Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.08.2014, Blaðsíða 4

Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.08.2014, Blaðsíða 4
Lesblinda er eitt af helstu áhugasvið- um dr. Maryanne Wolf. „Ég byrjaði snemma að rannsaka lesblindu, síðan eignaðist ég lesblint barn og var þá skyndilega komin með mitt prívat og persónulega rannsóknarverkefni. Það dýpkaði skilning minn á les- blindu.“ Sem foreldri hefur Wolf reynt á eigin skinni hversu illa kenn- arar eru þjálf- aðir til að sinna lesblindum börnum. „Upp til hópa líta þeir á lesblindu sem fyrirstöðu, jafn- vel fötlun, og hafa ekki hugmynd um að þetta er í raun og veru náðargáfa. Menn á borð við Leonardo da Vinci og Thomas Edison voru lesblindir. Það á ekki bara við um frumkvöðla fyrri alda, rannsóknir í Bandaríkjunum og Bret- landi sýna að allt að þriðjungur allra meiriháttar frumkvöðla á 21. öldinni glímdi við lesblindu í æsku.“ Hugsar út fyrir rammann Þetta er engin tilviljun, að sögn Wolf. „Lesblint fólk er afskaplega snjallt að hugsa út fyrir rammann. Sjá mögu- leika sem fluglæst fólk sér ekki. Af einhverjum ástæðum. Lesblindir sjá mynstur hraðar en aðrir. Lesblindur stjörnufræðingur sér mynstrið í sprengistjörnunum fyrr en aðrir og lesblindir geislafræðingar sjá mynstrin í móðurkviði fyrr en aðrir. Ég þekki þetta af eigin raun, var hjá ljósmóður sem sá fyrir vandamál á meðgöngunni löngu áður en það kom upp.“ Hafandi sagt þetta má Wolf ekki til þess hugsa hversu mörgu hæfi- leikaríku fólki sé kastað á glæ vegna þess að skólakerfið kann ekki að virkja nemendur með lesblindu. „Mín vísindi snúast um að fræða fólk um eiginleika heilans og ekki síst hversu fjölbreytileg virknin getur verið. Það á meðal annars við um lesblindu. Þessu vonast ég til að deila með kenn- urum hér á Íslandi.“ Lesblinda er náðargáfa Leonardo da Vinci Minnkandi áhugi barna, einkum drengja, á bóklestri er stundum skrifaður á reikning tækninnar. Þeir hafi meiri áhuga á netinu og tölvu- leikjum en fróðleik og upplýsingum úr bókum. Dr. Wolf kannast vel við þetta. „Við lifum á 21. öldinni og eigum ekkert val. Tæknin er og verður partur af lífi okkar. Það getur verið gott og það getur líka verið slæmt. Því höfum við öll kynnst. Það sem við getum gert er að stýra aðgangi barnanna okkar að tölvum og öðr- um slíkum tækjum, einkum og sér í lagi fyrstu árin. Gerðar hafa verið rannsóknir á því hvor hópur hefur betra vald á tungumálinu, börn sem blanda mikið geði við fólk eða börn sem eru ofurseld tækninni. Hvor hópurinn heldurðu að komi betur út? Börn sem blanda geði við fólk.“ Hún segir foreldrum ganga gott eitt til, þeir kaupi tæki til að hjálpa börnum sínum að þroskast. Það sé ekki endilega rétt mat, alltént ef tækjunum er ekki fylgt úr hlaði með leiðbeiningum og eftirlit er ekkert. Wolf segir ástandið í Bandaríkj- unum ekkert til að hrópa húrra fyrir en rannsóknir sýni að drengir verji á bilinu sex til þrettán klukkustundum á sólarhring fyrir framan tölvuna. „Það er mun meiri tími en þeir verja í skólanum. Það er skelfilegt.“ TÆKNIN MÁ EKKI TAKA VÖLDIN 4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24.8. 2014 Dr. Maryanne Wolf segir að hnignun lestrarmenningar í hinum vestræna heimi sé áhyggjuefni. Við höfum öll vopn á hendi til að stemma stigu við þeirri þróun en stóra spurningin sé hvort við kærum okkur um að nota þau. „Vegna smæðar sinnar og mennt- unarstigs er Ísland betur í stakk búið en flest önnur lönd til að fást við þetta vandamál. Öll börn hafa aðgang að kennslu. Ekki nóg með það, þau hafa aðgang að kennslu sem tekur mið af áhugasviðum þeirra og hæfileikum. Það er lykilatriði,“ segir hún. Lestur göfgar manninn.. Hnignun lestr- armenningar áhyggjuefni Þ etta hefur lítið sem ekkert verið rann- sakað og fljótt á litið gæti ég varla hugsað mér heppilegri vett- vang en Ísland. Bæði er þjóðin fá- menn og lítið um innflytjendur, sem skekkir gjarnan myndina, meðal annars í Bandaríkjunum, vegna þess að foreldrar barnanna tala oftar en ekki annað tungumál en notað er í skólum. Það hefur óhjákvæmilega áhrif á lestrar- hæfni og -skilning.