Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.03.2014, Blaðsíða 50

Menning
50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.3. 2014
D
ans- og tónlistarverkið Á vit…
var upphaflega samið og sýnt
á Listahátíð í Reykjavík vorið
2012. Að sögn Sigrúnar Lilju
Guðbjartsdóttur og Katrínar
Hall, sem fylgdu hópnum utan, var tilurð
Rússlandsfararinnar sú að tveir ólíkir aðilar
höfðu bókað sýningar á verkinu. Var þar ann-
ars vegar um að ræða listahátíð í borginni
Norilsk, í hinu afskekkta Krasnoyarsk Krai-
héraði í Síberíu, og hins vegar einkaklúbb
efnameiri einstaklinga í Moskvu, en GusGus
nýtur þar töluverðra vinsælda. Það voru því
miklar andstæður sem biðu hins 15 manna
hóps sem hélt héðan til Síberíu með viðkomu í
Litháen.
Ein mengaðasta borg í heimi
og fyrrum hluti Gúlagsins
Um 170 þúsund íbúar byggja Norilsk, sem
liggur á 69° breiddargráðu jarðar. Svæðið er
með eindæmum harðbýlt en vetur ríkir þar
ríflega 2/3 hluta árs. Borgin er einnig ein sú
mengaðasta sem fyrirfinnst, einkum sökum
viðamikillar nikkelvinnslu á svæðinu, í bland
við aðra málma og gas úr jörðu. Á tímabilinu
1935 og framundir 1960 náði hluti vinnubúða
Stalíns, Gúlagið, inn til Norilsk. Er talið að
um 500 þúsund fangar hafi látið þar lífið, ým-
ist á leið sinni til svæðisins, af völdum vos-
búðar eða erfiðisvinnu.
Eftirlaunaaldur í borginni er í dag um 40-
45 ár að sögn Sigrúnar Lilju, og elliheimili fá
sem engin. Var hópnum sagt að þegar fólk
lætur af störfum, á fyrrnefndum aldri, flyst
það oftar en ekki annað. Á meðan það er
vinnufært getur það hins vegar þénað betur
þarna en víða annars staðar í Rússlandi, sem
kemur sér vel þegar haft er í huga að aðgangi
til borgarinnar er mjög stýrt, sökum heilsu-
spillandi aðstæðnanna. Ekki er hverjum sem
er hleypt þangað inn.Varð hópurinn strax var
við aukið eftirlit á flugvellinum í Moskvu en
þar voru allir pappírar, vegabréfsáritanir og
sérstök leyfi til Norilsk skoðuð gaumgæfilega,
til viðbótar við hefðbundið eftirlit. „Þar áttaði
maður sig fyrst vel á að maður var að fara
eitthvað óvenjulegt,“ segir Sigrún og tekur
fram að mennta- og menningarmálaráðuneytið
hafi veitt hópnum ferðastyrk til Síberíu.
Þær stöllur bera heimamönnum hins vegar
vel söguna. „Við veltum svolítið fyrir okkur
hverjir kæmu á sýninguna en maður sá ekki
margt fólk á götum úti, enda 16 stiga frost,“
segir Katrín. Sigrún bætir við þeim hafi líka
verið svolítið brugðið á leið sinni frá flugvell-
inum, þar sem vart sáust merki um líf en yf-
irþyrmandi fjöldi gasleiðslna og krana tók
smám saman að birtast í kring, mitt í meng-
unarmekki.
Uppselt reyndist á báðar sýningar hópsins
og viðtökur heimamanna fóru fram úr vonum.
„Viðtökurnar í leikhúsinu voru alveg ótrúleg-
ar. Verkið var sett upp tvisvar, fyrir fullu húsi,
og áhorfendur þyrptust að sviðinu í lok hvorr-
ar sýningar um sig, líkt og á tónleikum,“ segir
Katrín.
