Morgunblaðið - 04.06.2012, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN Minningar
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 4. JÚNÍ 2012
Undir lok
nítjándu aldar
lýsti franski fé-
lagsfræðing-
urinn Emile
Durkheim því
samfélagslega
upplausnar-
ástandi sem
hann nefndi ano-
mie eða siðrof og
orsakaðist ýmist
af skyndilegri auðlegð eða
djúpri efnahagskreppu. Í slíkri
upplausn rofnaði sú sátt um
megingildi samfélagsins sem
lög og reglur endurspegla og
einstaklingar misstu sjónar af
raunhæfum markmiðum og
færum leiðum að þeim. Í siðrofi
fælist því ekki siðleysi ein-
staklinga heldur upplausn sem
gerði góða siði ómögulega. Þá
hrörnuðu helstu stofnanir sam-
félagsins og yrðu óáreiðanleg
hrófatildur, ófærar um að
gegna mikilvægum hlutverkum
sínum í þágu almennings. Sam-
félagið allt einkenndist af reiði,
óþoli og örvæntingu sem yki
enn á upplausnina. Endurreisn
slíkra samfélaga byggðist ekki
aðeins á efnahagslegum stöð-
ugleika heldur ekki síður á víð-
tækri samstöðu um pólitískar,
félagslegar og menningarlegar
grundvallarreglur samfélags-
ins.
Hraður vöxtur og skyndilegt
hrun íslenska hagkerfisins voru
að mörgu leyti dæmigerðar að-
stæður siðrofs í þessum skiln-
ingi félagsfræðinnar. Á árunum
fyrir hrun var markvisst unnið
að því að draga úr regluverki
samfélagsins þar sem frjáls og
óheft samkeppni eiginhags-
muna myndi óhjákvæmilega
leiða til bestu hugsanlegu nið-
urstöðu fyrir þjóðina alla. Með
sama hætti þótti oft mikil við-
skiptasnilld í því fólgin að snið-
ganga reglur og anda laganna í
hagnaðarskyni. Ákveðnir ein-
staklingar söfnuðu gríð-
armiklum auðæfum, oft í skjóli
persónulegra og pólitíska
tengsla, og með velþóknun
stjórnvalda stunduðu þeir
glannaleg fjárhættuspil með
velferð þjóðarinnar að veði. Með
hruninu hurfu skyndileg auðævi
eins og dögg fyrir sólu og lífs-
kjör almennings versnuðu til
mikilla muna.
Þar með hófst gríðarlegt um-
rót sem á sér engin fordæmi í
sögu þjóðarinnar. Væntingar til
efnahagslegrar velmegunar og
öryggis til framtíðar brustu
þegar fjárfestingar í öflugustu
fyrirtækjum landsins urðu verð-
lausar, húsnæðislán sem tekin
voru af vandlega yfirlögðu ráði
urðu óviðráðanleg og verðlag
hækkaði langt fram úr launum.
Atvinnuleysi varð hlutskipti
margra landsmanna, ýmsir leit-
uðu atvinnutækifæra út fyrir
landsteinana og niðurskurður
opinberrar þjónustu hélst í
hendur við hækkandi skatta. Á
sama tíma einkenndist opinber
umræða af sívaxandi óbilgirni,
heift og almennum ruddaskap.
Óháð pólitískum viðhorfum
ætti siðrof helstu stofnana sam-
félagsins á undangengnum ár-
um að vera öllum ljóst. Þannig
hefur eggjum og klósettpappír
rignt yfir Alþingi og alþing-
ismenn og ráðist hefur verið að
forsætisráðherra á götu. Stjórn-
mála- og embættismenn hafa
verið sviptir æru og embættum
og í sumum tilvikum dregnir
fyrir dómstóla. Hæstiréttur hef-
ur dæmt kosningar ógildar og
áður viðurkennda lánasamninga
ólöglega, þjóðin hefur í tvígang
hafnað lögum frá Alþingi í þjóð-
aratkvæðagreiðslu. Gjaldmiðill
landsins hefur
verið lýstur
ónothæfur og
viðskipti með
hann sett undir
strangt ríkiseft-
irlit. Framtíðar-
skipan sjávar-
útvegs er í
óvissu og engin
sátt virðist um
nýtingu annarra
auðlinda. Á
sama tíma hafa
flest ráðuneyti stjórnarráðsins
verði lögð niður og önnur sett
á stofn í þeirra stað, sam-
skiptum ríkis og sveitarfélaga
verið gjörbreytt og drög verið
lögð að nýrri stjórnarskrá
landsins.
