Morgunblaðið - 27.01.2014, Page 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. JANÚAR 2014
Á síðastliðnum árum
hafa málefni frjálsra fé-
lagasamtaka, þá sér-
staklega svokallaðra
góðgerðarfélaga og al-
mannaheillasamtaka,
reglulega komið til tals
innan þingsins sem og
innan ráðuneytanna, en
báknið bifast hægt.
Ýmsar nefndir hafa
verið skipaðar, skýrslur
hafa verið skrifaðar,
frumvörp hafa verið lögð fram en
hingað til hefur ekkert gerst að ráði.
Málefni þessara félaga eru brýn, sér-
staklega á þeim tímum sem ríkisvaldið
hefur hert sultarólina og fjárstyrkir til
félaga sem stuðla að almannaheill,
mannúðar- og menningarmálum hafa
verið skornir niður. Meðal mikilvæg-
ari atriða má nefna heildarlöggjöf um
frjáls félagasamtök og umfram allt
breytingar á skattalöggjöf með inn-
leiðingu skattaívilnana vegna gjafa til
góðgerðar-, almannaheilla- og menn-
ingarmálefna að ógleymdu virð-
isaukaskattsumhverfi þeirra félaga
sem vinna að þessum málefnum.
Ísland er lítið samfélag þar sem
flestir eru tilbúnir að rétta náunga sín-
um hjálparhönd og fólk er reiðubúið
að standa hvort öðru nær til að skapa
öruggt og þroskandi nærsamfélag. Við
njótum krafta og verka sjálfboðaliða
sem standa vaktina á fjölmörgum
stöðum, m.a. hjá björgunarsveitunum
sem og þeirra fjölmörgu sem standa
að fjölbreyttu æskulýðsstarfi, sem
hefur sýnt sig að skilar sér í for-
vörnum fyrir ungt fólk. Má þar nefna
fremst í flokki starf KFUM og K og
starf Bandalags íslenskra skáta, en
bæði félögin hafa staðið æskulýðs-
vaktina í áratugi með
frábærum árangri.
Þrátt fyrir öflugt sjálf-
boðaliðastarf er alltaf
þörf á fjármagni. Það er
hér sem mikilvægi inn-
leiðingar skattaívilnana
skiptir máli. Þó að slíkar
aðgerðir kunni að hafa
einhver áhrif á tekju-
öflun ríkissjóðs telur sá
sem þetta ritar að sam-
félagslegur ávinningur
verði meiri þegar á heild-
ina er litið. Það er mín
skoðun að ríkinu beri,
sérstaklega þegar að kreppir, að
hvetja til samfélagslegrar þátttöku al-
mennings og fyrirtækja í landinu í
þeim verkefnum sem ríkið telur sig
ekki getað séð um af sama krafti og
áður. Skattaívilnun er það verkfæri
sem ríkið getur einna helst beitt.
Þegar litið er til nágrannaþjóða er
Ísland því miður eftirbátur þeirra. Á
Íslandi í dag njóta einstaklingar engra
skattaívilnana vegna gjafa og fyr-
irtæki geta einungis dregið frá skatt-
skyldum tekjum sínum að hámarki
0,5% vegna gjafa til tiltekinna við-
urkenndra mála. Hins vegar veita flest
OECD-ríki og ESB-ríki ein-
staklingum sem og fyrirtækjum ein-
hverskonar skattfríðindi vegna gjafa
til skilgreindra mannúðar- og menn-
ingarmálefna. Ef við tökum nærtæk
dæmi þá geta einstaklingar í Dan-
mörku gefið frádráttarbærar gjafir að
fjárhæð 500-5000 danskar krónur og
allt að 15% af tekjum sínum, sé gefið
samkvæmt langtímasamningi til 10
ára. Frádráttarbærar gjafir danskra
fyrirtækja geta svo numið allt að 15%
af hagnaði viðkomandi fyrirtækis. Í
Bandaríkjunum geta fyrirtæki gefið
og dregið frá skatti allt að 10% af
hagnaði, en einstaklingar allt að 50%
af skattskyldum tekjum sínum. Það
að á Íslandi geti fyrirtæki eingöngu
dregið frá hálft prósent af tekjum og
einstaklingar njóti engra sambæri-
legra ívilnana er lítið annað en tíma-
skekkja sem verður vonandi leiðrétt
á árinu sem nú er gengið í garð, enda
nægur tími er til stefnu.
