Morgunblaðið - 01.03.2014, Qupperneq 26

26 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. MARS 2014
Rau›arárstígur 14 · sími 551 0400 · www.myndlist.is
Opið virka daga 10–18, laugard. 11–14, sunnud. lokað
Við leitum að
listaverkum
erum að taka á móti verkum á næsta
listmunauppboð sem fer fram í mars
Við leitum að verkum eftir frumherjana í íslenskri myndlist. Sérstaklega eftir
Ásgrím Jónsson, Jóhannes S. Kjarval, Kristínu Jónssdóttur, Louisu Matthíasdóttur,
Þórarinn B. Þorláksson, Svavar Guðnason og Nínu Tryggvadóttur.
Ennfremur er mikil eftirspurn eftir verkum Georgs Guðna, Kristjáns Davíðssonar,
Gunnlaugs Blöndal og Gunnlaugs Scheving.
Áhugasamir geta haft samband í síma 551-0400
Viktor Janúkóvítsj efndi til blaða-
mannafundar í rússnesku borginni
Rostov við Don í gær eftir að hafa
verið í felum í tæpa viku. Hann
kvaðst enn vera forseti Úkraínu
þótt þing landsins hefði samþykkt
að víkja honum úr embætti. „Mér
hefur ekki verið steypt af stóli, ég
neyddist til að fara frá Úkraínu
vegna þess að líf mitt og fjöl-
skyldu minnar var í hættu.“ Hann
kvaðst hafa orðið fyrir skotárás í
Kænugarði áður en hann fór það-
an. „Það var skotið á bílinn minn
með vélbyssum úr öllum áttum.“
Janúkóvítsj lýsti nýju valdhöf-
unum í Kænugarði sem „ungum
ný-fasistum“ og kenndi leiðtogum
Evrópusambandsins og Banda-
ríkjanna um ólguna í Úkraínu.
Hann kvaðst hafa rætt í
síma við Vladímír Pútín og
vera undrandi á því að rúss-
neski forsetinn skyldi ekki
hafa fordæmt „valda-
ránið“.
„Það var skotið á bílinn minn“
JANÚKÓVÍTSJ SEGIST ENN VERA FORSETI ÚKRAÍNU
BAKSVIÐ
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Sextíu ár eru liðin frá því að for-
sætisnefnd Æðstaráðs Sovétríkj-
anna samþykkti tillögu Níkíta
Khrústsjovs, þáverandi sovétleið-
toga, um að Rússland gæfi Úkraínu
Krímskaga í tilefni af því að 300 ár
voru liðin frá sameiningu landanna.
Gjöfin vakti ekki mikla athygli í öðr-
um löndum á þessum tíma og þótti
aðeins hafa táknræna þýðingu í ljósi
þess að Úkraína var þá sovétlýðveldi
og fátt benti til þess að Sovétríkin
liðu undir lok. Það gerðist þó tæpum
40 árum eftir að gjöfin var ákveðin
og nú er komið í ljós að hún gæti
reynst miklu afdrifaríkari en nokk-
urn óraði fyrir.
Íbúar Krímar eru um 2,3 milljónir
og skiptast í þrjá meginhópa: Úkra-
ínumenn í norðurhlutanum, Rússa í
suðurhlutanum og á milli þeirra eru
tatarar sem tala tyrkneskt mál og
eru múslímar. Samkvæmt manntali
frá árinu 2001 eru Rússar um 58%
íbúa Krímskaga, 24% Úkraínumenn
og 12% eru tatarar.
Talið er að tatarar, stundum
nefndir tartarar, séu nú yfir tíu millj-
ónir og flestir þeirra búa í Rússlandi,
Úkraínu, Póllandi, Búlgaríu og Kína.
Í Rússlandi búa um 5,5 milljónir tat-
ara, þar af tvær milljónir í Tatarstan.
Tatarar komu fyrst á Krímskaga á
þrettándu öld og þeir stofnuðu
furstadæmi þar um miðja fimm-
tándu öld. Þeir stjórnuðu Krím til
ársins 1783 þegar skaginn var inn-
limaður í Rússland og Svartahafs-
floti landsins kom sér upp bækistöð í
hafnarborginni Sevastopol. Áætlað
er að svonefndir Krím-tatarar séu
nú alls um 650.000.
Jósef Stalín sakaði Krím-tatara
um landráð og samstarf við þýska
nasista í síðari heimsstyrjöldinni og
lét flytja þá nauðuga frá skaganum
til Úsbekistans árið 1944. Marga
Krím-tatara dreymdi um að snúa
aftur til heimahaganna við Svartahaf
en það var ekki mögulegt fyrr en
Sovétríkin liðu undir lok árið 1991.
Síðan hafa um það bil 280.000 tatarar
snúið aftur til Krímar og litlir kær-
leikar hafa verið með þeim og rúss-
neska meirihlutanum á skaganum.
Þegar þeir komu aftur höfðu Rússar
komist yfir hús þeirra og margir tat-
arar hafa kvartað yfir því að þeir hafi
verið beittir misrétti í Krím. Meðal
annars hefur verið deilt um rétt
þeirra til jarðnæðis.
Eftir að Úkraína fékk sjálfstæði
árið 1991 þegar Sovétríkin liðu undir
lok hélt landið yfirráðunum yfir
Krím en gerður var samningur við
Rússa um að þeir héldu herstöðinni í
Sevastopol. Rússar undirrituðu yfir-
lýsingu árið 1994 þar sem þeir skuld-
bundu sig til að virða núverandi
landamæri Úkraínu. Bandaríkja-
menn, Bretar og Frakkar undirrit-
uðu einnig yfirlýsinguna.
