefnum.“
Víkurfréttir eru gefn-
ar út í 9000 eintökum í
viku hverri og dreift
ókeypis.
Gríðarlega
mikilvægt
VÍKURFRÉTTIR
Páll Ketilsson