Það er gott fyrir sálina að gefa,
breytingar á skattaumhverfi eru því
ekki eingöngu mikilvægar fyrir þau
almannaheilla- og góðgerðarfélög
sem starfa í landinu, heldur og fyrir
einstaklingana í landinu sem margir
myndu vilja gefa meira en þeir hafa
hingað til getað. Enda leynist mikill
sannleikur í orðunum „Sælla er að
gefa en þiggja“, flestir sem reynt
hafa vita að þessi orð eru dagsönn og
kjörin fyrirmynd að breyttu skatta-
umhverfi á Íslandi.
Á nýju ári er því tilvalið að núver-
andi þing og ráðamenn taki skrefið til
fulls á næstu misserum og gangi frá
þessum atriðum sem hljóta að vera á
lokametrunum, miðað við umræður,
nefndaskipanir og skýrslur síðastlið-
inna ára. Þannig yrði einstaklingum
og fyrirtækjum gefinn ríkari mögu-
leiki á að styðja við bakið á nágrönn-
um sínum á eigin forsendum, ekki
eingöngu í gegnum ríkiskassann.
Skattaívilnanir vegna gjafa til
mannúðar- og menningarmála
Eftir Davíð Örn
Sveinbjörnsson » Á nýju ári er kjörið
tækifæri fyrir þing
og ríkisstjórn að skapa
skattalegt umhverfi sem
hvetur almenning og
fyrirtæki til að styðja
við góðgerðarsamtök.
Davíð Örn
Sveinbjörnsson
Höfundur er lögmaður.
Mannréttinda-
skrifstofa Íslands hefur
verið í auglýsinga-
herferð til þess að fá al-
menning til að fagna
fjölbreytileikanum. Ein
auglýsingin hvetur til
að hvers kyns trúfrelsi
sé virt og „vera ekkert
að efast um vinnumór-
alinn“ þó „að fólk geti
bara lagst niður í tíma
og ótíma og farið að
biðja …“ eins og það er orðað.
Hvaða nauður rekur MÍ til að eyða
almannafé í yfirlætislegar auglýs-
ingar með ég-er-betri-en-þú-viðmóti?
Er ástæða til þess að fagna fjölbreyti-
leikanum vegna aukinna umsvifa ísl-
ams? Auglýsingin á augljóslega við
einmitt það. Ekkert annað þekkt hug-
mynda- eða trúarkerfi ástundar til-
beiðslu með því að leggjast niður í
tíma og ótíma og taka umhverfi sitt í
gíslingu.
Ein af helstu grunnstoðum MÍ er
mannréttindayfirlýsing Sameinuðu
þjóðanna árið 1948 sem Ísland á aðild
að eins og vel flest lönd innan SÞ.
Undanskilin eru 56 ríki innan OIC,
Samvinnustofnunar íslamskra ríkja.
Þau hafa neitað að skrifa undir mann-
réttindayfirlýsinguna en undirrituðu í
þess stað árið 1990 „Kaíróyfirlýs-
inguna um mannréttindi innan ísl-
ams“.
Með þessu undirstrikuðu músl-
ímsku ríkin óánægju sína með mann-
réttindayfirlýsingu SÞ og að þau gætu
ekki átt aðild að henni. Þau mótmæla
inngangsorðum hennar sem segja
m.a.: „… viðurkenning þess að allir
séu jafnbornir til virðingar og óafsal-
anlegra réttinda er undirstaða frelsis,
réttlætis og friðar í
heiminum, …“
Og þeir mótmæltu
fyrstu grein: „Allir eru
bornir frjálsir og jafnir
öðrum að virðingu og
réttindum.“
Ofangreindar stað-
hæfingar eru í algjörri
mótsögn við grundvall-
arreglur íslams, sem
fellst ekki á, að almennt
séu menn bornir til virð-
ingar, hvað þá að mann-
kyni öllu sé ætlað að
njóta óafsalanlegra rétt-
inda. Þeir sem ekki eru múslímar hafi
ekki slík réttindi, hvað þá að þau geti
verið undirstaða frelsis, réttlætis og
friðar í heiminum!
Í íslam er Allah grundvöllur allra
mannréttinda. Þau eru öll háð skilyrð-
islausri hlýðni á lögum Allah eins og
þau koma fram í sharía-lögum, Kór-
aninum og hadíðum. Þessi skilningur
fór ekkert framhjá leiðtogum múslíma
hjá SÞ 1948, en þá gátu þeir ekki látið
til sín taka. Þeir töldu mannréttinda-
sáttmála SÞ byggjast á kristnum og
gyðinglegum gildum sem múslímar
myndu aldrei fallast á.
