Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.11.2012, Blaðsíða 52

52 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.11. 2012
Viðamikil dagskrá verður í Listasafni Íslands
um helgina, og í systursafni þess, Safni Ás-
gríms Jónssonar á Bergstaðastræti 74.
Á laugardag verður þátttökugjörningur og
listsmiðja fyrir börn og fullorðna, kl. 11-14.
Þátttakendum er boðið að vinna með bjarta
liti og blanda úr þeim litróf skammdegisins.
Á sunnudag verður boðið upp á leiðsögn í
báðum söfnum. Klukkan 14 er gengið með
Sigríði Melrós Ólafsdóttur um sýninguna
„Vetrarbúning“ í Listasafni Íslands og klukkan
15 verður Eyrún Óskarsdóttir listfræðingur
með leiðsögn um tvær sýningar í Safni Ás-
gríms. Nefnast þær „Fornmenn“ og „Um-
hverfis landið á fáeinum áratugum“ og eru
settar upp í vinnustofu listamannsins.
DAGSKRÁ Í LISTASAFNINU
LITAGJÖRNINGUR
Verk eftir Önnu Hallin og Olgu Bergmann á
sýningu þeirra Rek í Listasafni Íslands.
Fjallabræður og Lúðrasveit Vestmannaeyja flytja
meðal annars lagið Ísland á tónleikunum.
Morgunblaðið/RAX
Fjallabræður og Lúðrasveit Vest-
mannaeyja blása til tvennra tónleika í Há-
skólabíói á laugardagskvöld, kl. 18 og kl.
20.30, en þessir tveir hópar hafa átt í sam-
starf undanfarin tvö ár. Unnu þeir meðal ann-
ars saman að þjóðhátíðarlaginu 2012.
Á tónleikunum flytja Fjallabræður og
Lúðrasveit Vestmanaeyja saman ýmis lög, þar
á meðal lagið Ísland sem búið er að hljóðrita
með söng um 20.000 Íslendinga.
Gestir á tónleikunum verða Magnús Þór
Sigmundsson og Sverrir Bergmann, auk þess
sem sjö manna hljómsveit leikur með Fjalla-
bræðrum.
TÓNLEIKAR Í HÁSKÓLABÍÓI
KÓR OG LÚÐRAR
Upptökur með Bítlunum síðan á nýársdag ár-
ið 1962 eru komnar í leitirnar og verða seld-
ar á uppboði í næstu viku. Bítlarnir höfðu
komið frá Liv-
erpool daginn
fyrir upptök-
urnar og tóku
upp tíu lög
fyrir Decca-
útgáfuna, en
útgáfustjórinn
Dick Rowe sem hlýddi á þá, valdi frekar að
gera samning við Brian Poole & The Tre-
meloes. Það hafa verið talin einhver mestu
mistök rokksögunnar.
Paul McCartney, John Lennon, George
Harrison og Pete Best skipuðu sveitina þenn-
an dag og kölluðu sig The Silver Beatles.
Meðal laganna á segulbandinu eru Money
(That’s What I Want), Like Dreamers Do og
Three Cool Cats. Utan á hylkinu er hand-
skrifaður lagalisti og svarthvít ljósmynd af
sveitinni fyrir væntanlegt plötuumslag.
BÍTLAHLJÓÐRIT FINNAST
FRUMUPPTÖKUR
The Silver Beatles
Leikhópurinn Á senunni tekur leikritið Ævintýri um Augastein tilsýninga að nýju í Tjarnarbíói á sunnudag klukkan 14, á tíu áraafmæli verksins. Leikhópurinn var stofnaður af þeim Kolbrúnu
Bergþórsdóttur og Felix Bergssyni árið 1998 en Ævintýrið um Auga-
stein var frumsýnt í London árið 2002. Frumsýning á Íslandi var ári
síðar í Tjarnarbíói. Þá lék Felix Augastein og nú tekur Orri Huginn
Ágústsson við hlutverkinu, en hann er sonur Kolbrúnar leikstjóra.
„Augasteinn er lítil drengur sem kemur óvænt inn í líf jólasveinanna
og breytir þeim. Þetta er sagan af því hvernig jólasveinarnir hættu að
vera hrekkjalómar og urðu þessir góðu jólasveinar sem við þekkjum í
dag. Augasteinn er líka barnið í okkur öllum,“ segir Orri Huginn.
