Morgunblaðið - 22.10.2014, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. OKTÓBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Sagt hefur veriðað þeir stjórn-
málamenn sem
sækist fast eftir
fagnaðarlátum al-
mennings verði að
sætta sig við það
þegar hann snýr við blaðinu.
Enda er oft stutt bilið á milli
vinsælda og óvinsælda á þeim
vettvangi. Viðbrigðin eru þann-
ig mikil fyrir Obama, forseta
Bandaríkjanna.
Margur batt við hann ríku-
legar vonir í aðdraganda for-
setakosninga fyrir 6 árum.
Kosningafundir hans þá líktust
mest fjöldasamkomum popp-
stjarna. Umheimurinn dró ekki
af sér. Jafnvel á Íslandi mæld-
ist Obama með ótrúlegt fylgi.
Hundruð þúsunda fögnuðu
honum í Berlín.
Hámarki náði þessi gagnrýn-
islausa aðdáun þegar Obama
hafði hlotið sína kosningu. Þá
fékk Norska friðarverðlauna-
nefndin í hnén, eins og hrifnæm
stúlka fyrir framan poppgoð, og
ákvarðaði honum friðarverð-
laun! Jafnvel forsetanum þótti
sú ákvörðun vera furðuleg, ef
marka má órannsakaða leka að-
stoðarmanna hans.
Nú, 6 árum síðar, vilja fram-
bjóðendur demó-
krata ekki sjá hann
í sínu kjördæmi, og
sumir þeirra vilja
ekki kannast við að
hafa kosið hann
forseta! Forsetinn
fór þó á einn kosningafund í
kjördæmi, þar sem demókratar
hafa haft mikla yfirburði. En þá
brá svo við, að fjöldi fundar-
manna strunsaði púandi út af
fundinum, er hann hóf ræðu
sína.
Repúblikanar gæla nú við
kosningasigur eftir tvær vikur.
Það gerðu þeir að vísu einnig
fyrir tveimur árum, en úrslitin
urðu þó önnur. Og þrátt fyrir
mótbyr forsetans og flokks
hans sýna kannanir einnig, að
repúblikanar eru ekki endilega
í hávegum hafðir hjá kjós-
endum. Vonir þeirra um sigur
byggjast því alfarið á því, að
hefðbundnir kjósendur þeirra
nýti kosningarétt sinn betur
núna en kjósendur demókrata.
Þátttaka í utankjörfundar- og
póstkosningum virðist ýta und-
ir þessar væntingar. En samt
er óvissan veruleg enn og eftir-
vænting vegna kosninganna því
mikil hjá áhugamönnum um
stjórnmál.
Sigurvonir repúblik-
ana rættust ekki
2012, en gera það
kannski nú}
Spennandi kosningar
Eftir því semstjórnvöldí Madríd
forherðast gegn
sjálfstæðis-
tilburðum Kata-
lóna virðist stuðn-
ingur við sjálfstæði vaxa í
Katalóníu. Stjórnvöld í Kata-
lóníu hafa viljað halda þjóð-
aratkvæði um sjálfstæði og átti
atkvæðagreiðslan að fara fram
9. nóvember. Stjórnlagadóm-
stóll Spánar komst að þeirri
niðurstöðu að hún stæðist ekki
stjórnarskrá landsins. Áformin
voru því útvötnuð og verður at-
kvæðagreiðslan því nokkurs
konar skoðanakönnun og nið-
urstaða hennar ekki bindandi.
Mariano Rajoy, forsætisráð-
herra Spánar, nuddaði síðan
salti í sár sjálfstæðissinna með
því að segja að þessi niðurstaða
væri „sigur lýðræðisins“. Á
sunnudag mótmæltu þúsundir
manna í Katalóníu og kröfðust
þess að Artur Mas, forseti
Katalóníu, boðaði til almennra
kosninga fyrir tímann ef ekki
yrði af þjóðaratkvæðinu.