Í þessum darraðardansi er
sameiginlegur skilningur á
eðli þingræðisins einnig í upp-
námi siðrofs og sniðganga
laga, reglna og hefða þingræð-
isins í þágu persónulegra
valda telst jafnvel til marks
um pólitíska snilld. Þannig
ganga sumir þingmenn með
atkvæði kjósenda flokka sinna
til liðs við andstæða flokka,
aðrir telja sig stjórnar-
þingmenn en óbundna af
stjórnarsáttmála og enn aðrir
koma í veg fyrir lýðræðislega
niðurstöðu þingmála með
ólympískum ræðuhöldum. Á
sama tíma hefur forseti lýð-
veldisins tekið sér stóraukin
völd með því að synja lögum
frá Alþingi staðfestingar með
reglubundnum hætti og boðar
aukin umsvif á því sviði. Þá
eru uppi raddir um að forseti
geti á grundvelli stjórn-
arskrárinnar rekið sjálfstæða
utanríkisstefnu í trássi við rík-
isstjórn hvers tíma eða hrein-
lega rekið ríkisstjórnir frá
völdum og boðað til þingkosn-
inga eftir eigin geðþótta.
Í sumar verður gengið til
kosninga um forseta lýðveld-
isins og innan ellefu mánaða
verða þingkosningar í landinu.
Mikilvægt er að nýtt þing, ný
ríkisstjórn og nýr forseti
standi saman um endurreisn
efnahagslegs stöðugleika og
víðtækrar sáttar um þá sam-
félagsskipan sem við viljum
búa við. Grundvallaróvissa rík-
ir um þingræði, beint lýðræði
og geðþóttavald forseta, og því
mun reyna mjög á samvinnu
og sáttavilja allra kjörinna
leiðtoga þjóðarinnar. Mörg
mikilvæg mál munu koma til
kasta næsta þings og erfiðar
ákvarðanir munu eflaust færa
nýrri ríkisstjórn óvinsældir og
freista átaka- og valdagjarns
forseta. Það er mikilvægt að til
forseta, þings og ríkisstjórnar
veljist fólk sem er tilbúið að
snúa af slóð átaka, stóryrða og
almennra leiðinda, virðir
stjórnskipan þingræðisins,
stendur saman um að end-
urreisa stórlaskaðar stofnanir
samfélagsins og stuðlar að far-
sælli úrlausn erfiðra mála.
Ábyrgð kjósenda allra flokka
er því mikil í komandi forseta-
og þingkosningum.
Siðrof Íslands og
komandi kosningar
Eftir Þórodd
Bjarnason
Þóroddur Bjarnason
»Mörg mikilvæg
mál munu koma
til kasta næsta
þings og erfiðar
ákvarðanir nýrrar
ríkisstjórnar munu
eflaust freista
átaka- og valda-
gjarns forseta.
Höfundur er prófessor í
félagsfræði við Háskólann
á Akureyri.
✝ Ólafur H. Þor-björnsson
fæddist að Loka-
stíg 28, Reykjavík,
5. apríl 1926.
Hann andaðist á
dvalarheimilinu
Skjóli 28. maí
2012.
Foreldrar hans
voru Þorbjörn
Pétursson vélstjóri
og Arndís Bene-
diktsdóttir húsfreyja. Systkin
Ólafs, Jakobína Steinunn, Pét-
ur Þorbjörn, Sigríður Krist-
björg, Jónína Vilborg, Bene-
dikt, Júlíana Sigurbjörg,
Þorbjörn Steinar og eftirlif-
andi er Eyjólfur Guðni.