Fræðimenn íslams segja yfirlýsing-
arnar alls ólíkar en þeir segja frið að-
eins geta ríkt meðal múslíma en ekki
við þá sem ekki eru múslímar. „Hinir
trúlausu“ geta aðeins öðlast frið í sam-
skiptum við múslíma með því að taka
íslamstrú eða með uppgjöf og hlýðni
(fá stöðu dhimma, þriðja flokks borg-
araréttindi í samfélagi undir stjórn
múslíma).
Múslímar sem streða á vegum Allah
við að koma heiminum undir íslam eru
að sinna helgri, trúarlegri skyldu (ji-
had). Þar af leiðandi eru það ekki þeir
sem eru árásaraðilarnir heldur hinir
trúlausu sem hindra þá í jihad. Sá sem
vill halda í sið sinn eða trú er sekur
um glæp með því að meðtaka ekki
hina sönnu trú, íslam, og er réttlaus.
Þarft er að rifja upp fáein atriði í
sharía-lögum sem Kaíróyfirlýsingin
byggist á: Konur hafa ekki sömu rétt-
indi eins og karlar. Múslímar hafa
meiri réttindi en aðrir. Dauðasök er
að ganga af trúnni. Vitnisburður
manns, sem ekki er múslími, er ógild-
ur fyrir sharía-dómstóli. Höggva skal
hendur af þjófum, grýta ótrúar konur
og aflífa samkynhneigða. Kona, sem
er nauðgað, er sek nema hún geti leitt
fram fjóra múslímska menn sem
vitna um verknaðinn. Öll lög verða að
byggjast á Kóraninum, hadíðum og
sirah (opinberri ævisögu Múhameðs).
Allar efasemdir um íslam eru dauða-
sök. Múhameð er hin fullkomna fyr-
irmynd sem öllum múslímum ber að
fylgja. Saga hans er vægast sagt
ófögur.
Auglýsing MÍ býður tvo kosti.
Annaðhvort vill MÍ vinna gegn mann-
réttindasáttmála SÞ með því að
stuðla að framgangi íslams hér á
landi eða hitt, sem er miklu líklegra,
að þeir vita ekki hvað þeir eru að gera
og vita nær ekkert um íslam. Einu má
gilda hvor skýringin á við. Afleiðingin
er sú sama, og boðið er upp á vanda-
mál til framtíðar á kostnað þess al-
mennings sem mun líða fyrir dellu-
verkið.
Er Mannréttindaskrifstofa Ís-
lands andvíg mannréttindum?
Eftir Valdimar H.
Jóhannesson » Afleiðingin er sú
sama, og boðið er
upp á vandamál til fram-
tíðar á kostnað þess al-
mennings sem mun líða
fyrir delluverkið.
Valdimar H
Jóhannesson
Höfundur er á eftirlaunaaldri.
Ísland stendur
frammi fyrir þeim
vanda að erlendir að-
ilar eiga umtalsvert
magn lausafjár í ís-
lenskum krónum sem
líkur eru á að þeir
myndu breyta í er-
lendan gjaldeyri við
fyrsta tækifæri ef
ekki væru fjármagns-
höft. Nauðsynlegt er
að leysa þann vanda áður en höftin
eru leyst. Árið 2011 mótaði Seðla-
bankinn áætlun, sem hlaut sam-
þykki stjórnvalda, um að vinna
markvisst að því að koma þessari
lausafjáreign í hendur langtíma-
fjárfesta og búa þannig í haginn
fyrir losun fjármagnshafta. Stefn-
an er framkvæmd með gjaldeyr-
isútboðum sem hafa að aðalmark-
miði að lækka stöðustærð kvikra
krónueigna sem námu 605 millj-
örðum kr. eftir fall bankanna í árs-
lok 2008 en eru taldar hafa numið
327 milljörðum kr. um síðustu ára-
mót.
Gjaldeyrisútboð ríkisskuldabréfa
hófust sumarið 2011, en fyrsta út-
boðið samkvæmt fjárfestingaleið-
inni var haldið í febrúar 2012. Alls
hafa verið haldin sautján útboð
ríkisskuldabréfa og fimmtán útboð
hafa verið haldin í tengslum við
fjárfestingarleiðina. Á grundvelli
útboðsverðsins í hverju tilfelli og
skráðs meðalgengis Seðlabankans
á sama degi hafa fjárfestar fært
alls um 51,3 milljarða kr. inn í
landið með útboðum samkvæmt
ríkisskuldabréfaleiðinni og 147,4
milljarða samkvæmt fjárfesting-
arleiðinni. Tæplega þriðjungur af
þessu hefur farið gegnum inn-
lendan gjaldeyrismarkað, þar sem
50% af þeirri fjárhæð sem fjárfest
er fyrir samkvæmt fjárfesting-
arleiðinni verður að breyta í ís-
lenskar krónur á innlendum gjald-
eyrismarkaði. Í byrjun desember
2013 höfðu gjaldeyrisútboðin veitt
til Íslands erlendar fjárfestingar
sem jafngiltu um það bil 11,6% af
vergri landsframleiðslu ársins
2012.
