Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.11.2012, Blaðsíða 45

vald Mubaraks studdist við. Því er nær óhugsandi
að herinn færi gegn nýja forsetanum á meðan
sveifla almennings væri enn með honum. Og ekki á
meðan varfærnisstefna Obama og Bandaríkjanna –
afsökunarstefnan, eins og repúblikanar kalla það –
væri óbreytt. En síðasta ákvörðun forseta Egypta-
lands í formi tilskipunar gæti markað kaflaskil.
Kannski er réttara að segja veðraskil, þótt vart
megi kalla það vorhret sem féll á glugga Egypta í
síðari hluta nóvembers.
Framdi forsetinn valdarán?
Um það segir í frétt Morgunblaðsins: „Bannað er
að mótmæla tilskipunum, lögum og ákvörðunum
Mohameds Morsi, forseta Egyptalands. Þetta kem-
ur fram í yfirlýsingu sem hann hefur sent frá sér.
Jafnframt segir að enginn dómstóll geti rofið
stjórnlagaþingið, sem vinnur nú að gerð nýrrar
stjórnarskrár, að því er segir á vef breska ríkis-
útvarpsins.
Þá hefur Morsi rekið ríkissaksóknara landsins
og skipað að réttað verði á nýjan leik yfir ein-
staklingum sem eru sakaðir um að hafa ráðist á
mótmælendur þegar Hosni Mubarak var forseti
landsins.
Stjórnarandstöðuleiðtoginn Mohamed ElBaradei
(Handhafi friðarverðlauna Nobels 2005) segir að
Morsi hagi sér eins og „nýr faraó“.
BBC segir að Morsi hafi útnefnt Talaat Ibrahim
sem nýjan ríkissaksóknara.
Í yfirlýsinguni fær stjórnlagaþingið, sem 100
eiga sæti í, tvo mánuði til viðbótar til að gera upp-
kast að nýrri stjórnarskrá“.
Morsi er vissulega lýðræðislega kjörinn forseti
Egyptalands. En enginn lýðræðislega kjörinn
forseti hefur slíkt vald sem Morsi hefur ákveðið
að taka sér. En Morsi vitnar ekki í forstakjör
sitt fyrir aðeins 5 mánuðum til að réttlæta
„valdaránið“. Hann segist taka þessar ákvarð-
anir sem „vörslumaður byltingarinnar“. Slík
skilgreining lofar ekki góðu. Enda er ekki líklegt
að forsetakosningar í skilningi Vesturlanda verði
haldnar í landinu í bráð. Það er sjaldnast gert í
því stjórnkerfi sem Morsi forseti skapaði með
sinni handasveiflu. Það er ekki nóg með að hann
sé að taka sér ótrúlegt vald, aðeins fimm mán-
uðum eftir sína eigin kosningu og áður en tekist
hefur að kjósa löggjafarvald með réttum hætti.
Það er ekki aðeins gerð krafa um að almenn-
ingur hlýði „lögum,“ sem Morsi setur einn og
sjálfur, „tilskipunum“ og „ákvörðunum“. Það er
eftirleiðis beinlínis bannað að hafa á þeim skoð-
un, að minnsta kosti að mótmæla nokkru því sem
forsetinn tekur sér fyrir hendur. Það er jafnvel
bannað að mótmæla því sem forsetinn segir. Það
er því ekki undarlegt að fréttir berist um að al-
menningi í Egyptalandi sé orðið mjög órótt.
Auðvitað styður Bræðralag múslima sinn
mann. En Morsi fékk fylgi víðar að í forseta-
kosningunum. Það er það fylgi sem ásamt
„stjórnarandstöðunni“ er byrjað að láta í sér
heyra. Og þessi þróun hlýtur að vekja ugg í
Washington. Það þykir pínlegt að Hvíta húsið
var í miðju kafi við að hlaða lofi á Morsi forseta
fyrir þátt hans í að ná fram vopnahléi þegar til-
kynning um alræðisvaldið barst. Obama forseti
hefur enn ekki tjáð sig um stöðuna, en „hátt-
settur embættismaður“ utanríkisráðuneytis
(þýðir: maður sem talar með samþykki frú Clin-
ton) segir fréttirnar „vekja áhyggjur“.
Þakklætiskúrfan er brött
Bandaríkjamenn voru fljótir að gleyma Mubarak,
sem hafði verið þeim hollvinur í þrjá áratugi, með
öllum sínum kostum og göllum. (Morsi kynnti ný
réttarhöld yfir honum í sama pakkanum.) Hin
pólitíska þakklætiskúrfa Bandaríkjanna er talin
ein brattasta kúrfa sem nokkurt graf getur sýnt.
Þó er þar örlítill munur á eftir þeim mönnum sem
sitja í ávölu skrifstofunni hverju sinni. Og
„raunsæi“ þeirra þar hefur einnig verið mjög mis-
jafnt.
Richard Nixon taldi öllu skipta hvort leiðtogi
togaði reipin í sömu átt og Bandaríkin eða ekki.
Það væri ekki þeirra mál eftir hvaða leikreglum
bandamaðurinn hefði öðlast völd. Nixon var fjarri
því að vera eini forsetinn með þetta viðhorf. Aðrir
forsetar hafa verið meiri „hugsjónamenn“ og sið-
gæðisverðir lýðræðis, eftir því sem því yrði komið
við, án óheyrilegra útláta. George W. Bush, fyrr-
verandi forseti, hefur þannig opinberlega fagnað
arabíska vorinu og þeirri „lýðræðishreyfingu“ sem
í því felst. Barack Obama er örugglega einn af síð-
ar nefndu forsetunum og „með ríka réttlæt-
iskennd“ og horfir því áhyggjufullur eins og utan-
ríkisráðherra hans á síðasta útspil Morsis.
Þegar mótmæli almennings aukast í Egypta-
landi allt þar til að svo er komið að lögreglan ein
ræður ekki lengur við þau, og þegar einræð-
istilburðir Morsis verða komnir upp í kok á valda-
mönnum vestra, er ekki ólíklegt að egypski herinn
haldi aftur út úr búðum sínum. Það verður
kannski snemma næsta vor.
En svarið við lokaspurningu þessa bréfs er þó
enn fjarri því að liggja fyrir. Verður það örugg-
lega til bóta?
Morgunblaðið/Kristinn
25.11. 2012 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45