Ólafur kvæntist Laufeyju
Guðmundsdóttur, f. 10.3. 1926,
d. 6.12. 2010, þann 3.2. 1951.
Hún var dóttir hjónanna Guð-
mundar Illugasonar, rannsókn-
maki Lilja Guðmundsdóttir,
börn: Íris Ósk og Ólöf Ýr. 6)
Ólafur, maki Linda Helgadótt-
ir, börn: Jóna María og Helgi
Steinar. Sonur Laufeyjar ætt-
leiddur af foreldrum hennar,
Albert Sævar, maki Margrét
Ragnarsdóttir, börn: Benedikt,
Hallmundur, Sævar og Ás-
grímur. Barnabarnabörn Ólafs
og Laufeyjar eru samtals 18
talsins.
Lengst af bjuggu þau í
Barðavogi 14, Reykjavík. Ólaf-
ur stundaði ýmis verka-
mannastörf á sínum unglings-
árum, meðal annars hjá
Hitaveitu Reykjavíkur og síðar
hjá Ríkisskip. Upp úr 1950 tók
hann til starfa hjá steinsmiðju
S. Helgasonar sem verkstjóri,
teiknari og steinsmiður.
Minnkaði aðeins við sig vinnu
á miðjum áttræðisaldri, en
hætti sínum starfsferli að
mestu upp úr því.
Hann fékkst talsvert við fé-
lagsmál á yngri árum, var
nokkur ár ritari í Iðju.
Ólafur verður jarðsunginn
frá Grafarvogskirkju í dag, 4.
júní 2012, kl. 13.
arlögreglumanns
og síðar hrepp-
stjóra á Seltjarn-
arnesi, og Höllu
Markúsdóttur hús-
freyju. Ólafur og
Laufey eignuðust
sex börn: 1) Guð-
mundur Hall, maki
Hrafnhildur Þ.
Ingvadóttir, börn:
Pétur Þór og Arn-
ar Már, með fyrri
konu sinni Margréti Jóns-
dóttur. 2) Arndís, maki Robert
Ciambra, börn: Brian og Sús-
anna Rós. 3) Gunnhildur, maki
Yngvi Ólafsson, börn: Laufey
Ósk, Hafsteinn Ægir og Aldís
Mjöll með fyrri manni, Geir
Hafsteini Sigurgeirssyni. 4)
Benedikt Þorbjörn, maki Sól-
veig Sveinsdóttir, börn: Sveinn
Steinar, Arndís, Ólafur Þor-
björn og Birkir Elís. 5) Hilmar,
Í dag kveð ég yndislega afa
minn en hann stakk af síðastlið-
inn mánudagsmorgun eftir góða
og viðburðaríka ævi.
Margar ljúfar minningar hafa
komið upp í hugann síðustu
daga en þær eru allar góðar.
Mér minnisstæðastir eru
morgnarnir inni í Barðó þegar
ég gisti þar, þrátt fyrir ótrúlega
háu hroturnar hans afa. Við Óli
frændi tókum upp á því eitt
sumarið að hefja ormatínslu
okkur til tekjuöflunar. Afi var
duglegur við að vökva garðinn
áður en við mættum á staðinn
og kenndi okkur kúnstina við að
ná maðknum upp ásamt Bessa
frænda. Í garðinum hans afa
var nefnilega skoskur eðalmaðk-
ur. Það var svo gaman að tína
maðka hjá ömmu og afa því þau
höfðu mikinn áhuga á því starfi
og stjönuðu við okkur. Eftir að
hafa tínt maðka langt fram á
nótt gistum við hjá þeim.