Um 45,5% af fjármagns-
innstreyminu af völdum fjárfest-
ingarleiðarinnar hafa verið fest í
skuldabréfum, um 41,5% í hluta-
bréfum, 12% í fasteignum og um
1% í verðbréfasjóðum. Fjármunir
sem koma til landsins samkvæmt
fjárfestingarleið eru að öllu leyti
bundnir kvöðum um fimm ára ráð-
stöfunarbann. Þegar greint er á
milli innlendra og erlendra aðila
sem tóku þátt í útboðunum kemur
í ljós að 37% heildarfjárhæð-
arinnar koma frá innlendum og
63% frá erlendum fjárfestum. Við
þessa greiningu eru erlend fyr-
irtæki í eigu íslenskra aðila flokk-
uð sem innlendir fjárfestar.
Erlendum gjaldeyri, sem Seðla-
bankinn aflar í fyrrgreindum út-
boðum samkvæmt ríkisverð-
bréfaleið og fjárfest-
ingarleið, er varið til
að kaupa krónur
(stundum kallaðar
aflandskrónur) í út-
boðum af fjárfestum
sem vilja losa um
krónufjárfestingu sína
á Íslandi með þeim
hætti. Haldin hafa ver-
ið sextán útboð þar
sem leitað er tilboða
frá aðilum sem vilja
selja krónueignir sínar
í skiptum fyrir erlend-
an gjaldeyri sem er undanþeginn
skilaskyldu. Árið 2011 voru haldin
tvö slík útboð á genginu 210 krón-
ur á evru. Verðið hélst nokkuð
stöðugt árið 2012, eða 240 krónur
á evru, en það hefur lækkað á
árinu 2013. Í síðasta útboðinu, sem
var haldið í desember 2013, var út-
boðsverðið 216 krónur á evru. Í út-
boðunum sextán hafa alls 342,8
milljarðar kr. verið boðnir til sölu,
en þar af hefur Seðlabankinn
keypt 117,8 milljarða kr.
Útboðsverð er ákveðið að af-
loknum útboðunum þremur á út-
boðsdegi. Magn þeirra króna sem
Seðlabankinn kaupir fyrir erlendan
gjaldeyri ræðst af magni þess er-
lenda gjaldeyris sem boðinn er til
sölu til kaupa á löngum rík-
isskuldabréfum og til fjárfestinga í
gegnum fjárfestingaleiðina. Þannig
er áhrifum útboðanna á gjaldeyr-
isforðann haldið í lágmarki. Út-
boðsdagsetningar eru tilkynntar
með fyrirvara og verða næstu út-
boð 4. febrúar og 18. mars 2014.
Þess misskilnings gætir á stund-
um að Seðlabankinn hafi heimildir
til að takmarka hverjir taki þátt í
fjárfestingarleiðinni á þeim for-
sendum að viðkomandi eða aðilar
nákomnir þeim sæti rannsókn hjá
sérstökum saksóknara. Seðlabank-
inn hefur ekki tök á því að vita
hverjir sæta rannsókn hjá sér-
stökum saksóknara, frekar en aðr-
ir utan þess embættis. Hins vegar
er þátttaka fjárfesta í útboðum
fjárfestingarleiðar háð því skilyrði
að þeir liggi ekki undir rök-
studdum grun hjá gjaldeyriseft-
irliti Seðlabankans um meint brot,
hafi ekki verið ákærðir af hand-
hafa ákæruvalds eða kærðir til lög-
reglu af Seðlabankanum vegna
meintra brota á lögum um gjald-
eyrismál, nr. 87/1992, og reglum
settum á grundvelli þeirra.
Af gjaldeyrisútboð-
um Seðlabankans
Eftir Þorgeir Eyj-
ólfsson
Þorgeir Eyjólfsson
»Magn þeirra króna
sem bankinn kaupir
ræðst af magni þess
gjaldeyris sem boðinn
er til sölu. Áhrifum út-
boða á gjaldeyrisforð-
ann er haldið í lág-
marki.
Höfundur er verkefnisstjóri hjá
Seðlabanka Íslands.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar eru á aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn "Senda inn
grein" er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið nóg að slá inn kennitölu not-
anda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.