Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.02.2013, Page 48

48 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10.2. 2013
Viðtal
J
apanskur karlmaður á fertugsaldri
fórst þegar fólksbifreið hans fór út af
þjóðveginum norðan við Hofsós í
Skagafirði á ellefta tímanum í gær-
morgun. Maðurinn, sem var einn í bíl
sínum, var látinn þegar björgunarsveitir
bar að.“
Með þessum orðum hófst frétt í Morgun-
blaðinu miðvikudaginn 17. september 2008.
Þar sagði ennfremur að bifreiðin hefði oltið
fram af ellefu metra háu bjargi, ofan í
klettabelti og hafnað að lokum á hjólunum
úti í sjó.
Maðurinn sem lést hét Junya Nakano og
hafði hann verið búsettur á Íslandi í eitt ár
ásamt eiginmanni sínum, Eyþóri Eyjólfssyni.
Þeir kynntust í Japan árið 1989 og bjuggu
þar lengst af. Þegar Junya fórst höfðu þeir
raunar ákveðið að flytja aftur til Tókýó og
var Eyþór farinn utan á undan til að undir-
búa flutningana.
Þar fékk hann hið hræðilega símtal.
„Það var eins og jörðin hryndi undan
mér,“ rifjar Eyþór upp. „Við Junya unnum
saman, bjuggum saman, vorum nær alltaf
saman. Missir minn var algjör. Til að bæta
gráu ofan á svart var ég langt í burtu, í öðru
landi, og vissi að það tæki mig dágóðan tíma
að komast heim til Íslands. Fyrstu stund-
irnar ráfaði ég bara um íbúðina í þeirri veiku
von að þetta væri einhver misskilningur.
Hringt yrði í mig aftur og mér tilkynnt að
Junya væri alls ekki dáinn.“
Það gerðist ekki.
Vakinn aftur til lífsins
Eyþór kom til Íslands síðla á fimmtudeg-
inum og morguninn eftir fór hann í líkhúsið
að sjá Junya. Þar gaf hjartað sig – í eigin-
legri merkingu. Eyþór fékk hjartaáfall. „Ég
hafði hvorki borðað né sofið frá því ég fékk
andlátsfregnina og hjartað hreinlega gaf sig.
Taugaáfall breyttist í hjartaáfall.“
Eyþór var fluttur með skyndi á spítala.
Þar stöðvaðist hjarta hans, á gjörgæsludeild-
inni. „Það var ótrúleg reynsla. Ég lá í rúm-
inu á gjörgæslunni og vinkona mín sem sat
við rúmstokkinn hjá mér spurði hvers vegna
í ósköpunum ég væri allt í einu farinn að
tala japönsku. Ég væri á Íslandi.“
Ekki stóð á svari.
„Hann er kominn að sækja mig!“
„Hver?“
„Junya.“
Mikil sæla færðist yfir Eyþór. Honum leið
eins og hann svifi inn í bjarta óskilgreinda
hvelfingu, þar sem Junya, ástin í lífi hans,
tók á móti honum – skælbrosandi. Í fjarska
sá hann ömmu sína. Hann gerði sér grein
fyrir því að lífið væri að fjara út, honum til
ómældrar gleði. „Ég var alveg sáttur við að
deyja og svífa í fangið á Junya enda var til-
gangi lífs míns lokið. Án hans var ég ekk-
ert.“
Þá var sem kippt væri harkalega í Eyþór
og hann lá skyndilega skjálfandi í spítala-
rúminu á ný og gnísti tönnum. Hann hafði
fengið rafstuð sem vakti hann aftur til lífs-
ins. Samtals hafði hjarta Eyþórs stöðvast í
nokkrar mínútur. Í ljósi ástandsins sem
hann var í voru það sár vonbrigði að fá ekki
að deyja.
Man ekki eftir útförinni
Eyþór ýjaði að þessu í minningargrein um
eiginmann sinn í Morgunblaðinu á útfarar-
daginn, 23. september 2008:
„Í fyrradag skall á mér alda. Mér lá við
drukknun um stund. En síðan skall á önnur
alda, svo hin þriðja. Og þær halda áfram að
steypa sér yfir mig og toga mig með sér á
haf út. Ég veit ekki lengur af hverju ég
stend í fæturna. Ég veit ekki af hverju ég
læt mig ekki reka með einni þeirra út á haf.