Afi var ávallt kominn
snemma á fætur og var einn að
dunda sér inni í eldhúsi við kap-
al eða að lesa blöðin þegar ég
kom fram úr rúminu. Morgun-
rútína afa var alveg hreint ynd-
isleg. Eggin sem hann sauð
handa mér í eggjasuðutækinu
og morgunverðurinn sem hann
útbjó handa ömmu, en hún var
soddan svefnpurka. Morgun-
verðinn útbjó hann alltaf á sama
rauða bakkann en á bakkanum
var ávallt kaffi og haustkex með
osti og stundum sultu. Á rauða
bakkanum færði afi ömmu
morgunverðinn í rúmið þar sem
amma hraut hástöfum. Uppi í
rúmi spjölluðum við og borð-
uðum kexið.
Afi var alltaf úti í garði. Þess
til merkis var derhúfu-sólfarið á
skallanum og freknurnar. Úti í
garði dundaði hann sér við ýmis
garðstörf og þá einnig úti í litla
gróðurhúsinu sínu. Mér finnst
ég nánast finna lyktina úr gróð-
urhúsinu kitla nef mitt núna við
þessa tilhugsun. Úti í garði þeg-
ar það var mikil sól kenndi hann
mér að brenna stafi í spýtu með
stækkunargleri. Ég man hvað
mér fannst það ótrúlega spenn-
andi og skemmtilegt og gátum
við gleymt okkur lengi vel við
þann leik.
Þegar afi var inni eyddi hann
oft miklum tíma í ættfræðifor-
ritinu Espólín en það var með
því áhugaverðasta að mér
fannst. Þar inni eða í vinnustof-
unni hans kenndi ég honum, eða
reyndi, að opna internetið og
hvernig hann ætti að nota það.
Þar inni teiknuðum við saman
en hann kenndi mér að teikna
auga ásamt fleiru. Afi var snilld-
arteiknari og var hann ekki
lengi að skissa flotta mynd á
hvað sem er, jafnvel „tissjú“
inni í eldhúsi.
Uppi í bústað í Borgarfirði á
ég einnig óteljandi minningar
með ömmu og afa. Göngutúrar,
vöfflubakstur, sjónvarpsgláp, afi
með flugnanet, steinahöggið í
steininn fyrir utan bústaðinn og
hrotukórinn þeirra ömmu og afa
er þau sváfu á brúnu beddun-
um.
Ég gæti verið marga daga að
skrifa um afa og ömmu en þau
voru órjúfanleg heild sem nú er
sameinuð. Tilhugsunin við að
þau séu sameinuð á ný hlýjar
mér um hjartarætur og dregur
úr sorginni.
Afi var alltaf glaður með
breitt bros á vör og kom fram
við alla af heiðarleika og með
húmorinn í fyrirrúmi.
Elsku afi minn, takk fyrir all-
ar ógleymanlegu góðu stundirn-
ar sem við áttum saman. Ég
mun minnast þín með söknuði í
hjarta.
Þín afastelpa,
Aldís Mjöll.
Elsku afi okkar.
Ótal minningar koma í huga
okkar núna á kveðjustundu.
Eins og öll þau skipti sem við
eyddum saman uppi í bústað, þú
úti í garði að vinna og amma
inni að búa til klatta eða eitt-
hvert annað góðgæti handa okk-
ur. Þegar þið amma fóruð upp í
bústað tókuð þið oftast eitt okk-
ar eða fleiri með. Ykkur þótti
svo gaman að hafa fólkið í
kringum ykkur.
Þú varst okkur svo kær, allt-
af brosandi, jákvæður og að
gantast við okkur. Þú varst líka
svo duglegur, úti að vinna í
garðinum eða dytta að húsi ykk-
ar í Barðavoginum. Það var líka
svo gaman að heyra þig segja
skemmtilegar sögur. Eina sögu
sagðir þú okkur frá því þegar
þú varst ungur drengur, kafbát-
ur kom inn í Reykjavíkurhöfn
og þið strákarnir fenguð að fara
um borð og skoða, það var mik-
ið ævintýri fyrir ykkur.
