SunnudagsMogginn - 15.07.2012, Blaðsíða 30

30 15. júlí 2012
Þ
að eru þrjú stór mál á dagskrá
þjóðmálaumræðu, þar sem svo
miklir þjóðarhagsmunir eru í
húfi að þau ættu að vera hafin
yfir flokkaríg. Þó er augljós hætta á því að
þau verði dregin ofan í það svað. Um eitt
þeirra má þó ætla að svo víðtæk pólitísk
samstaða hafi náðst á átta árum eða frá
deilunum um fjölmiðlalögin vorið og
sumarið 2004, að flokkarnir eigi að geta
komið sér saman um að beina því í skyn-
samlegri farveg en það er nú en þar er átt
við stjórnarskrármálið.
Hér verður ekki endurtekið það, sem
áður hefur verið sagt um það klúður, sem
ríkisstjórnin hefur komið stjórnarskrár-
málinu í vegna þess að hún reyndi að
stytta sér leið. Hitt má telja víst að víðtæk
samstaða sé orðin um það á milli nánast
allra flokka að skýra stöðu og hlutverk
forseta Íslands í stjórnarskránni á þann
veg, að ekki fara á milli mála hver hún er.
Það verður ekki til baka snúið með þá
skoðanakönnun, sem fram fer meðal allra
kosningabærra manna í haust en stjórn-
málaflokkarnir þurfa að koma sér saman
um hvað gerist í framhaldinu svo að þjóðin
geti sem allra fyrst greitt atkvæði um nýja
stjórnarskrá og þar með bundið enda á þá
óvissu, sem nú ríkir í kringum Bessastaði
og er auðvitað óþolandi fyrir alla aðila.
Hin stóru málin tvö eru aðildarum-
sóknin að Evrópusambandinu og makríl-
deilan. Misserum saman hafa ráðamenn á
Íslandi sagt þjóðinni ósatt um þessi tvö
mál, þótt þeir hafi vitað betur. Þeir hafa
haldið því fram, að forsvarsmenn ESB hafi
haldið því fram að þessi tvö mál væru
ótengd. Eftir heimsókn Maríu Damanaki,
sjávarútvegsstjóra ESB hingað til lands
fyrir skömmu er ljóst það sem við hefur
blasað um langan tíma, að frá sjónarhóli
forsvarsmanna aðildarríkja ESB eru þau
nátengd. Aðildarríkin leggja að vísu mis-
munandi mikla áherzlu á þá tengingu en
ljóst er að í hugum sumra þeirra er vilji til
þess að setja löndunarbann á íslenzkar af-
urðir í ríkjum Evrópusambandsins.
Þetta er ástæðan fyrir því, að Samfylk-
ingin, sem er flokkur, sem virðist hafa
orðið til um eitt mál, aðild Íslands að Evr-
ópusambandinu, vinnur nú að því á bak
við tjöldin að undirbúa undanhald Íslend-
inga í makríldeilunni, að gefast upp fyrir
Evrópusambandinu. Eina spurningin er
sú, hvort Vinstri grænir verði tilbúnir til að
taka þátt í þeirri uppgjöf.
Víst má telja, að sá hópur innan VG, sem
nú er orðinn aðildarsinnaður – og hann er
býsna stór – sé tilbúinn til að fórna hags-
munum Íslendinga í makríldeilunni en
þeir eru miklir. Um þá má m.a. lesa í
greinaflokki Björns Bjarnasonar, fyrrv.
ráðherra, á Evrópuvaktinni
(evropuvaktin.is).
Það er ekki jafnvíst, að Steingrímur J.
Sigfússon, sjávarútvegsráðherra, sé tilbú-
inn til að taka þátt í þeirri uppgjöf. Sumir
af pólitískum samherjum hans hafa trúað
því fram á þennan dag, að hann muni
standa fast á rétti Íslendinga og ekki
hvika. Því er hins vegar ekki að leyna að
ýmis ummæli hans að undanförnu gætu
bent til þess að hann undirbúi nú uppgjöf-
ina sjálfur og er þá vísað til samtals við
hann í Fréttablaðinu fyrir skömmu.