Vot gröf fyrir mig. Vot var gröfin mannsins
míns. Vera við hlið hans. Þar sem ég hef
verið síðustu 20 árin.“
Eyþór jafnaði sig merkilega fljótt, líkam-
lega, og var útskrifaður af spítalanum á
mánudeginum. Degi síðar var útför Junya
gerð frá Lágafellskirkju. „Ég man ekkert
eftir athöfninni, það var allt í móðu,“ segir
Eyþór en að læknisráði var hann á mjög
sterkum deyfilyfjum. „Ég var alveg dofinn,
fann eiginlega ekki fyrir neinu. Eftir á sögðu
læknarnir mér að það hefði verið með ráðum
gert, þeir hefðu haft verulegar áhyggjur af
heilsu minni. Bæði andlegu og líkamlegu
ástandi. Voru hræddir um að ég myndi
hreinlega deyja. Eftir á að hyggja er ég
þeim mjög þakklátur fyrir að hafa gert
þessa ráðstöfun.“
Léttist um fimmtán kíló
Að þremur vikum liðnum hætti Eyþór á lyfj-
unum og þá helltist sorgin yfir hann á ný.
Við tók mjög erfitt tímabil og Eyþór léttist
um fimmtán kíló á tveimur mánuðum. Ekki
bætti úr skák að íslensku bankarnir féllu
eins og spilaborg þremur vikum eftir fráfall
Junya og þar með missti Eyþór vinnuna.
Hann hafði tekið að sér að stýra útrás Glitn-
is í Japan og Eyjaálfu.
„Ofan í mína persónulegu sorg var erfitt
að horfa upp á þjóðina sína í þessu uppnámi,
bál fyrir framan Þjóðleikhúsið og fólk að
berja á lögreglunni,“ segir hann.
Það tók Eyþór dágóðan tíma að endur-
heimta lífslöngunina en hann segir fjölskyldu
sína og vini hér heima hafa veitt sér ómet-
anlegan stuðning í svartasta myrkrinu. Að
því kom að Eyþór þurfti að fara á ný til Jap-
ans og segir hann það hafa verið afar þung-
bært, hann hafi séð Junya á hverju horni.
„Þannig gekk þetta í nokkur skipti, það var
fyrst núna í janúar að ég hlakkaði til þess að
fara utan og vera þar. Það bendir til þess að
ég sé kominn yfir versta hjallann.“
Var mjög róttækur
Eyþór Eyjólfsson lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið 1983 og
hélt að því loknu til náms í Moskvu. „Ég var
mjög róttækur á þeim tíma, byltingarsinn-
aður og gekk jafnvel um í hermannafötum til
að undirstrika mína afstöðu til lífsins.“
Það var þó bara yfirvarp. „Ástæðan fyrir
því að ég fór utan hafði ekkert með pólitísk-
ar hugsjónir að gera, hún snerist um kyn-
hneigð mína. Ég vissi að ég var samkyn-
hneigður en gat ekki hugsað mér að koma út
úr skápnum eins og þeim málum var háttað
hér heima á þessum tíma. Síðan vonaði ég
auðvitað bara að þetta myndi eldast af mér
og ég finna mér góða konu.“
Það gerðist ekki. „Ég varð ástfanginn af
karlmanni í fyrsta skipti í Sovétríkjunum –
af öllum stöðum.“
Hann brosir.
Eyþór varð fyrir gríðarlegum vonbrigðum
með Sovétríkin. Það var ekki draumaríkið
sem hann hafði séð í hillingum. „Til að gera
langa sögu stutta flúði ég þaðan eftir eins
árs dvöl og færði mig yfir til Þýskalands,
þar sem ég skráði mig í kínversku í háskól-
anum í München. Ég hafði heillast af austur-
lenskri menningu í Sovétríkjunum vegna
kynna minna af japönskum samstúdentum
mínum, þeirra á meðal manninum sem ég
varð ástfanginn af.“
Fjölskyldan sem klettur
Árið 1984 fékk Eyþór foreldra sína í heim-
sókn til München og notaði tækifærið til að
greina þeim frá kynhneigð sinni. Hann segir
það ekki hafa komið þeim á óvart, móðir
hans hafi alltént vitað að hann væri samkyn-
hneigður. „Það er alltaf þyngsti steinninn að
koma út gagnvart foreldrum sínum og það
var ekkert öðurvísi með mig. Sem betur fer
tóku þau mér strax vel en eins og svo marg-
ir foreldrar urðu þau svolítið leið til að byrja
með vegna þess að þau vissu að þetta þýddi
að ég myndi líklega aldrei eignast börn og
að líf mitt gæti orðið erfitt. Það eru eðlileg
viðbrögð. Foreldrar mínir hafa allar götur
síðan staðið eins og klettur við hlið mér og
litu frá fyrstu tíð á Junya sem sinn eigin
son.“
Ári síðar tók Eyþór sér frí frá námi til að
ferðast um Kína. Það fór eins og með Sovét-
ríkin, vonbrigðin voru mikil og Eyþór sveið
hvað kommúnisminn hafði leikið kínverska
menningu grátt. Hann fékk far með jap-
önsku flutningaskipi frá Sjanghæ til Japans
og það var ást við fyrstu sýn. „Ég heillaðist
strax af Japan og þegar ég sneri aftur til
Þýskalands skipti ég um fag og fór í jap-
önsku.“
Hann lauk meistaraprófi í japönsku og
málvísindum frá háskólanum í München 1989
og fékk þá styrk til að stunda rannsóknir í
Hiroshima.
