Morgunblaðið - 29.02.2012, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. FEBRÚAR 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Írar standa núframmi fyrirþví að kjósa
um nýjan efna-
hagssamning Evr-
ópusambandsins
eftir að stjórnvöld komust að
því að ekki yrði undan kosn-
ingunni vikist. Írska ríkis-
stjórnin hefur líkt og aðrar
innan ESB vonast til að þurfa
ekki að bera samninginn undir
atkvæði, enda sýna kannanir
að meirihluti landsmanna
muni fella hann. Ekki er þó
víst að það breyti miklu fyrir
utan tímasetningu sam-
þykktar, því að Írar hafa jafn-
an verið látnir kjósa aftur
þegar þeir hafna samningum
ESB. Þetta gerðist þegar kos-
ið var um Nice-samninginn og
aftur vegna Lissabon-
samningsins.
Aðstæður eru að vísu aðrar
nú að því leyti að einungis tólf
ríki þurfa að samþykkja samn-
inginn til að hann taki gildi,
en þrátt fyrir það er áróður
írskra stjórnvalda hafinn um
mikilvægi þess að hann verði
samþykktur og hörmungarnar
sem mundu fylgja því að fella
hann.
Ríkisstjórn Íslands er svip-
uð flestum ríkisstjórnum inn-
an ESB að því leyti að hún
óttast að bera mál-
efni sem snerta
sambandið undir
atkvæði þjóð-
arinnar. Þrátt fyr-
ir kröfu sem uppi
er bæði innan ríkisstjórn-
arinnar og utan um að kjósa
skuli sem fyrst er orðið ljóst
að þingmenn Samfylking-
arinnar og stuðningsmenn að-
ildar að Evrópusambandinu í
þingflokki VG ætla ekki að
leita álits kjósenda fyrir
næstu alþingiskosningar.
Ástæðan er augljós. Þrátt
fyrir allt talið um lýðræðisást
og aðkomu almennings að
ákvarðanatöku leyfir hollustan
við Brussel ekki að almenn-
ingur sé spurður. Ráðamenn
Evrópusambandsins hafa
slæma reynslu af slíkum
spurningum sem iðulega enda
með því að kjósa þarf aftur og
aftur til að knýja fram rétta
niðurstöðu.
Fróðlegt verður að fylgjast
með hver viðbrögð andstæð-
inga aðildar innan þingflokks
VG verða við nýjasta útspili
utanríkisráðherra og formanns
utanríkisnefndar. Verður þeim
áfram leyft að halda almenn-
ingi frá ákvarðanatökunni, eða
munu andstæðingar aðildar
fylgja orðum sínum eftir?
Á Írlandi er kosið
um málefni ESB
en ekki á Íslandi}
Kosið þar en ekki hér
Uppákoman áBessastöðum
í fyrradag var
ekki björguleg.
Ólafur Ragnar
hafði sett í gang í
nýársávarpi sínu
leikrit ættað úr
heimi fáránleikans. Skjólstæð-
ingur hans í Félagsvís-
indadeild, Ólafur Harðarson,
fór í útvarpsviðtöl eftir við-
komu í áramótamóttöku for-
setans og sagði að forsetinn
hefði virst hafa kvatt embætti
sitt í áramótaræðu sinni, en
hann hefði þó skilið eftir
glufu! Fréttamenn útvarps
hlupu af þessu tilefni ítrekað
á eftir Ólafi Ragnari en hann
hljóp þá af sér í sérhvert eitt
sinn. Á hann þó létt um mál
og einatt verið lipur við
fréttamenn.
Baldur Óskarsson, sem ver-
ið hefur handgenginn Ólafi
Ragnari í hálfa öld, boðaði
áskorun frá fjöldanum um að
Ólafur léti undan þrábeiðni
um að sitja í 5 kjörtímabil.
Sagði Baldur að nauðsynlegt
væri að undirskriftirnar yrðu
ekki færri en 40.000, svo mark
yrði á þeim tekið. Þrátt fyrir
að fyrirkomulag söfnunar-
innar væri það frjálslegasta
sem enn hefur sést í brúkun,
sem auðveldaði m.a. þeim
Andrési Önd og félögum leik-
inn, varð útkoman
fjarri markmiðinu
sem sett var í
upphafi. Þó fjölg-
aði undirskriftum
töluvert eftir lok-
un, við yfirferð
kennitalna, svo
merkilegt sem það er.
Allt var þetta dálítið kát-
broslegt. En blaðamannafund-
urinn á Bessastöðum kórónaði
þó allt annað, enda einstakur í
sinni röð. Þar lét Ólafur
Ragnar eins og að allir þessir
tilburðir helsta handlangara
síns í áratugi og félaga hans
hefðu verið honum algjörlega
á móti skapi og allt brambolt-
ið hefði komið honum í opna
skjöldu. En niðurstöðuna væri
ekki hægt að forðast. Hún
væri augljóslega einhvers
konar ákall þjóðarinnar til
hans. Staðan væri nú sú að
hann yrði annað hvort að láta
undan eigingirni sinni og
hætta sem forseti eða nauð-
ugur svara kalli þjóðarinnar,
halda áfram og vinna fram-
vegis launalaust fyrir þjóðina.