Það eru gríðarlegir þjóðarhagsmunir
tengdir því að gefast ekki upp í makríl-
deilunni. Þess vegna þarf tvennt að gerast
nú yfir sumarið. Annars vegar þarf að
kanna hver staðan er á Alþingi. Er hugs-
anlegt að það sé skýr meirihluti á Alþingi,
sem mundi standa gegn uppgjafarsamn-
ingum? Það verður t.d. að telja nánast
óhugsandi að Jón Bjarnason, þingmaður
VG, mundi standa að slíkum samningum.
Það sama má segja um Atla Gíslason, Lilju
Mósesdóttur og Þráin Bertelsson. Og hvað
gæti hugsanlega rekið þingmenn Hreyf-
ingarinnar til að styðja uppgjafarsamn-
inga?
Hins vegar er mikilvægt að grasrótin í
VG láti til sín heyra og þá er átt við for-
ystusveitir flokksins í einstökum kjör-
dæmum, sem seint verður trúað að vilji
fórna hagsmunum þjóðarinnar til þess að
greiða fyrir aðild að Evrópusambandinu.
Að auki skiptir auðvitað máli að verka-
lýðsfélög og sjómannasamtök svo og
sveitarstjórnir láti til sín heyra. Að vísu er
ekki ástæða til að búast við miklu af for-
ystusveit ASÍ. Hún er heillum horfin í
Brussel. Og ekkert af þessu gerist af sjálfu
sér. Hvar eru nú hinir ungu aðgerðar-
sinnar?!
Aðildarumsóknin sjálf er að sjálfsögðu
stærsta málið. Hún snýst um fullveldi
þjóðarinnar. Hún er í raun og veru dauð
og það af tveimur ástæðum. Hin mikil-
vægasta er sú, að vaxandi meirihluti þjóð-
arinnar er einfaldlega andvígur aðild og
smátt og smátt hefur verið að skapast víð-
tæk samstaða um það. Þannig má segja, að
nær allir helztu atvinnuvegir þjóðarinnar
séu nú andvígir aðild.
En til viðbótar er ljóst að innan Evrópu-
sambandsins sjálfs eru aðildarríkin ekki
öll á einu máli um aðild Íslands. Sum
þeirra eru mjög hatrömm í okkar garð
vegna makríldeilunnar. Þar eru Írar
sennilega fremstir í flokki. Svo eru til
aðildarríki, sem láta sér fátt um finnast,
kannski af ástæðum, sem hafa ekkert með
Ísland að gera en snúa að öðrum hags-
munum þessara þjóða.
Þegar á heildina er litið er því ljóst að
aðildarumsóknin verður aldrei að veru-
leika. Það er hins vegar mikilvægt, ekki
sízt vegna hagsmuna okkar sjálfra, að
ljúka þessari misheppnuðu vegferð Sam-
fylkingarinnar í sæmilegri sátt við Evr-
ópusambandið og aðildarríki þess.
Þess vegna hvílir sú skylda á herðum
forystusveita þeirra flokka sem með af-
gerandi hætti eru andvígir aðild að þeir
hafi frumkvæði að og forgöngu um samtöl
á milli þeirra flokka og þingmanna, sem
andvígir eru aðild um það hvernig málinu
verði bezt lokið.
Þjóðarhagsmunir á dagskrá
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Á þessum degi, fyrir 108 árum, lést eitt merk-asta skáld sem gengið hefur þessa jörð. Ant-on Pavlovitsj Tsjekhov fæddist kaldan veturárið 1860. Hann var kominn af alþýðufólki í
smábænum Taganrog í suðurhluta Rússlands. Tsjekhov
byrjaði að skrifa þjóðfélagsádeilupistla og háð í blað
sem gefið var út í Pétursborg aðeins 22 ára gamall.
Hann kom sér í gegnum læknisfræðinám í Moskvu og
hafði réttindi sem læknir. Hann þénaði þó ekki mikið á
því enda meðhöndlaði hann aðallega fátækt fólk, því að
kostnaðarlausu.
Ástríða hans lá þó greinilega í skrifum og árið 1886,
þá 26 ára gamall, var hann ráðinn af fjölmiðlarisanum
Aleksey Suvorin til að skrifa í blaðið, Novoye Vremya,
sem var eitt vinsælasta fréttablað Pétursborgar á þeim
tíma. Sama ár versnuðu til muna hóstaköst sem Tsjek-
hov þjáðist af og var hann farinn að hósta blóði. Hann
hafði þá smitast af berklum en hélt því leyndu fyrir
vinum og vandamönnum.