Albert Royo i Mariné, fram-
kvæmdastjóri regnhlífarsam-
takanna Dipl-ocat, sem eiga að
auka hróður Katalóníu á er-
lendum vettvangi, lýsti því í
viðtali við Morgunblaðið í gær
hvernig sjálfstæðismálið hefði
fengið byr undir báða vængi
þegar þing heima-
stjóranarinnar í
Katalóníu hefði
samþykkt nýja
stjórnarskrá, sem
reyndar var nokk-
uð útþynnt á
spænska þinginu, en þó stað-
fest.
Þjóðarflokkurinn, sem nú er
við völd, hefði alltaf verið á
móti stjórnarskránni og eftir
að hann kom til valda hefði
hann beitt sér gegn auknu
sjálfstæði. Um leið hefði
stjórnlagadómstóll landsins
ákveðið að afnema ýmis mik-
ilvæg ákvæði stjórnarskrár-
innar, auk þess sem setning
var fjarlægð úr formála hennar
um að Katalónar væru þjóð.
Sjálfstæðishreyfingar víða
um Evrópu hafa tekið kipp að
undanförnu. Þjóðaratkvæðið í
Skotlandi á ugglaust þátt í því
sem og sjálfstæðisumræðan í
Katalóníu. Skotar höfnuðu á
endanum sjálfstæði. Ein
ástæðan fyrir því var vilji
stjórnvalda í London til að
koma til móts við Skota og
færa aukin völd til Edinborgar.
Rajoy fer hina leiðina og elur
þar með á óánægju í stað þess
að ná sátt. Það er ekki vænlegt
til að halda Spáni í einu lagi að
umgangast Katalóna eins oln-
bogabörn, líkt og eigi að flæma
þá í burt.
Þvermóðskan
í Madríd ýtir
aðeins undir
sjálfstæðisviljann}
Ólga eykst í Katalóníu
S
látrun Róberts H. Haraldssonar í
blaðinu í gær á frumvarpi um
breytingu á lögum um verslun
með áfengi sem útbýtt var á Al-
þingi 12. september sl. varð mér
tilefni þess að lesa loks frumvarpið umdeilda.
Það og greinargerð þess eru forvitnileg fyrir
ýmsar sakir og þá helst hve lítil vísindi eru í
því en mikil óskhyggja: „Óhætt er að gera
ráð fyrir“, „ætla má“, „óhætt er að fullyrða“,
„gera má því skóna“, „þá má ætla“, „kann
jafnvel“, „hugsanlegt er“ og svo framvegis.
Gott dæmi um óskhyggjuna er að höfundur
(höfundar?) telur ekki ólíklegt að aukið að-
gengi að áfengi auki neyslu, en „[l]íklegt
verður þó að telja að jafnvægi náist og neysl-
an dragist saman eða jafnist út að nýju“.
Mest hissaði ég mig þó yfir þeim takmörk-
unum á frelsi til smásölu á áfengi sem felast í frumvarpi
sem auka á viðskiptafrelsi. Þannig verða samkvæmt því
strangar reglur um hvar selja megi áfengi, hvenær, og
á hvaða verði (óheimilt yrði að selja áfengi undir kostn-
aðarverði), aukinheldur sem reglur yrðu settar um eft-
irlit með viðskiptavinum.
Það gefur augaleið að ofangreindar takmarkanir
stangast á við nútímaleg fyrirbæri eins og athafnafrelsi
og ábyrgð – það hlýtur að vera í anda athafnafrelsis að
allt áfengi verði selt öllum alls staðar alltaf. Annað er
forræðishyggja, eða hvers vegna á að takmarka áfeng-
issölu við matvöruverslanir, af hverju get ég ekki keypt
mér bjór þar sem ég bíð eftir dekkjaskiptum á verk-
stæðinu, vodka í lauginni, rauðvín í bókabúð-
inni eða lakkríslíkjör í apótekinu (á bann-
árunum var það nú eini staðurinn þar sem
hægt var að fá vín)?