Alls dvaldist hópurinn í fjóra daga í Norilsk,
við þokkalegt atlæti. Matur var reyndar fá-
brotinn að sögn Sigrúnar og Katrínar – mikið
til takmarkaður við soðið kjöt, rauðrófur og
slíkt. Komu harðfisk- og hnetusmjörsbirgðir
sem sumir höfðu haft með sér að heiman þar í
góðar þarfir. Gestgjafarnir buðu hópnum upp
á skoðunarferð þar sem m.a. var farið á safn
um merka sögu Síberíu. Þá var einnig farið
upp á hæð fyrir ofan borgina, þar sem finna
má minnisvarða um öll trúarbrögð þeirra sem
létu lífið þar í Gúlaginu. Verður sögunnar þar
áþreifanlega vart að sögn Sigrúnar og Katr-
ínar, og hafði borgin mikil áhrif á hópinn.
GusGus-liðar segja annars langar og góðar
stundir, sem hópurinn átti saman á hótelinu, í
þar til gerðum hægindahornum með gervi-
plöntum og pastellituðum gluggatjöldum, eft-
irminnilegar. „Þar hlógum við og grétum ofan
í vodkaflöskurnar og átum hreindýrapylsur.
Svo blésum við lífi í harðgert menningarland
Síberíufrerans,“ segja þeir Stephan, Högni og
Daníel Ágúst. Bæta þeir við að Norilsk sé
harðbýlasti staður sem þeir hafi komið til:
„Ógeðsleg mengun og gufustrókurinn minnti
okkur á Sultartanga í hundraðasta veldi.“
Farið öfganna á milli
Eftir fjóra daga í Norilsk lá leið hópsins aftur
til Moskvu, þar sem fyrirhugaðar voru tvær
sýningar í glæsilegum einkaklúbbi þar í borg.
Kvað þar við allt annan tón en í Síberíu og
var ekkert til sparað, hvort sem varðaði aðbún-
að, aðstoð við uppsetningu, mat, drykk eða ann-
að. „Við höfðum sem dæmi beðið um aðstoð við
að strauja búningana, en þá mætti ungur maður
sem kom í ljós að starfaði sem búningahönnuður
í Bolshoi-leikhúsinu,“ segir Sigrún létt í bragði.
Að sögn Sigrúnar voru báðar sýningarnar í
Moskvu boðssýningar. Var þeim síðar sagt að
á meðal gesta hefðu verið margir þekktir ein-
staklingar úr menningarlífi Rússa. Var gerður
afar góður rómur að verkinu líkt og í Norilsk
og það þótt áhorfendur hefðu verið af allt öðr-
um toga og heldur tortryggnari í byrjun. Við-
brögðin voru hins vegar ósvikin í lokin. Lýstu
margir yfir ánægju sinni eftir á en Stephan úr
GusGus þeytti skífum eftir sýningu langt fram
eftir nóttu.
Andhverfur í austri
Á VIT…- HÓPURINN, SEM SAMANSTENDUR AF NOKKRUM GUSGUS-LIÐUM, DÖNSURUM ÚR
REYKJAVÍK DANCE PRODUCTIONS OG FLEIRI AÐILUM, KYNNTIST TVEIMUR ANDSTÆÐUM
HLIÐUM RÚSSLANDS Í OKTÓBER SÍÐASTLIÐNUM, ÞEGAR HÓPURINN KOM FRAM Í BORGUNUM
NORILSK Í SÍBERÍU OG MOSKVU. HAFÐI HEIMSÓKNIN MIKIL ÁHRIF Á HÓPINN, EKKI SÍST SÍBERÍA,
ÞAR SEM DANSAÐ VAR Á SLÓÐUM GÚLAGS STALÍNS, Í EINNI MENGUÐUSTU BORG VERALDAR.
Gunnhildur Ásta Guðmundsdóttir gunnhildur@mbl.is
Ljósmyndir/Ásgeir Helgi Magnússon
PI
PA
R\
TB
W
A
•
SÍ
A
•
1
4
0
4
7
2