Morgunblaðið - 27.01.2014, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. JANÚAR 2014
Kempur Þær tóku heldur betur á því þessar tvær sem tóku þátt í hjólreiðakeppni upp Skólavörðustíginn síðastliðið föstudagskvöld. Gangandi vegfarendur höfðu gaman af fólkinu sem þaut hjá.
Ómar
Nýlegar fréttir úr Ráð-
húsinu eru að borgin sé
komin í samstarf með Sam-
tökum sveitarfélaga á höf-
uðborgarsvæðinu (SSH),
Landspítalanum og háskól-
unum báðum um eflingu
þekkingarsvæðis í Vatns-
mýrinni. Undir sam-
komulagið skrifa; Dagur B.
Eggertsson, formaður
borgarráðs, f.h. Reykjavíkurborgar,
Gunnar Einarsson, bæjarstjóri í Garða-
bæ, f.h. SSH, Kristín Ingólfsdóttir,
rektor Háskóla Íslands, Ari Kristinn
Jónsson, rektor Háskólans í Reykjavík,
og Páll Matthíasson, forstjóri Landspít-
alans. Kostnaður við verkefnið er áætl-
aður sex milljónir króna og greiðir
Reykjavíkurborg tvær milljónir króna,
SSH eina milljón, HÍ eina milljón, HR
eina milljón og Landspítali eina milljón
króna. Þótt flugvöllur ætti undir öllum
venjulegum kringumstæðum að flokkast
undir þekkingarsvæði þá er greinilegt
að ekki er gert ráð fyrir flugvelli í
Vatnsmýrinni í þessu samkomulagi. Það
er undirstrikað með því að hafa ekki
fulltrúa frá flugrekstraraðilum í hópn-
um. Á sama tíma berast fréttir úr innan-
ríkisráðuneytinu um að ekki sé ljóst
hvaða flugbrautir eigi að vera og hverj-
ar eigi að fara, þar sem beðið er eftir
ótímasettri öryggisúttekt frá Isavia.
Ekki samkvæmt
samkomulagi við ríkisstjórnina
25. október sl. skrifuðu fulltrúar rík-
isstjórnarinnar, Reykjavíkurborgar og
Icelandair Group undir samkomulag um
miðstöð innanlandsflugsins. Í sam-
komulaginu kom fram að aðilar eru
sammála um að fyrsti kostur fyrir inn-
anlandsflugvöll sé á höfuðborgarsvæð-
inu. Aðeins þremur mánuðum eftir gerð
þess samkomulags er borgin komin í
einhvern annan leiðangur og kallar til
þess öflugustu hagsmunaaðilana á
svæðinu að flugrekendum und-
anskildum. Gott og vel. Þá vitum við
betur en áður hver staðan er. Það er
verið að bola flugvellinum í burtu þrátt
fyrir yfirlýsingar um annað.
Í umboði hvers?
Það vakna spurningar þegar þetta
samkomulag er skoðað. Hvaða umboð
hafa háskólarnir og Land-
spítalinn til þessa sam-
komulags? Í stefnuyfirlýs-
ingu ríkisstjórnarinnar er
sérstaklega tekið fram að
miðstöð innanlandsflugs-
ins verði áfram í Reykja-
vík. Það ákvæði var sett
inn til að tryggja flugvöll-
inn í sessi þar sem borg-
aryfirvöld hafa sett grund-
völl hans í uppnám. Eins
þarf að spyrja um umboð
SSH sem um þessar mundir hlýtur for-
ystu Sjálfstæðisflokksins. Er þetta
stefna sjálfstæðismanna? Var þetta
samkomulag kynnt í sveitarstjórnum
áður en það var undirritað? Er þetta
vilji meirihluta sveitarstjórnarmanna á
höfuðborgarsvæðinu?
