Morgunblaðið - 05.09.2013, Blaðsíða 11

Í raun má segja að
ævisparnaður nokkurra
kynslóða hafi falist í
faldbúningnum sem
skreyttur var með silfri.
Glæsilegar Nýir búningaar gerðir í samræmi við klæðnað íslenskra kvenna á 18. og 19. öld.
kjallarageymslu og seinna fann
Elsa hempuna á annarri deild
safnsins. Gripunum var komið fyrir
á betri stað og þeir hreinsaðir.
Uppruni sveipaður dulúð
Sigrún segir að Elsa E. Guð-
jónsson hafi unnið ótrúlegt starf af
mikilli alúð. Hún rannsakaði upp-
runa búningsins góða og komst að
merkilegri niðurstöðu sem Sigrún
hefur aðeins bætt við. Hempan var
nánast örugglega í eigu Sigríðar
Magnúsdóttur (1734-1807) en
hempuskildirnir bera fangamark
hennar. Hún var einkadóttir rík-
asta manns landsins á sinni tíð,
Magnúsar amtmanns Gíslasonar,
og eiginkona Ólafs Stefánssonar,
varalögmanns og síðar stiftamt-
manns.
Elsa E. Guðjónsson taldi
næsta víst að búningurinn allur
væri frá amtmannsfjölskyldunni
kominn og Ragnheiður Ólafsdóttir,
dóttir þeirra hjóna, hefði látið
Hooker hann í té. Kannski hafði
hún notað eitthvað af þessu skarti
þegar hún gifti sig árið 1804. Sig-
rúnu finnst þó ekki síður líklegt að
búningurinn hafi í raun verið brúð-
arskart Þórunnar, eldri systur
Ragnheiðar, þegar hún giftist
Hannesi Finnssyni biskupi, aðeins
16 ára gömul árið 1780. Þórunn lést
aðeins sex árum síðar og þá gæti
búningurinn aftur hafa ratað til
amtmannsfjölskyldunnar.
Áhuginn glæðist
Sigrún var svo lánsöm að
kynnast Elsu og má sannarlega
segja að eldmóðurinn hafi skilað
sér til Sigrúnar og fleiri kvenna
sem hafa aflað upplýsinga um þessa
gömlu búninga svo þessi list og
þekking gleymist ekki. „Nokkrar
konur í Heimilisiðnaðarfélaginu
fóru að afla upplýsinga um þessa
gömlu búninga og kenna öðrum að
sauma þá. Elsa kom og sagði okk-
ur í hópnum Faldafeyki frá fald-
búningnum og þar með kviknaði
áhugi okkar á honum,“ segir Sig-
rún. Afraksturinn má meðal ann-
ars sjá í bók Sigrúnar, Faldar og
skart.
Ævisparnaður fjölskyld-
unnar í búningnum
„Það má í raun segja að í
faldbúningum hafi falist ævi-
sparnaður margra kynslóða.
Hann var mjög verðmætur og oft
mikið í hann lagt, eins og sjá má á
því skarti sem gjarnan prýddi
þessa búninga,“ segir Sigrún og
vísar til þess skrauts sem sjá má á
fjölmörgum myndum bókarinnar.
Hálsfestar, ennisbönd, slár, nælur,
ermahnappar, brjóstskraut og dýr-
mæt belti úr skíru silfri voru á með-
al hefðbundins skarts. Til er lýsing
Niels Horrebow af Íslandi frá 18.
öld. Hann segir meðal annars frá
silfurskrauti kvenbúninga og lýsti
einnig hvernig ríkiskonur væru
búnar. Þær báru mörg „stór og
skrautleg silfurpör niður eftir
hempunni að framan, þrjá skraut-
hnappa framan á höfuðbúnaði, oft
með lituðum steinum, og á gifting-
ardegi gyllta silfurkórónu í stað
silkiklútsins yfir enninu, tvær silf-
urfestar í lykkju niður á bak og
brjóst utan yfir treyjunni og des-
hús, jafnvel úr gulli, í lögun eins og
hjarta eða krossmark, með nokkr-
um hólfum og loki á báðum
hliðum sem héngi í fíngerðri
silfurfesti um hálsinn og
niður á brjóstið“.
Horrebow taldi að
silfurbúnaður á
kvenbúning hefði
kostað á bilinu
300-400 ríkisdali.
Það jafngildir um
200 ársverkum
vinnukonu.
„Þessir búningar
erfðust frá móður
til dóttur og er
líklegt að þegar
harðnaði í ári hafi
einhverjar selt silf-
urbúnaðinn og
hann jafnvel farið í
bræðslu, eins og
fólk gerir í dag til
að útvega sér pen-
ing. Þess vegna
er mjög merki-
legt að búning-
urinn sem Hook-
er fór með úr
landi skuli hafa
varðveist,“ seg-
ir Sigrún sem
er Jörundi
hundadaga-
konungi þakk-
lát fyrir að
hafa í raun og
veru bjargað
fegursta fald-
búningi ís-
lenskra
kvenna í
þessu mikla björg-
unarafreki árið 1809.
Skarti prýddur
Hér má sjá
brúðarskartið
sem Hooker
flutti til Bret-
lands.
Ljósmynd/Brynjólfur Jónsson
Ljósmynd/Þjóðminjasafn Íslands/Gísli Gestsson
DAGLEGT LÍF 11
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2013
Lítur alltaf vel út.
Líka í myrkri.
Audi Q3 lýsir upp veginn í orðsins fyllstu
merkingu með glæsilegum framljósum
sem bregðast sjálfkrafa við breytingum á
birtuskilyrðum. Þetta er enn eitt dæmið um þá
stefnu Audi að láta útlit og innihald alltaf haldast
í hendur. Audi Q3 kostar frá kr. 7.590.000.