Morgunblaðið - 22.10.2014, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. OKTÓBER 2014
BAKSVIÐ
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
Frá árinu 2004 til ársins 2011 urðu
bandarískir og íraskir hermenn, þjálf-
aðir af Bandaríkjaher, ítrekað sárir
vegna snertingar við, eða innöndunar
á eiturefnagastegundum, sem voru í
sprengikúlum og flugskeytum, bæði
sinneps- og taugagas. Þúsundir efna-
vopna hafa fundist í Írak á þessu tíma-
bili og bandarískir og íraskir hermenn
hafa orðið fyrir heilsutjóni. Fram til
þessa dags hafa bandarísk hernaðar-
yfirvöld og varnarmálaráðuneytið
(Pentagon) haldið þessum staðreynd-
um leyndum og reynt með öllum til-
tækum ráðum að þagga niður í fórn-
arlömbunum. The New York Times
hefur heimildir fyrir því að á tíma-
bilinu 2004 til 2011 hafi bandarísk
hernaðaryfirvöld í Írak skráð yfir 5
þúsund fundi á efnavopnum.
Þetta kemur fram í ítarlegum
greinaflokki, í átta hlutum, sem banda-
ríska stórblaðið The New York Times
birti í síðustu viku.
Skúbb Morgunblaðsins
Sunnudaginn 11. janúar, 2004 birti
Morgunblaðið fimm dálka frétt efst á
forsíðu undir fyrirsögninni: Íslenskir
sprengjusérfræðingar finna sinneps-
gas í Írak. Og yfirfyrirsögnin var:
Fyrsti efnavopnafundurinn í Írak
heimsatburður, segir Halldór Ás-
grímsson, (þáverandi utanríkisráð-
herra).
Fréttin fjallaði um það að tveir
sprengjusérfræðingar Landhelgis-
gæslunnar, Andrian King og Jónas
Þorvaldsson, sem störfuðu á vegum
Íslensku friðargæslunnar í suður-
hluta Íraks, hefðu fundið verulegt
magn af sprengjuvörpukúlum, sem
hefði innihaldið sinnepsgas. Höfðu
danskir og breskir sprengjusérfræð-
ingar staðfest þessa efnagreiningu,
samkvæmt frásögn utanríkisráð-
herrans, Halldórs Ásgrímssonar.
Orðrétt sagði í fréttinni: „Þetta er í
fyrsta sinn sem efnavopn finnast í
Írak“.
Hinn 16. janúar, 2004 birti Morg-
unblaðið frétt, þar sem greint var frá
því að bandarískir sérfræðingar
hefðu komist að þeirri niðurstöðu, að
sprengjurnar sem íslensku sprengju-
sérfræðingarnir fundu faldar í upp-
byggingu á vegarspotta, hefðu ekki
innihaldið sinnepsgas. Eftir þá birt-
ingu lognaðist fréttaflutningur um
fundinn út af, nema hvað í árslok var
þessi frétt valin „axarskaft ársins“ í
fréttaflutningi, eins og fréttastofa
RÚV orðaði það í hádegisfréttum í
gær.
Urður Gunnarsdóttir, upplýsinga-
fulltrúi utanríkisráðuneytisins, sagði í
samtali við Morgunblaðið í gær að
ráðuneytið hefði óskað eftir skýring-
um frá bandarískum stjórnvöldum.
„Ég get staðfest að utanríkisráðu-
neytið hefur óskað eftir skýringum
frá bandarískum stjórnvöldum og
frekari upplýsinga,“ sagði Urður.
Samkvæmt greinaflokki The New
York Times hafa fréttamenn blaðsins
fundið og rætt við bandaríska her-
menn sem voru fórnarlömb eiturefn-
anna, ýmist undir nafni eða nafn-
leynd.
Almenningur blekktur
NYT greinir frá því að það hafi átt
viðtöl við 17 fyrrverandi bandaríska
hermenn í Írak og 7 íraska lögreglu-
menn, sem hafi komist í snertingu við
tauga- eða sinnepsgas eftir 2003 og
beðið tjón af. Blaðið hefur fengið það
staðfest hjá bandarískum embættis-
mönnum að tala þeirra sem biðu
heilsutjón sé eitthvað hærri, en það
ríki trúnaður um upplýsingar um ná-
kvæmar tölur.
Fram kemur í greininni að banda-
rísk stjórnvöld héldu á sínum tíma öll-
um upplýsingum um efnavopn í Írak
leyndum, einnig fyrir herflokkum
sem sendir voru til Íraks og herlækn-
um. Fórnarlömbin greina frá því að
leyndin hafi gert það að verkum að
þau hafi ekki fengið viðeigandi lækn-
ishjálp eftir að hafa komist í snertingu
við eiturefnin eða andað að sér eit-
urgasinu. Þeim var jafnvel brigslað
um að reyna að koma sér undan
skyldustörfum.
„Ekkert merkilegt, var mér skipað
að segja,“ segir major Jarrod Lam-
pier við NYT, en hann fór nýverið á
eftirlaun í Bandaríkjaher. Var hann
viðstaddur stærsta einstaka efna-
vopnafundinn í Írak árið 2006, þegar
yfir 2.400 flugskeyti með taugagasi
fundust grafin í jörð í fyrrverandi
búðum sérsveita Saddams Hussein.
Jarrod L. Taylor, fyrrverandi lið-
þjálfi í bandaríska hernum í Írak, fór
fyrir sveit sem m.a. hafði þau verkefni
með höndum að eyða flugskeytum og
sprengikúlum sem innihéldu sinneps-
gas. Hann sagði NYT að hann hefði
haft það í flimtingum, eftir að tveir
hermenn undir hans stjórn sködduð-
ust af snertingu við sinnepsgas, að
þeir hefðu „fengið sár, sem ekki voru
sár,“ af „efni sem ekki var til.“ „Al-
menningur var blekktur í heilan ára-
tug. Ég beinlínis elska það þegar ég
heyri staðhæfingar um að það hafi
ekki verið nein efnavopn í Írak. Það
var gnægð af þeim,“ sagði Taylor.