Þú kenndir okkur að teikna
þegar við vorum lítil og við
fylgdumst með agndofa þegar
þú sast einbeittur að teikna eða
mála mynd og oft fengum við
heiðurinn af þeirri mynd. Þess-
ar myndir eru nú hér og þar
innan fjölskyldunnar og þær
myndir minna okkur á þig.
Þegar við vorum lítil og þú
vannst sem steinsmiður var allt-
af ótrúlega spennandi að sjá
hvaða nýju merkilegheit þú
sýndir okkur hverju sinni, hvort
sem það voru mismunandi stein-
ar eða aðferðir við steinsmíði.
Þú kenndir okkur að tefla á
flotta steintaflborðinu sem þú
og pabbi bjugguð til.
Gamlárskvöld var fastur liður
með afa og ömmu heima hjá
okkur í Grafarvoginum, þá feng-
uð þið Sveinn ykkur smá-lögg af
góðu viskíi saman en engan
klaka.
Hjá þér, elsku afi, var aldrei
neitt ómögulegt. Við sáum þig
einu sinni vera að mála kantinn
á húsinu ykkar, kom þar í ljós
stórt geitungabú, flugurnar
byrjuðu að æsa sig upp og ögra
en þú alltaf jafn rólegur að
vinna. Síðan var farið í að fjar-
læga það.
Við fengum að ferðast með
ykkur ömmu á marga staði. Ófá
skiptin voru hérlendis. Einnig
fórum við nokkrum sinnum
saman út til útlanda. Við fórum
til Hollands og Danmerkur. Þar
vorum við 18 saman að ferðast.
Þetta eru ógleymanlegar minn-
ingar, þið á tveggja manna hjól-
inu, bæði svo stolt og hjóluðuð
um þorpin þar eins og þið hefð-
uð alltaf hjólað á svona hjóli.
Afi okkar var alltaf jákvæður
og handlaginn maður, var alltaf
fyrstur til að bjóða aðstoð sína,
það er mjög góður eiginleiki, og
hann talaði alltaf vel um aðra.
Þetta eru dæmi um þá eigin-
leika sem okkur þótti svo vænt
um og tökum til fyrirmyndar.
Elsku afi okkar, við eigum
eftir að sakna þín og þeirrar
gleði og hlýju sem þú gafst okk-
ur. Þú ert fyrirmynd okkar. Við
erum lánsöm að hafa átt þig
sem afa. Við elskum þig.
Sveinn Steinar, Arndís,
Ólafur Þorbjörn
og Birkir Elís.
Afi í Barðó var mikill snill-
ingur og einstakur maður. Hann
var handlaginn, mikill listamað-
ur, flott fyrirmynd og eins og
amma var hann algjör drauma-
afi. Frábær afi sem gaf mikið af
sér til sinna afkomenda, ég var
mikill aðdáandi hans.
Afi var alltaf svo iðinn, alltaf
að. Stór, stæðilegur og hraust-
ur. Það eru bara nokkur ár síð-
an ég gekk með honum upp á
Úlfarsfell, hann spilaði badmin-
ton fram á gamals aldur og
þrammaði um allar trissur.
Hann hlúði vel að sínum flotta
garði með sínum einstaklega
grænu fingrum. Hann var dug-
legur að sýna barnabörnum sín-
um og fræða okkur um öll sín
áhugamál enda smitaði það líka
vel út frá sér. Allt sem hann
gerði þótti mér svo spennandi,
steinsmíðin, garðyrkjan, teikn-
ingarnar hans, frímerkjasafnið,
badmintonið o.s.frv. Hvernig
hann gaf af sér og sýndi mér og
fræddi gerði þetta allt mjög
spennandi enda hefur þetta allt
komið sterkt við sögu í mínu lífi.
Þetta voru hans áhugamál og
allt verið mín áhugamál líka.
Afi kom mér út í frímerkja-
söfnun þegar ég var lítill og
vakti áhuga minn á steinum.