“ Það er dr. Maryanne Wolf, bandarískur prófessor og sérfræð- ingur um taugafræðilegar for- sendur lesturs, sem hefur orðið. Sem kunnugt er benda Pisa-prófin til þess að drengir á Íslandi hafi dregist aftur úr stúlkum þegar kemur að lestrarhæfni og -skiln- ingi og Wolf segir niðurstöðurnar afar áhugaverðar. Mikilvægt sé að rannsaka málið. Wolf bendir á að Ísland sé ekk- ert einsdæmi; fleiri lönd, svo sem Noregur, Frakkland og Ítalía, glími líka við lakari lestrar- kunnáttu ungmenna. „Árangur ís- lenskra ungmenna á Pisa- prófunum er um það bil 25 stigum lakari en hann var. Það greinir ykkur ekki frá öðrum löndum, heldur hitt að drengjunum gengur nú verr en áður,“ segir hún. Wolf veit ekki, frekar en aðrir, hvað veldur þessu en hefur sínar kenningar. „Tilgangurinn með heimsókn minni er ekki síst að deila þekkingu minni á lestrar- hæfni heilans með íslenska kennslusamfélaginu í þeirri von að það komi að gagni. Til að geta brugðist við lestrarerfiðleikum og ólæsi er nauðsynlegt að skilja hvernig heilinn virkar. Það er út- breiddur misskilningur meðal kennara í heiminum að nóg sé að kynna börn fyrir bókmenntum, hitt gerist af sjálfu sér. Auðvitað er mikilvægt að hlusta en það er enn mikilvægara að virkja lestrar- stöðvarnar í heilanum. Og það þarf að kenna. Ef við líkjum lestrarkennslu við stiga, þá þurfa nemendur að nota hvert einasta þrep en ekki hoppa yfir tvö þau neðstu. Eftir það eru þeim allir vegir færir. Í fyrirlestrinum mun ég líka fjalla um úrræðin sem önnur lönd hafa gripið til vegna sambærilegs vanda og þið glímið við nú.“ Stöðvarnar þroskast seinna Wolf líkir starfsemi heilans við hringrás sem tengir saman sjón, hljóð og merkingu. Rannsóknir sýni að ákveðnar stöðvar sem hafi áhrif á lestur þroskist seinna hjá drengjum en stúlkum. Frá og með þriðja bekk séu kynin þó yfirleitt komin á sama stað. Á móti komi að fimm ára drengir búi að jafnaði að betri orðaforða en jafngamlar stúlkur. „Þetta útskýrir ekki mun- inn á lestrarhæfni kynjanna við fimmtán ára aldur, eins og Pisa- prófið bendir til, en hugsanlega mætti samt hlúa betur að drengj- unum meðan heilinn á þeim er að þroskast frá fimm til átta ára ald- urs. Ég tek skýrt fram að ég veit þetta ekki fyrir víst en skýringin gæti sannarlega legið þarna, all- tént að hluta. Ég hef mikinn áhuga á að skoða þetta betur.“ Enda þótt heimilin hafi sitt hlutverk hvílir lestrarkennsla fyrst og síðast á herðum kennaranna. Wolf segir mikilvægt að hlúa vel að þeim og samhengi milli mikilla krafna til kennara og góðs árang- urs í námi blasi víða við. Hún nefnir Finnland sérstaklega í því sambandi, þar hafi menn lyft grettistaki í kennslu. „Það verður ekki hver sem er kennari í Finn- landi. Þú þarft að vera í efsta þriðjungi þíns bekkjar í mennta- skóla til að vera gjaldgengur í kennaranám þar. Það er til fyr- irmyndar.“ Fyrirlestur dr. Wolf er á vegum Mennta- og menningarmálaráðu- neytisins í samvinnu við Háskóla Íslands, Háskólann á Akureyri og Samband íslenskra sveitarfélaga og verður fyrirlesturinn haldinn í Norðurljósasal í Hörpu á miðviku- daginn milli kl. 13 og 17. Öllum er heimill aðgangur. Dr. Maryanne Wolf mun miðla af þekkingu sinni hér á landi næstu daga. Morgunblaðið/Kristinn Brýnt að skoða hvers vegna drengjum fer aftur í lestri ÍSLAND ER UPPLAGÐUR VETTVANGUR FYRIR RANNSÓKNIR Á ÞVÍ HVERS VEGNA LESTRARHÆFNI OG -SKILNINGUR DRENGJA ER ORÐINN LAKARI EN STÚLKNA, SVO SEM PISA-PRÓFIN HAFA GEFIÐ TIL KYNNA. ÞETTA SEGIR DR. MARY- ANNE WOLF, BANDARÍSKUR PRÓFESSOR OG SÉRFRÆÐINGUR UM TAUGAFRÆÐILEGAR FORSENDUR LESTURS, EN HÚN MUN HALDA FYRIRLESTUR UM LESTRARNÁM OG LÆSI Í NORÐURLJÓSASAL HÖRPU Á MIÐVIKUDAGINN KEMUR. * Sama hversu upptekinn þér finnst þú vera, þá verðurðu aðfinna tíma til að lesa, eða gefa þig sjálfskipaðri fáfræði á vald. Konfúsíus.ÞjóðmálORRI PÁLL ORMARSSON orri@mbl.is
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið - Sunnudagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið - Sunnudagur
https://timarit.is/publication/1078

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.