SunnudagsMogginn - 15.07.2012, Side 8

8 15. júlí 2012
Gjaldeyrishöftin bæði hefta erlenda
fjárfestingu og veita falska vörn að
mati Heiðars Más Guðjónssonar, hag-
fræðings og fjárfesti. „Meint vörn af
gjaldeyrishöftunum er eins og að
stinga höfðinu í sandinn og horfast
ekki í augu við það sem er að gerast.
Ef við höldum áfram á þeirri braut
vöknum við upp við vondan draum.“
Að mati Heiðars er einfaldasta og
skynsamlegasta leiðin fólgin í einhliða
upptöku á alþjóðlegum gjaldmiðli.
„Það er til merkur skóli innan hagfræð-
innar sem skrifar um það sem kallast
erfðasyndin eða e. „Original Sin“ og
hagfræðingarnir Barry Eichengreen og
Ricardo Hausmann hafa leitt ásamt
fleirum. Kenningar þeirra fjalla um
skuldsett lönd sem skulda í alþjóðlegri
mynt en halda úti sínum eigin þjóðar-
gjaldmiðli. Þau fara á endanum á haus-
inn ef þau halda í eigin mynt og eina
leiðin út er að taka upp alþjóðlegan
gjaldmiðil,“ segir Heiðar sem telur
áhættuna af því að halda í krónuna
vera miklu meiri en að taka upp alþjóð-
legan gjaldmiðil. „Það er vissulega
hætta á því að gjaldeyrir fari úr landi en
hættan við að afnema höftin og halda
krónunni er miklu meiri. Allir sem eiga
krónur en langar í aðra mynt eftir bitra
reynslu af krónunni munu skipta henni
út fyrir aðra gjaldmiðla. Þá lækkar
krónan og verðtryggðar skuldir og er-
lendar skuldir hækka í verði. Borg-
unarmenn skuldanna verða verri því
tekjur þeirra hækka ekki en skuldirnar
hækka. Þá myndast hætta á því að
fjármagn streymi úr bankakerfinu sem
eru stærstu lánveitendur hagkerf-
isins.“ Þannig myndast tvenns konar
áhlaup að mati Heiðars. Annars vegar
áhlaup á krónuna sem leiðir af sér
lækkun og í kjölfarið áhlaup á banka
landsins.
Auk þess að hamla fjárfestingu og
veita falskt öryggi kostar það íslenska
hagkerfið töluvert að halda úti gjald-
eyrishöftum. „Gjaldeyrisvaraforðinn er
um þúsund miljarðar og vaxtamun-
urinn er um 3 prósent. Það þýðir að við
þurfum að greiða 30 milljarða á ári í er-
lendri mynt til að borga þessa upphæð.
Þó það sé afgangur af vöruskiptum er
hallinn af skuldunum svo mikill að til
samans er viðskiptahalli. Þess vegna
ágerist skuldavandinn sem ekki er
leystur með meiri skuldum. Leiðin út
er að lækka annaðhvort vextina eða
minnka greiðslurnar þannig að við ráð-
um við skuldirnar.“ Vextir á tíu ára
skuldabréfum á Íslandi er með sirka 7
prósenta vexti til samans við um 1,5
prósenta vexti á sambærilegum bréf-
um í pundum, Kanadadollar, dollar og
evrum. „Áhættuálag Íslands umfram
Kanada, Bandaríkin, Bretland og
Þýskaland er sirka 200 punktar þann-
ig að vextir á Íslandi færu niður í 3,5
prósent bara við það að skipta yfir í al-
þjóðlega mynt. Við losnum við gjald-
eyrisáhættuna og eftir stendur bara
mótaðilaáhætta. Einhliða upptaka á
alþjóðlegri mynt er því raunhæf og hag-
kvæm lausn á skuldavanda landsins.
Einhliða upptaka
einföld og
skilvirk lausn
Heiðar Már Guðjónsson hagfræðingur og fjárfestir.
Morgunblaðið/hag
Einkaneysla hefur aukist nokkuð und-anfarið ár sem skilar sér í verslun að ein-hverju leyti samkvæmt Emil B. Karls-syni, forstöðumanni Rannsóknaseturs
verslunarinnar. „Við sáum stuttu eftir hrun að þá
var mikill samdráttur í verslun, sérstaklega í sér-
verslunum. En undanfarið erum við farin að sjá
töluverðan vöxt í sumum sérverslunum,“ sagði
Emil í samtali við Morgunblaðið í liðinni viku en
hann telur að fólk fjárfesti og spari síður í dag og
aukna eyðslu megi rekja til neikvæðra raunvaxta.