Þrátt fyrir að kostirnir
væru settir upp með svo
óvenjulegum hætti, þóttist
Ólafur Ragnar þurfa að taka
sér umhugsunarfrest til að
gera upp hug sinn! Þessi upp-
setning öll mátti svo sann-
arlega missa sig.
Það hefur varla farið
framhjá þjóðinni að
vitsmunir hennar fá
lága einkunn hjá
forsetanum}
Illa hönnuð atburðarás
Sé tunglið allt úr tómum osti
talsvert held ég að það kosti
hljómaði í leikritinu Ferðinni til Limbó eftir
Ingibjörgu Jónsdóttur sem frumsýnt var í
Þjóðleikhúsinu vorið 1964. Í því segir frá ferð
músasystkinanna Magga og Möllu til plán-
etunnar Limbó, sem er miðja vegu milli jarðar
og tunglsins, en Magga litla langar til að kom-
ast til tunglsins og í ostinn sem þar sé að finna.
Að einhver trúi því að tunglið sé úr osti er
gjarnan notað til að gera gys að viðkomandi
eða að sýna fram á barnaskap, enda dettur
engum í hug að slík og þvílík della geti verið
sönn; vísindin hafa sýnt okkur fram á að tungl-
ið sé úr tómu grjóti. Að því sögðu þá lifir alls-
kyns fjarstæðu- og dellutrú góðu lífi á okkar
upplýstu öld, hvort sem það er trú á kók-
oshnetuolíu, agave-síróp og það að Bandaríkja-
menn hafi sjálfir sprengt upp tvíturnana, ótti við bólusetn-
ingar eða sannfæring um að það sé ekki að hitna á jörðinni
og ef svo er þá sé það örugglega ekki mannkyni að kenna.
Segjum sem svo að hópur manna takið að efast um það
að tunglið sé úr grjóti. Sjáið bara, segja þeir, það er mysu-
litt og þar af leiðir: Það er úr osti! Þeir gætu líka gripið til
röksemda á við: Til eru heimildir um að tunglið hafi verið
úr osti á landnámsöld og þar af leiðir: Það er úr osti í dag!
Ég er ekki í vafa um að hægt væri að finna fjölda manna
sem myndu skrifa undir slíka staðhæfingu, ekki síst ef
hún væri sett upp á netinu.
Fjölmiðlar myndu eflaust gefa slíkum full-
yrðingum gaum og í takt við misskilið hlut-
leysishlutverk myndu þau gefa osta-
trúarmönnum sama pláss í fjölmiðlum og
raunhyggjumönnum. Í hvert sinn sem rætt
væri um tunglið við stjarnvísindamann þyrfti
líka að hafa tunglostafræðing með. Fyrir vikið
fengi almenningur þá hugmynd í kollinn að
það væri umdeilt hvort tunglið væri úr grjóti
og tilgátan um að það væri úr osti væri jafn
líkleg.
Ofangreint hljómar kannski eins og hver
önnur þvæla, en á sér þó stað í raunveruleik-
anum þegar loftslagsvísindi eru annars vegar.
Í þeim fræðum fær hávær minnihluti ámóta
pláss í fjölmiðlum og þeir sem rannsakað hafa
málið og komist að þeirri niðurstöðu að það
fari hlýnandi í heiminum og að sé að miklu eða
mestu leyti af okkar völdum.
Umræður um að hvort það sé að hitna í heiminum eða
ekki ráðast núorðið einna helst af pólitískum skoðunum og
vestan hafs skiptir líka máli hverrar trúar viðkomandi er.
Í öllu argaþrasinu gleymist að 97% loftslagssérfæðinga
eru sammála um að veðurfar fari hlýnandi af manna völd-
um. 3% þráast við fyrir einhverjar sakir, sumir sjálfsagt
vegna þess að það væri svo indælt ef tunglið væri úr tóm-
um osti því:
Þá yrði Möllu magi stór
og Maggi ekki lengu mjór.
Tunglið allt úr tómum osti
Pistill
Árni
Matthíasson
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Rannsókn sem gerð var hérá landi fyrir rúmu árisýndi fram á að kæfisvefnværi algengari hjá þeim
sem eru með Alzheimers-sjúk-
dóminn. Núna er komin í gang stærri
rannsókn, í samstarfi við svefnrann-
sóknastofu Landspítalans, þar sem
skoða á betur hvort og þá hvaða
tengsl geti verið þarna á milli.
Jón Snædal, yfirlæknir öldrun-
arlækninga á Landspítalanum, segir
að lengi hafi verið uppi grunsemdir
um tengsl á milli þessara sjúkdóma.
Mikilvægt sé að skoða þetta nánar og
m.a. hvort sjúklingum með kæfisvefn
sé hættara við að fá Alzheimer síðar á
ævinni.