Kosið um aukna sjálfstjórn
Krím hefur verið sjálfstjórnarlýð-
veldi innan Úkraínu og haft sitt eigið
þing. Krím var einnig með eigin for-
seta í fyrstu en það embætti var lagt
niður árið 1995, skömmu eftir að að-
skilnaðarsinni og stuðningsmaður
Rússlands var kjörinn í það með
miklum meirihluta atkvæða. Krím er
einnig með eigin forsætisráðherra
sem stjórnvöld í Úkraínu hafa skip-
að. Forsetinn í Kænugarði skipar
einnig sérstakan fulltrúa sinn í
Krím.
Viktor Janúkóvítsj naut mikils
stuðnings í Krím í forsetakosning-
unum árið 2010. Margir Rússar í
Krím eru andvígir stjórnarskiptun-
um í Úkraínu eftir að Janúkóvítsj
var steypt af stóli og saka andstæð-
inga hans um „vopnað valdarán“.
Stjórnarskiptin í Kænugarði urðu
til þess að þingið í Krím samþykkti í
fyrradag tillögu um að lýsa yfir van-
trausti á forsætisráðherra sjálf-
stjórnarlýðveldisins. Krímarþingið
skipaði Rússann Sergej Aksjonov í
embættið, en hann er leiðtogi Rúss-
neska einingarflokksins.
Þingið í Krím samþykkti einnig
tillögu um að efna til almennrar at-
kvæðagreiðslu á skaganum um hvort
hann ætti að fá aukin sjálfstjórnar-
réttindi. Atkvæðagreiðslan á að fara
fram 25. maí, sama dag og forseta-
kosningar verða haldnar í Úkraínu.
Krímbúar eiga að svara spurning-
unni hvort Krím eigi að vera „full-
valda ríki og hluti af Úkraínu, í sam-
ræmi við sáttmála og samninga,“ að
því er fram kemur á fréttavef The
Moscow Times.
Hætta á innrás?
Fregnir herma að stjórnarerind-
rekar frá Moskvu séu farnir að gefa
út rússnesk vegabréf í Krím. Það
hefur kynt undir áhyggjum af því að
rússneski herinn geri innrás í landið
ef mannfall verður meðal Rússa í
Krím. Rússnesk lög heimila hernað í
öðrum löndum til að „vernda rúss-
neska borgara“.
Danskur sérfræðingur í málefnum
Rússlands, Flemming Splidsboel
Hansen, lektor við Kaupmanna-
hafnarháskóla, telur að togstreitan
milli Rússa og minnihlutahópanna í
Krím geti leitt til átaka. Hann bendir
á að auðvelt er fyrir úkraínska og
rússneska þjóðernissinna að fara til
Krímar á eigin vegum til að taka þátt
í vopnaðri baráttu. „Ég óttast að
upp geti komið sú staða að menn,
sem berjast án opinbers stuðn-
ings, geti dregið Úkraínu og
Rússland inn í stríð,“ hefur
danska ríkisútvarpið
eftir Flemming
Splidsboel.
Gjöfin gæti reynst afdrifarík
 Óttast er að átök rússneskra þjóðernissinna og minnihlutahópa í Krím geti dregið Úkraínu og Rúss-
land inn í stríð  Lög í Rússlandi heimila hernað í öðrum löndum „til að vernda rússneska borgara“
AFP
Spenna Vopnaðir menn loka vegi að herflugvelli skammt frá rússnesku herstöðinni í Sevastopol á Krímskaga.
Umkringdu flugvelli
» Yfirvöld í Úkraínu sögðust í
gær hafa náð aðalflugvellinum
í Simferopol, höfuðborg Krím-
skaga, og herflugvelli nálægt
hafnarborginni Sevastopol á
sitt vald eftir að tugir vopnaðra
manna í herbúningum um-
kringdu þá.
» Innanríkisráðherra bráða-
birgðastjórnar Úkraínu sagði
að rússneskir hermenn hefðu
umkringt flugvellina og sakaði
rússneska herinn um „innrás“.
Talsmaður rússneska hersins í
Sevastopol neitaði þessu og
sagði enga hermenn hafa tekið
þátt í aðgerðunum.
» Nokkrir vopnuðu mannanna
sögðust vera sjálfboðaliðar og
vilja koma í veg fyrir að „fas-
istar eða róttæklingar“ frá
vesturhluta Úkraínu kæmu á
Krímskaga með flugvélum.
60 km
Spenna á Krímskaga
RÚSSLAND
PÓ
LL
..
300 km
RÚMENÍA
ÚKRAÍNA
H-RÚSSL.
Donetsk
KRÍM
M
OL.
Kænu-
garður
SVARTAHAF
KRÍM
Simferopol
Sevastopol
Jevpatoría
AZOVS-
HAF
Jalta
Feodosía
Kertsj
Odessa
Var hluti af Rússlandi fyrir árið 1954 og um 60% íbúanna eru Rússar.
Námsmenn í Manila á Filippseyjum
halda á yfirlýsingum um að þeir
vilja gefa líffæri eftir andlát. Um
3.550 manns skráðu sig sem líf-
færagjafa í háskóla í borginni til að
komast í heimsmetabók Guinness.
Fyrra met var sett á Indlandi þegar
2.750 manns lofuðu líffæragjöf.
EPA
Metfjöldi líffæragjafa
Viktor
Janúkóvítsj