„Fólk vill frekar styrkja innviði heimilisins,
endurnýja og bæta.“
Þrátt fyrir að atvinnuleysi lækki lítillega eru
vaxandi áhyggjur af því hvort kaupmáttur ráð-
stöfunartekna muni vaxa. Verðbólguhraðinn er
enn töluverður eða 5,4 prósent á ársgrundvelli.
Vilhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka
atvinnulífsins, hefur bent á að batinn virðist vera
neysludrifinn frekar en framleiðsludrifinn. Merki
um það sjást víða með auknum umsvifum, veltu
og neyslu. Kreditkortavelta heimilanna innan-
lands var til að mynda 1.100 milljónum króna
meiri í maí á þessu ári en í fyrra.
Raunverulegur hagvöxtur en röng forgangsröðun
Ragnar Árnason, prófessor í hagfræði, segir að
neysla keyri ekki áfram hagvöxt á Íslandi. „ Neysla
eykur ekki hagvöxt og það er mjög villandi að tala
um slíkt. Það eru fyrst og fremst aukin fram-
leiðsluverðmæti í sjávarútvegi vegna aukins
sjávarafla og að einhverju leyti í stóriðju og ferða-
þjónustu sem eru að draga efnahagsvagninn áfram
í dag. Tekjuaukningin sem þessar greinar skapa
hafa aukið tekjur einstaklinga og heimila og það
þýðir að fólk hefur meira milli handanna til þess
að eyða.“ Ragnar bendir einnig á að þjóð sem er
jafn skuldug og Ísland væri hollara að taka þann
tekjuauka sem til verður og borga niður skuldir
eða fjárfesta. „Fjárfesting á Íslandi er mjög lítil í
dag og áhöld um hvort hún dugi til að mæta rýrn-
un þegar tekinn er saman mannauður og fjár-
munir. Á Íslandi eru hins vegar ekki mörg góð
fjárfestingartækifæri vegna stefnu stjórnvalda.
Skattar eru mjög háir og það er mikil óvissa um
framtíðina, ekki síst í okkar bestu atvinnugrein-
um, stóriðju og sjávarútvegi. Þá býr þjóðin, ein
Vesturlanda við viðamikil gjaldeyrishöft sem eru
eins og myllusteinn um hálsinn á innlendu
atvinnulífi. Fólk sem á peninga og er að taka þá út
úr lífeyrissparnaði og bankainnistæðum eða hefur
meiri tekjur hefur því ekki tækifæri til að festa
þetta fé í góðum fjárfestingum í dag. Þetta grefur
undan hagvexti bæði nú og til framtíðar.“
Gjaldeyrishöftin veita enga vörn
Hluti vandans eru gjaldeyrishöftin að mati Ragn-
ars en hann segir þau draga verulega úr fjárfest-
ingu. „Þau draga úr vilja útlendinga og Íslendinga
sjálfra til að fjárfesta á Íslandi. Afnám haftanna
kæmi efnahagslífinu á heilbrigðan grundvöll. Þeg-
ar íslensk stjórnvöld eiga í evruviðskiptum við
suma á 240 krónur evruna en neyða hins vegar að
aðra til að láta þær af hendi fyrir 160 krónur er
augljóslega eitthvað mikið að. Í besta falli er verið
að senda misvísandi og fölsk skilaboð um það hvað
borgi sig að gera. Það er verið að halda uppi fölsku
gengi krónunnar miðað við stöðu þjóðarbúsins,“
segir Ragnar sem telur unnt að losna við höftin á
tiltölulega skömmum tíma. Þá telur hann allar
fullyrðingar um að höftin veiti Íslandi einhverja
umtalsverða vörn gegn mögulegu hruni eða krísu
innan evrusvæðisins vera rangar. „Eigi slíkur
skellur sér stað á evrusvæðinu munum við eins og
önnur viðskiptalönd þess svæðis verða fyrir veru-
legum áföllum hvort sem við höfum gjaldeyrishöft
eða ekki.“
Fjárfestingatækifæri fá vegna stefnu íslenskra stjórnvalda að mati Ragn-
ars Árnasonar, hagfræði próffessors í Háskóla Íslands.
Morgunblaðið/Golli
Eyða frekar en að
spara og fjárfesta
Fjárfestingartækifæri ekki góð
vegna stefnu stjórnvalda
Vikuspegill
Vilhjálmur Andri Kjartansson vilhjalmur@mbl.is
Ragnar Árnason hagfræði próffessor.
Morgunblaðið/Eggert