Mörg þúsund Íslendingar hafa
verið greindir með þessa sjúkdóma
og þeim hefur verið að fjölga á seinni
árum. Þannig eru um 3.000 manns
með Alzheimer, flestir í hópi aldraðra
en talið er að um 20% fólks eldra en
80 ára séu með sjúkdóminn. Álíka
margir sjúklingar eru með kæfisvefn,
eða um 3.000 í dag, en frá árinu 1987
hafa um 8.000 manns verið greindir
með sjúkdóminn, sem herjar aðallega
á fólk 40-60 ára. Er hann mun algeng-
ari meðal karla en kvenna.
Endurtekinn súrefnisskortur
Kæfisvefn lýsir sér þannig að
fólk hættir að anda endurtekið þegar
það sefur. Gerist þetta árum eða ára-
tugum saman, getur það komið niður
á starfsemi heilans sem endurtekinn
súrefnisskortur. „Við vitum það af
ýmsu öðru að súrefnisskortur kemur
gjarnan niður á minni fólks. Síðan er
annað mál hvort fólk, sem er með
ógreindan kæfisvefn lengi, sé einnig
með Alzheimer eða hvort það er allt
annar sjúkdómur. Þetta viljum við
skoða betur og þá hvort einhverjar
Alzheimer-breytingar verða hjá fólki
með kæfisvefn. Einnig ætlum við að
halda áfram að skoða kæfisvefn hjá
þeim sem eru með nýlega greindan
Alzheimers-sjúkdóm,“ segir Jón
Snædal.
Undir þetta tekur Þórarinn
Gíslason, yfirlæknir lungnalækninga
á Landspítalanum og sérfræðingur í
rannsóknum á kæfisvefni. Hann legg-
ur áherslu á að lítið sé vitað um hvort
tengsl geti verið á milli þessara sjúk-
dóma og frekari rannsóknir þurfi að
fara fram. Til þess séu mjög góðar að-
stæður hér á landi, enda löng og góð
reynsla af rannsóknum á kæfisvefni
þar sem almenningur hafi jafnan ver-
ið reiðubúinn að leggja lið.
Meðalaldur fólks með kæfisvefn
er um fimmtugt og Þórarinn segir að
á þeim tíma séu fáir með Alzheimer.
En hins vegar geti vissir hópar verið í
hættu að fá síðar Alzheimer, þeir sem
þjáist af miklum og endurteknum
súrefnisskorti í svefni.
„Við höfum ekki orðið sér-
staklega vör við að meðal kæfi-
svefnssjúklinga væri Alzheimer al-
gengari en hjá öðrum. En við munum
skoða þetta frá mörgum hliðum og þá
hvort hluti fólks með kæfisvefn um
fimmtugt, geti ómeðhöndlað fengið
merki um vitsmunaleg glöp síðar á
ævinni. Það gæti rétt eins verið að
gerast að við Alzheimer verði breyt-
ingar á heilavef sem stuðli að því að
stjórn öndunar laskist og kæfi-
svefnseinkenni komi fram. Þarna
er um tvo algenga sjúkdóma að
ræða og óvíst hvort þarna sé or-
sakasamband á milli, en þetta
viljum við skoða með opnum
huga,“ segir Þórarinn og telur
spennandi viðfangsefni að fá
fram hvort tengslin séu til
staðar. Verði það raunin þá
hafi það verulega þýðingu fyr-
ir lýðheilsu hluta þjóðarinnar
og gæfi möguleika á fyr-
irbyggjandi meðhöndlun.
Skoða tengsl kæfi-
svefns og Alzheimer
Ljósmynd/Einar Örn
Kæfisvefn Fjöldi Íslendinga þjáist af kæfisvefni, eða um 3.000, en mynd-
in er úr safni og var tekin við rannsóknir á kæfisvefni á Landspítalanum.
Jón Snædal, yfirlæknir á Land-
spítalanum og sérfræðingur í
öldrunarlækningum, er meðal
fyrirlesara á opnum fræðslu-
fundi um Alzheimers-
sjúkdóminn sem Lionshreyf-
ingin stendur fyrir í dag í húsi
Blindrafélagsins, Hamrahlíð 17.
Fundurinn er haldinn í minningu
Þórunnar Gestsdóttur og fer
fram frá kl. 16.30 til 18.30. Að-
gangur er ókeypis. Jón fjallar
um rannsóknir á Alzheimers-
sjúkdómnum hér á landi, eins
og tengsl við kæfisvefn, en
einnig rannsóknir í erfða-
fræði og nýja greiningar-
aðferð. Meðal annarra fyrir-
lesara eru Sigrún
Huld Þorgrímsdóttir
hjúkrunarfræð-
ingur, Fanney
Proppé Eiríks-
dóttir, formaður
FAAS, og Kristján
Ó. Guðnason að-
stoðaryfirlög-
regluþjónn.
Lions með
fræðslufund
ALZHEIMERS-SJÚKDÓMUR
Jón Snædal