Orri Huginn segist hafa verið viðstaddur frumsýningu verksins í
London á sínum tíma og seinna var hann aðstoðarmaður Felix þegar
hann sýndi það. „Úti vorum við innan um fólk og börn sem hafði mis-
mikla þekkingu á Íslandi og jólasveinahefðum okkar, og þá skynjaði ég
á nýjan hátt allar þessar gömlu sögur sem hvert barn á Íslandi elst
upp við. Sýningin hefur alltaf verið mér kær eftir það.
Nú á ég dóttur sem verður bráðum fjögurra ára og ég vildi að hún
fengi að sjá sýninguna. Ég fór að pota í Felix að taka hana upp aftur
en þegar fátt var um svör sagðist ég leika hana, og það fannst honum
góð hugmynd.“ Hann segir sýninguna vera nokkuð flókna tæknilega.
„Ég er með brúður fyrir alla jólasveinana og Augastein, og svo leikum
við okkur með skuggamyndir og ég bregð mér líka í hlutverk.“
ÆVINTÝRIÐ UM AUGASTEIN Á FJALIRNAR
Þegar jólasveinar
urðu góðir
„Augasteinn er líka barnið í okkur öllum,“ segir Orri Huginn sem er hér
með Augastein vin sinn. Jólasveinarnir eru fyrir aftan þá félaga.
AUGASTEINI TÓKST AÐ HAFA GÓÐ ÁHRIF Á JÓLA-
SVEINANA. SÝNINGAR Á ÆVINTÝRINU UM ÞENNAN
UNGA DRENG VERÐA NÚ TEKNAR UPP AÐ NÝJU.
Menning
Ég lít ekki á þetta sem þroskasögu held-ur frekar sem einn kanón. Það má sjáá því að þegar ég tek fjörutíu ára gam-
alt lag og set á plötu með nýjum, þá sker það
sig ekkert úr. Þroskinn er enginn, en kannski
hefur tæknileg færni aðeins færst fram á við,“
segir Megas og glottir.
Við Magnús Þór sitjum á Borginni og blöð-
um í hini nýju og gríðarþykku bók með text-
um hans; 730 síður auk ljósmynda frá löngum
ferli og teikninga listamannsins. Heiti verks-
ins er Megas – Textar 1966-2011. Þetta eru
því textar frá 45 árum, eins og þeir hafa
hljómað á 40 plötum, og fjöldi óbirtra að auki.
Fyrir rúmlega tuttugu árum gaf Almenna
bókafélagið út bók með textum Megasar en
þessi er helmingi stærri.
„Upphaflega hugmyndin var uppdateruð Al-
menna bókafélags-bók og við bjuggumst eng-
an veginn við því að hún yrði þessi hlunkur,“
segir hann. „Ég hafði frænda minn Steingrím
Bjarnason með í ráðum og hann fór í möppur
hjá mér og fann margt sem hafði verið alveg
vanrækt í gömlu bókinni, en þar voru áttundi
og níundi áratugurinn á dagskrá, það sem
kom út á plötum og ekki mikið meira. Ég hef
ekki hent miklu og þegar frændi minn benti
mér á að sumt stæði vel, þá reyndi ég að lifa
mig inn í þessar períódur og féllst á að sumt
væri per se bitastætt. Þarna væru upplýsandi
kveikjur að því sem síðar kom og tilraunir
sem voru skáskot út frá þræðinum.
Þegar þessir textar höfðu ekki getað komið
sér á plötur gleymdust þeir bara. Elsti kaflinn
hefur því aukist mikið, textar gerðir á tíma-
bilinu fram að fyrstu plötunni 1972.“
Megas var byrjaður að semja nokkru fyrr
því á fyrstu plötunni, sem nefndist einfaldlega
Megas og innihélt klassíkera á borð við „Um
skáldið Jónas“, „Skutulinn“ og „Spáðu í mig“
er einnig „Gamli sorrí Gráni“ sem hann samdi
1957.
„Það kom mér á óvart hvað var í mörgum
þessum gömlu textum þegar ég skoðaði þá
aftur,“ segir hann. „Sumar ídeurnar sýndu
mér að ég hef verið nægilega geggjaður en ég
hefði líka alveg getað samið sumt af þessu í
dag. En sumt af þessu var í ótal handritum,
betrumbætur eða ekki-betrumbætur en
áframhald þó … Stundum glímdi ég lengi við
einhverja texta sem mér þóttu aldrei ganga
upp.“ Hann tekur sem dæmi textann „Það
sem mestu skiptir“. „Á sínum tíma var komið
huggulegt lag við hann en mér fannst það
bara ekki ganga upp þá og setti textann til
hliðar. Svo tók ég hann upp aftur löngu síðar
og þurfti engu að breyta.“ Textinn var kom-
inn við lag á plötunni Hugboð um vandræði
sem kom út í fyrra.