Eyþór hafði ekki búið nema í tvær vikur í
Japan þegar hann kynntist Junya. Eyþór var
25 ára, Junya 19.
Þannig minntist hann þeirra kynna í fyrr-
nefndri minningargrein í Morgunblaðinu:
„Tveir bláfátækir stúdentar fyrir 20 árum í
háskólanum í Hiroshima: að öllu leyti ólíkir.
Annar er lítill, hinn er stór. Annar er Japani,
hinn er Íslendingur. Annar í raungreinum,
sem kryfur mál til mergjar, á vísindalegan
hátt. Hinn í heimspekideild, flækir mál ef
hægt er, klæðir þau í retórískan búning.
Annar alinn upp í anda Búdda, hinn í anda
Krists. Tveir heimar mætast, þeir kenna
hvor öðrum. Og þeir kynnast. [...] Lifa þann-
ig í 20 ár. Því meir sem þeir kynnast, því
meir elska þeir hvor annan. Tveir heimar
verða að einum. Heimur þar sem kynþáttur,
trúarbrögð, kynhneigð eru ekki til. Þeirra
heimur.“
Foreldrarnir höfnuðu Junya
Fyrst um sinn voru Eyþór og Junya aðeins
„vinir“ enda staða samkynhneigðra bágborin
í Japan. Það féll svo í grýttan jarðveg þegar
Junya kom út úr skápnum. „Foreldrar hans
höfnuðu honum. Móðir hans hótaði meira að
segja að svipta sig lífi hætti hann ekki að
vera „öfuguggi“. Skilningur var enginn.
Þetta fékk mjög á Junya sem kom ekki upp
orði í fjórar vikur. Missti málið. Eftir þetta
voru samskipti Junya og foreldra hans engin
og sambandið við eina systkinið, systur, var
ekki gott.“
Hann þagnar.
Eyþór segir baráttu samkynhneigðra í
raun ekki hafna í Japan, réttindin séu engin.
„Litið er á samkynhneigð sem kynferðislega
löngun sem hefur ekkert með fjölskyldu og
hjónaband að gera. Þess vegna eru margir
samkynhneigðir menn kvæntir og eiga jafn-
vel börn en sinna sínum löngunum bak við
luktar dyr, í baðhúsum eða á öðrum slíkum
stöðum. Það er ömurleg staða að vera í og
veiklyndir einstaklingar geta auðveldlega
brotnað. Ég hef horft upp á vini mína taka
sitt eigið líf. Það er átakanlegt.“
Eyþór og Junya bjuggu alla tíð saman og
Eyþór segir öllum hafa átt að vera ljóst að
þeir væru par. Aldrei hvarflaði þó að þeim
að haldast í hendur, hvað þá kyssast, á al-
mannafæri í Japan. „Eflaust hafa einhverjir
Sorgin er brúin
aftur til lífsins
EYÞÓR EYJÓLFSSON VAR HÆTT KOMINN FYRIR HÁLFU FIMMTA ÁRI EFTIR AÐ EIGINMAÐUR HANS, JAPANINN
JUNYA NAKANO, FÓRST Í BÍLSLYSI Í SKAGAFIRÐI. HANN GÆGÐIST RAUNAR YFIR MÓÐUNA MIKLU. EYÞÓR, SEM
BJÓ Í ALDARFJÓRÐUNG ERLENDIS, RÆÐIR HÉR UM MISSINN, SORGINA, STÖÐU SAMKYNHNEIGÐRA Á ÍSLANDI
OG Í JAPAN OG BREYTINGUNA SEM ORÐIÐ HEFUR Á ÍSLENSKU SAMFÉLAGI UNDANFARNA ÞRJÁ ÁRATUGI.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
„Það er engin leið til að
stytta sér leið í sorginni,“
segir Eyþór Eyjólfsson.