Skrif hans voru vinsæl og metnaður hans fyrir þeim,
sérstaklega skáldskapnum, efldist. Dmitry Grigorovitsj,
útgefandi og skáld sem meðal annars hafði unnið með
Dostoyevski og Tolstoy, hreifst af skrifum Tsjekhovs og
hvatti hann til að einbeita sér að skáldskap sínum um-
fram allt annað. Ári síðar gaf hann út smásagnasafn og
með smá hjálp frá Grigorovitsj vann hann hin rómuðu
Pushkin-verðlaun.
Tsjekhov einblíndi meira á persónusköpun en margir
forverar hans sem höfðu lagt meira upp úr fléttunni.
Persónur hans voru ætíð margræðar og sögur hans
mjög raunsæjar. Árið 1889 lést Nikolay, bróðir Antons
Tsjekhov, úr berklum og hafði það mikil áhrif á skrif
hans. Hann byrjaði að leggja meira upp úr einskonar
tilvistarspeki og niðurlög margra verka hans leituðust
eftir því að finna merkingu í ákveðnu tilgangsleysi.
Anton Tsjekhov ferðaðist talsvert eftir þetta og varð
vitni að fátækt og þjáningu í útnárum Rússlands. Hann
settist að nálægt Moskvu, nánar tiltekið í Melikhovo, og
bjó þar til ársins 1899. Á þeim tíma skrifaði hann ein-
mitt tvö af þremur frægustu verkum sínum, Vanja
frænda og Mávinn. Hann kom sér upp garði þar sem
hann ræktaði matjurtir, tré og rósir. Hann annaðist
einnig fátækt fólk og sjúklinga sem bjuggu í nágrenni
við hann og ferðaðist um sveitirnar í kring með lækna-
töskuna sína. Hann byggði auk þess þrjá skóla í ná-
grenninu, slökkvistöð og heilsugæslustöð. Hann sótti
þó einnig samkvæmi á meðal yfirstéttarinnar og hafði
það meðal annars á orði að þar væri að finna nákvæm-
lega sömu ljótu líkamana, tannlausu gamalmennin og
eymdina og í fátæktinni í sveitinni.
Í Melikhovo ræktaði Tsjekhov kirsuberjatré auk ann-
arra trjáa. Bróðir hans, Mikhail, hafði það á orði að
hann hefði séð um þau eins og eigin börn. Það var hins-
vegar ekki fyrr en hann flutti suður til Yalta sem hann
skrifaði Kirsuberjagarðinn, líklega frægasta verk sitt.
Læknir hafði þá skipað honum að breyta um lífsstíl og
því ákvað Tsjekhov að reisa sér hús við norðurströnd
Svartahafs. Í húsi sínu í Yalta tók hann á móti mjög
áhugaverðum persónum. Meðal þeirra sem heimsóttu
hann voru tónskáldið Sergei Rachmaninoff og rit-
listamennirnir og hugsuðirnir Maxim Gorky og Leo
Tolstoy.
Árið 1904 var Anton Tsjekhov orðinn mjög veikburða
af berklum. Hann flutti ásamt eiginkonu sinni, Olgu
Knipper, í Svartaskóg í Þýskalandi þar sem hann hugð-
ist ná bata. Dauða hans bar þar fremur skáldlega að.
Hann sat uppréttur í rúmi sínu og sagði hátt og skýrt á
þýsku að nú væri hann að fara að deyja. Læknir róaði
hann niður, sprautaði í hann kamfóru og pantaði
kampavín inn á herbergið. Tsjekhov á þá að hafa tekið
fullt glas, skoðað það gaumgæfilega og tjáð konu sinni
með bros á vör að langt væri liðið frá því hann hefði
drukkið kampavín síðast. Hann teygaði síðan drykkinn,
lagðist á vinstri hliðina og hætti að anda.
davidmar@mbl.is
Skáldið
deyr en
bókin ekki ’
Meðal þeirra sem heimsóttu
Tsjekhov voru tónskáldið Ser-
gei Rachmaninoff og ritlista-
mennirnir og hugsuðirnir Maxim
Gorky og Leo Tolstoy.
Tsjekhov og skáldið Leo Tolstoy voru kumpánar.
Á þessum degi
15. júlí 1904
Anton Tsjekhov