Í ávarpi til lesandans í upphafi bókarinar
tekur Megas fram að þetta sé „ekki ljóðabók
heldur safn söngtexta“ og að textar sem ekki
hafa hlotið eldskírn í hljóðveri séu ögn hrárri
en þeir sem slíks hafa notið.
„Já, þeir slípast þegar maður fer að æfa þá
til innspilunar. Þá má sumt betur fara og
stundum þarf að kötta til að stytta lögin. Í
bókinni eru nokkrir foráttulangir textar sem
aldrei hafa komið á plötur. En, nota bene, svo
eru textar sem hafa legið lengi og ekki þótt
brúklegir upphaflega, en ég hnika ekki til orði
loks þegar ég syng þá.
Svo er meira af bókmenntalegu efni í þess-
ari bók. Ég hef ort götustrákavísur um hluti
sem fóru í taugarnar á mér og margt af því
vildi ég ekki hafa með í gömlu bókinni, en svo
flýgur tíminn og eitthvað hefur fennt yfir til-
efnin en textarnir einhvern veginn renna.“
Textar Megasar verða einmitt oft til sem
einhvers konar viðbrögð við áreiti.
„Það hefur verið mér leiðarljós að koma í
veg fyrir hugarkrabbamein með því að setja
böggið út í dægurlag, í syngjanlegu formi.
Menn sjá samt ekki endilega samhengið, þetta
eru engin prótest eða bent á úrbætur. Í end-
ann á fyrsta kaflanum eru hruntextar í hrúgu,
einn þeirra er um eymd og reisn í kreppunni
miklu – heldur meira um eymdina en reisnina.
Svo eru þrjú Víetnamkvæði í bókinni en ég
gerði ekkert með þau meðan Víetnamstríðið
var í fullum gangi. Eitt þeirra dró ég svo
fram fyrir Hold er mold vegna þess að það
passaði prýðilega við það sem var í gangi í
Írak og Afganistan, ég þurfti bara að hrófla
við einni línu og þá stemmdi það.“
Varðandi form textanna segir Megas stuðla
og rím á alla kanta hjálpa til við að muna þá.
„Ég var leikinn í hálf- og kvartrími hér áð-
ur fyrr en það hefur aðeins þurft undan að
láta fyrir heilrími. Ég rímaði „pyngjunni“ á
móti „strandlengjunni“. Endarím varð seinna
eins og hver önnur Bítlamanía sem barst frá
Bretlandseyjum.“
Varðandi notkun sína á ljóðstöfum, stuðlum
og höfuðstöfum segir hann það spurningu um
hvað hann setji upp í sig.
„Þeir sem fást við sælgætisgerð lifa við sinn
eigin smekk, þeir þurfa ekki einhverja mark-
aðssérfræðinga til að segja sér hvað sé best.
Ég er kröfuharður á að mér smakkist vel það
sem ég set upp í mig. Við hátíðleg tækifæri
nota ég ákveðin trix en stundum velta hug-
myndirnar þannig fram að maður saknar
stuðla ekki stórlega, svo geta stundum verið
tveir stuðlar í línu og nýir stuðlar í þeirri
næstu, engir höfuðstafir; ekki þessi „stuðlanna
þrískipta grein“ heldur hljóð sem ríma saman.
En rímhljóð og stuðlar búa oft til hluti sem
eiga vel við. Margar ídeur spretta fram vegna
þess að það vantar rímorð, þá koma tengingar
sem annars hefðu aldrei orðið til. Rímið fer að
yrkja.“
Þótt Megas sé kominn með þennan mjúka
bókarmúrstein í fangið segist hann ekkert
hættur. „Það er alltaf eitthvað að bætast við,“
segir hann. „Þessi doðrantur endar annars á
mildasta hugsanlega hátt, á Dyndilyndinu.
Með lofsöng um haflóuna og meira að segja
marglyttan fær um sig sætan söng.“
TEXTAR MEGASAR FRÁ 45 ÁRUM KOMNIR ÚT Á STÓRRI BÓK
Kemur í veg fyrir
hugarkrabbamein
„ENGINN ÞROSKI EÐA ÞRÓUN: ÞETTA ER EINN KANÓN!“ SEGIR MEGAS UM TEXTAGERÐ SÍNA EINS OG HÚN
BIRTIST LESENDUM Í NÝRRI OG HNAUSÞYKKRI BÓK. HANN SEGIST HAFA KOMIÐ BÖGGINU ÚT Í DÆGURLÖG.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is