Það var mjög gaman að fá að
vera með honum í Steinsmiðj-
unni, skera út stensla og sand-
blása í grjót. Og ég er ennþá að
safna steinum, hann gaf okkur
bræðrunum steinaslípivél þegar
ég var lítill sem var mjög gam-
an. Í sveitinni í gamla daga fór
hann með mér í göngutúra í
„gullleit“ og ég man hvað ég var
spenntur þegar hann sýndi mér
„gullið“ sem leyndist í grjótinu
þegar það hann braut það í
sundur. Eflaust hefur það átt
sinn þátt í áhuga mínum á nátt-
úrunni og þannig líka haft áhrif
á ljósmyndunina hjá mér. Ég
byrjaði að spila badminton með
honum þegar ég var lítill í Rétt-
arholti og svo seinna í TBR og
er enn að. Ófáar stundir átti ég
með honum í gróðurhúsinu og
nú er það er stefnan að koma
mér upp gróðurhúsi og rækta
betur minn garð. Svo kenndi
hann mér að teikna þegar ég
var lítill. Allt þetta hefur fylgt
mér frá því að ég var lítill þó
svo að frímerkjasöfnun hafi
kannski fjarað út hjá mér á
unglingsaldri. Þegar ég hugsa
um það þá er í raun alveg ótrú-
legt hvað afi mótaði mig mikið.
Það er ekki annað hægt en að
minnast afa brosandi, það var
alltaf allt svo jákvætt við hann
og ekki hægt annað en að líða
vel í kringum hann. Afi var mik-
ill húmoristi, stríddi manni á
húmorískan hátt og var alltaf að
kenna manni eitthvað sem var
bara eitthvað grín sem maður
var aldrei viss hvort var grín
eða alvara. Hann notaði tæki-
færið fyrir nokkur jól og hreins-
aði úr „draslskúffunni“ hjá sér,
pakkaði því inn og sendi pabba
og mömmu í jólagjöf, alveg frá-
bært!
Afi og amma voru flott sam-
an, alveg einstök heild sem
ómögulegt er að minnast án
þess að bæði komi við sögu. Nú
er amma búin að sækja hann og
afi getur þá haldið áfram að
færa henni morgunmatinn á
bakka í rúmið eins og hann var
vanur að gera á sunnudags-
morgnum... alveg einstakt!
Takk fyrir að vera afi minn,
takk fyrir allt sem þú gafst mér,
ég minnist þín endalaust þakk-
látur! Þú varst hetja, Fálkaorð-
an hefði ekki verið nóg, ég sæmi
þig því huglægu Arnarorðunni!
Adíu!
Arnar Már Hall
Guðmundsson.
Ólafur H.
Þorbjörnsson
Morgunblaðið birtir minningargreinar endurgjaldslaust alla
útgáfudaga.
Skil | Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Neðst á forsíðu mbl.is má finna
upplýsingar um innsendingarmáta og skilafrest. Einnig má smella á
Morgunblaðslógóið efst í hægra horninu og velja viðeigandi lið.
Skilafrestur | Sé óskað eftir birtingu á útfarardegi þarf greinin að
hafa borist á hádegi tveimur virkum dögum fyrr (á föstudegi ef útför
er á mánudegi eða þriðjudegi).
Þar sem pláss er takmarkað getur birting dregist, jafnvel þótt grein
hafi borist innan skilafrests.
Lengd | Hámarkslengd minningargreina er 3.000 slög. Lengri greinar
eru eingöngu birtar á vefnum. Hægt er að senda stutta kveðju, Hinstu
kveðju, 5-15 línur.
Formáli | Minningargreinum fylgir formáli sem aðstandendur senda
inn. Þar kemur fram hvar og hvenær sá sem fjallað er um fæddist,
hvar og hvenær hann lést og loks hvaðan og hvenær útförin fer fram.
Þar mega einnig koma fram upplýsingar um foreldra, systkini, maka
og börn, svo og æviferil. Ætlast er til að þetta komi aðeins fram í for-
málanum, sem er feitletraður, en ekki í minningargreinunum.
Minningargreinar