Þjóðaratkvæðagreiðsla samhliða
sveitarstjórnarkosningum
Almenningur í landinu talaði með
skýrum hætti í undirskriftasöfnun sl.
sumar þar sem 70 þúsund manns mót-
mæltu Aðalskipulagi Reykjavíkur 2010-
2030 sem gerir ráð fyrir því að flugvöll-
urinn fari. Borgarstjórn tók ekki tillit til
þeirra sjónarmiða við afgreiðslu að-
alskipulagsins og keyrði afgreiðslu að-
alskipulagsins í gegn þrátt fyrir þessi
kröftugu mótmæli. Í þessari stöðu á að
krefjast þjóðaratkvæðagreiðslu um
flugvöllinn samhliða sveitarstjórn-
arkosningunum þannig að landsmenn
allir fái að kjósa. Framtíð innanlands-
flugsins er í húfi og verður ekki útkljáð
nema þjóðin eigi síðasta orðið. Nið-
urstaðan þarf að vera bindandi og Að-
alskipulag Reykjavíkur taki mið af
henni. Kjósum um flugvöllinn og tryggj-
um framtíð innanlandsflugsins í höf-
uðborginni sjálfri.
Eftir Óskar
Bergsson
»Eins þarf að spyrja
um umboð SSH sem
um þessar mundir hlýtur
forystu Sjálfstæðisflokks-
ins. Er þetta stefna
sjálfstæðismanna á
höfuðborgarsvæðinu?
Óskar Bergsson
Höfundur er oddviti Framsóknarflokks-
ins fyrir borgarstjórnarkosningarnar.
Krefjumst þjóðar-
atkvæðagreiðslu
um flugvöllinn
Verg þjóðarfram-
leiðsla sem mæli-
kvarði fyrir hagvöxt
hefur í meira en
hálfa öld klingt í
eyrum. Enn í dag á
þessi töfratala svið-
ið í þjóðmála-
umræðu og fjöl-
miðlum og er
almennt túlkuð sem
mælikvarði á ár-
angursríka hagstjórn. Sé hún
niðri undir núlli beri það vitni um
djúpa efnahagslægð og því hærri
sem hún mælist, þeim mun betra.
Þar ber Kína af með 7,7% hagvöxt
um þessar mundir og megi al-
mættið bjarga Vesturlöndum ef
kommúnistastjórninni þar bregst
bogalistin! Mörgum er nú orðið
ljóst að þessi hagvaxtarmælir er
langt frá því að vera einhlítur,
heldur svikull í meira lagi sem
mælikvarði á hagsæld og sjálf-
bæra þróun. Árið 1990 flutti sá
sem þetta skrifar tillögu í
Norðurlandaráði (A 932/s) um að
fela norræna ráðherrráðinu að
auka norræna samvinnu um
umhverfishagtölur (miljöstatistik)
og hafa frumkvæði að grænum
þjóðhagsreikningum. Tillagan
fékk jákvæðar undirtektir og
leiddi ásamt tillögu frá sænskum
græningjum til ályktunar um
þessi efni í ráðinu.
Staðan um þessar mundir
Þrátt fyrir samþykkt af þessu
tagi fyrir aldarfjórðungi og kröfur
í sömu átt víða um lönd og í al-
þjóðastofnunum hefur mælistikan
verg þjóðarframleiðsla haldið
velli. Í umfjöllun þorra hagfræð-
inga og stjórnmálamanna bregður
öðrum mælikvörðum sjaldan fyr-
ir. Þó er hér ekki allt sem sýnist.
Dýpsta efnahagskreppa kapítal-
ismans í meira en mannsaldur er
enn ekki liðin hjá og hefur vakið
marga til umhugsunar. Jafnframt
hrannast upp ískyggilegir váboð-
ar af áður óþekktri stærð. Einna
hæst ber loftslagsbreytingar af
mannavöldum, sívaxandi mis-
skiptingu auðs, þverrandi nátt-
úruauðlindir og þreföldun á íbúa-
fjölda jarðar á einum mannsaldri.
Þörfin á að þróa nýja mælikvarða,
sem taka með í reikninginn fórn-
anburðar við hefðbundna þjóð-
hagsreikninga. Engin ein
viðurkennd skilgreining liggur enn
fyrir á grænni þjóðarframleiðslu
sem mælikvarða á velferð eða
sjálfbærni og ýmsir aðrir kvarðar
eru í umræðu og þróun til að mæla
stöðu samfélaga út frá félagslegum
þáttum, vellíðan þegnanna og ham-
ingju. Dæmi um slíkt er nýleg um-
fjöllun Kristínar Völu Ragn-
arsdóttur og samstarfsmanna sem
birtist nýlega í tímaritinu Nature
og sagt var frá í Morgunblaðinu 16.
janúar sl. Í Háskóla Íslands hafa
þegar farið fram athyglisverðar
rannsóknir tengdar grænum gild-
um, m.a. um svonefnt vistspor Ís-
lands (Ecological Footprint), en
þær benda til að Íslendingar séu
neyslufrekasta þjóð jarðar.