Meira að segja Bandaríkjaþing var
ekki upplýst nema að hluta til um það
sem fannst af efnavopnum og her-
sveitum og herforingjum var ýmist
skipað að þegja eða að veita misvís-
andi upplýsingar um efnavopnafundi.
John Kirby, talsmaður Chuck Hagel,
varnarmálaráðherra Bandaríkjanna,
neitaði að tjá sig um málið, þegar
NYT leitaði eftir umsögn.
Efnavopn í Írak í þúsundavís
 The New York Times segir bandarísk stjórnvöld hafa reynt að þagga niður allar upplýsingar um
fund eiturefnavopna í Írak  Utanríkisráðuneytið óskar eftir skýringum frá bandarískum stjórnvöldum
Ljósmynd/Landhelgisgæslan
Forsíðan Þessi mynd af Andrian King og Jónasi Þorvaldssyni sprengju-
sérfræðingum birtist á forsíðu Morgunblaðsins hinn 11. janúar 2004.
„Við töldum enga ástæðu til þess
að efast um það sem okkar menn
voru að gera og fundu þarna.
Þess vegna sögðum við frá því,“
segir Halldór Ásgrímsson, sem
var utanríkisráðherra árið 2004.
„Það var líka stutt áliti frá
Dönum að minnsta kosti og jafn-
vel Bretum líka. Þess vegna kom
það mjög á óvart þegar Banda-
ríkjamenn héldu allt öðru fram.
Við höfðum hins vegar enga
möguleika á því að gera neitt
meira í þessu.
En það hefur sjálfsagt komið
illa við kaunin á Bandaríkjamönn-
um að komast að því að efna-
vopn sem leyndust í Írak væru að
minnsta kosti að einhverjum
hluta komin frá
þeim og má vera
að þeir hafi vilj-
að hylma yfir
það. Mér finnst
núna að þeir
þurfi að gera
hreint fyrir sín-
um dyrum og
skýra frá því
sem þarna hefur raunverulega
gerst og að menn séu ekki hafðir
að fíflum sem vildu aðstoða við
það að finna sprengjur sem voru
hættulegar almennum borg-
urum,“ segir hann og bætir við
að hann sé þeirrar skoðunar að
íslensk stjórnvöld ættu að leita
skýringa á málinu. hjortur@mbl.is
Töldu enga ástæðu til að efast
HALLDÓR ÁSGRÍMSSON
Halldór
Ásgrímsson
Ríkislögreglustjóri hefur fengið til
landsins 150 léttar vélbyssur, MP-5,
til nota fyrir íslenskt lögreglulið.
Bætast þær í vopnabúr lögreglu-
embætta en þar eru fyrir skamm-
byssur, rifflar og haglabyssur. Eng-
in stefnubreyting hefur hins vegar
orðið í notkun lögreglumanna á
vopnum og enn eru í gildi reglur sem
settar voru árið 1999.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem al-
menna lögreglan fær vélbyssur til
yfirráða því um áratugaskeið voru
sambærileg skotvopn til taks hjá lög-
reglunni á höfuðborgarsvæðinu. Jón
F. Bjartmarz, yfirlögregluþjónn hjá
embætti ríkislögreglustjóra, segir að
þær hafi verið metnar úreltar fyrir
nokkrum árum og aflagðar. Ekki
hafi verið hægt að fá aðrar í stað
þeirra fyrr en nýverið.
„Lögreglan hefur alltaf haft vopn
og meginreglan er sú að þau eru
geymd á lögreglustöðvum. Þá eru í
gildi reglur frá árinu 1999 um það
hvenær lögregla vopnast og er slíkt
ekki gert nema brýn ástæða sé til.
Það segir sig sjálft að ekki er for-
svaranlegt að senda óvopnaða lög-
reglumenn gegn byssumönnum,“
segir Jón og áréttar að ekki sé um
neina eðlisbreytingu að ræða.
Jón upplýsti í Kastljósi RÚV í
gærkvöldi að byssurnar hefðu feng-
ist gefins frá Norðmönnum.
Málið var til umræðu á Alþingi í
gær og fóru þingmenn stjórnarand-
stöðunnar fram á að Hönnu Birnu
Kristjánsdóttur, innanríkisráðherra,
og Haraldi Johannessen, ríkislög-
reglustjóra, yrði gert að mæta á fund
allsherjar- og menntamálanefndar
til að útskýra málið betur.
Einnig var farið fram á sérstaka
umræða um vopnin á Alþingi í dag
og að Hanna Birna tæki þátt í henni.
Innanríkisráðuneytið sendi frá sér
tilkynningu í gær þar sem kom fram
að engin ávörðun um stefnubreyt-
ingu varðandi vopnaburð lögreglu
hefði verið tekin af ráðherra.
Lögreglan fær ný
vopn til notkunar
 150 vélbyssum bætt
í vopnabúr lögreglu
 Gjöf frá Noregi
Morgunblaðið/Sverrir
Byssur Sérsveitarmenn hafa einir
borið skotvopn og það breytist ekki.
20% afsláttur
af öllum ljósum
og ljósabúnaði
Nítró sport / Kirkjulundi 17
210 Garðabæ / Sími 557 4848
www.nitro.is
Kynning á kösturum, höfuðljósum og öðrum
ljósabúnaði fyrir hjól og sleða kl. 18:00 - 20:00.
Léttar veitingar í boði.