Ísland í afleitri stöðu
Í þingsályktun sem Alþingi sam-
þykkti á árinu 2012 „um eflingu
græna hagkerfisins á Íslandi“ er
vikið að gagnaöflun varðandi
græna þjóðhagsreikninga, m.a. um
útreikning á framfarastuðli á veg-
um Hagstofu Íslands. Fram-
kvæmd þessarar tillögu var falin
forsætisráðuneytinu. Nauðsyn-
legar fjárveitingar hafa hins vegar
ekki gengið eftir og staða þessara
mála hérlendis er að óbreyttu af-
leit, þar eð söfnun tölfræðilegra
gagna á umhverfissviði hefur lengi
verið hornreka. Afleiðingar þessa
birtast m.a. sem eyða þegar kemur
að Íslandi í alþjóðlegum sam-
anburði. Undantekningar finnast
þó, m.a. varðandi losun gróð-
urhúsalofts. Eðlilegt er að fela
Hagstofu Íslands forystu á þessu
sviði, hliðstætt því sem gerist á
öðrum Norðurlöndum, en með
markvissri samvinnu við helstu
stofnanir á auðlinda- og umhverf-
issviði. Í þessum efnum reynir á
fjárveitingavald og ríkisstjórn,
sem hingað til hafa skilað auðu.
arkostnað sem hlýst
af blindu lífsgæða-
kapphlaupi, er loks-
ins að skila sér í
gagnaöflun sem auð-
velda á mönnum yf-
irsýn og skilning á
því hvert stefnir.
Staðan er hins vegar
misjöfn eftir löndum
og því miður hefur
Ísland dregist aftur
úr nágrannaþjóðun
hvað þetta varðar.
Nýjar mælistikur
vísa í rétta átt
Á síðasta ári gaf Danmarks stat-
istik út ágætt yfirlitsrit með fyr-
irsögninni Grønne
nationalregnskaber og det grönne
BNP (Grænir þjóðhagsreikningar
og græn VÞF). Þar er að finna yf-
irlit um þróun og stöðu á þessu
sviði, bæði í Danmörku, á Norð-
urlöndum og alþjóðlega. Stofnanir
eins og Eurostat og OECD hafa
lagt margt til þessara mála og á
árinu 2012 samþykkti hag-
tölunefnd Sameinuðu þjóðanna
(UN Statistical Commission)
fyrsta alþjóðlega tölfræðigrunninn
á umhverfissviði (The System of
Environmental-Economic Acco-
unting – SEEA), en hann hafði
verið í þróun allt frá árinu 1993.
Með honum er fengin leiðsögn um
hagtölugerð í umhverfismálum og
tengsl hennar við hefðbundna
mælikvarða á efnahagssviði.
Nokkrar af tölfræðieiningum
SEEA eru þegar lögbundnar inn-
an EES-svæðisins, m.a. um losun í
andrúmsloftið og um efnis-
strauma, og fleiri eru væntanlegar
innan skamms. Enn víðtækari
rammi bættist síðan við á síðasta
ári með leiðbeiningum SÞ um um-
hverfistölfræði (Framework for
Development and Environmental
Statistics – FDES) sem tengst
getur skyldum gögnum, bæði af
sviði félagsfræði og efnahagsmála.
Flókin en bráðnauð-
synleg tölfræði
Ofangreind tölfræði er sem
vænta má í örri þróun og of
snemmt að fullyrða hversu hratt
hún nær að hafa áhrif á stjórn-
málalegar ákvarðanir og þjóð-
arbúskap. Enn sem komið er eru
niðurstöður fyrst og fremst hlið-
sjónargögn, nothæf til sam-
Eftir Hjörleif
Guttormsson »Eðlilegt er að fela
Hagstofu Íslands
forystu á þessu sviði,
með markvissri sam-
vinnu við helstu stofn-
anir á auðlinda- og
umhverfissviði.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Grænir þjóðhags-
reikningar í örri þróun