Einnig má spyrja af hverju takmarka eigi
áfengissölu fyrir níu á morgnana og eftir
átta á kvöldin – af hverju get ég ekki fengið
mér skot af vodka með bakarískaffinu,
mangóbreezer með lakkrísröri í sjoppunni
eða kaldan bjór með miðnæturkjammanum á
BSÍ?
Svo er það spurningin með aldurstakmark
– af hverju eiga verslunareigendur að sinna
uppeldishlutverki? Er það ekki hlutverk for-
eldra að fylgjast með börnum sínum? Mér
kemur það ekkert við þó að börnin þín, kæri
lesandi (líklegra þó að það séu barnabörnin),
kaupi áfengi í verslun hvort sem það er fyrir
þig eða þau sjálf, það er mál foreldra þeirra, svo ég vitni
í gagnmerkan frjálshuga: „Ríkið er ekki mamma okkar“
og þess þá síður verslunareigendur.
Er hugsanlegt að fyrsti flutningsmaður frumvarps-
ins, Vilhjálmur Árnason, og meðflytjendur (Björt Ólafs-
dóttir, Jón Þór Ólafsson, Willum Þór Þórsson, Unnur
Brá Konráðsdóttir, Guðlaugur Þór Þórðarson, Ragn-
heiður Ríkharðsdóttir, Birgir Ármannsson, Pétur H.
Blöndal, Jón Gunnarsson, Brynhildur S. Björnsdóttir,
Karl Garðarsson og Haraldur Einarsson) séu ekki frels-
isunnendur? Er óhætt að gera ráð fyrir að þau séu
hræsnarar? Eða má kannski gera því skóna að þau séu
bara stjórnmálamenn? arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Allt, öllum, alls staðar, alltaf
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Sala á sementi á Íslandi í sept-ember var sú fjórða mesta íeinum mánuði frá efnahags-hruninu haustið 2008.
Þetta má lesa út úr vísitölu Hag-
stofu Íslands yfir sementssöluna.
Vísitalan er þannig gerð að salan
árið 1990 er 100 stig. Ef vísitalan er
hærri en 100 stig er salan meiri en
árið 1990 og öfugt. Vísitalan var
115,7 stig í september síðastliðnum
og 118 stig í júlí, borið saman við
120,8 stig í júní 2009 og 132,6 stig í
júlí 2009. Eru þetta söluhæstu mán-
uðirnir frá því í nóvember 2008.
Breytingin milli ára er hins vegar
ekki mikil. Vísitalan var 114,2 stig í
september í fyrrahaust og hækkaði
því aðeins um 1,5 stig frá 2013.
Framkvæmdir við Hörpu skýra
líklega mikla sementssölu sumarið
2009, sem var mikið samdráttarár.
Séu fyrstu níu mánuðir þessa árs
bornir saman við sama tímabil í
fyrra kemur í ljós að vísitalan var
hærri sjö af þessum níu mánuðum í
ár. Munurinn í mars, apríl og maí var
umtalsverður og er það skýr vís-
bending um aukin umsvif í bygging-
ariðnaði, þ.m.t. vegna íbúðarbygg-
inga.
Flytja inn sementið
Tvö fyrirtæki eru í fararbroddi í
sölu á sementi á Íslandi.
Sementsverksmiðjan á Akranesi
hætti framleiðslu í ársbyrjun 2012
og hóf þá í staðinn innflutning á sem-
enti frá NORCEM í Noregi. Hún
ásamt Aalborg Portland á Íslandi
flytur nú inn sement til Íslands.
Gunnar H. Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri Sementsverksmiðj-
unnar, áætlar að fyrirtækið muni
selja um 45 þúsund tonn af sementi í
ár, borið saman við 40 þúsund tonn í
fyrra. „Það er hæg stígandi í sem-
entssölu á almennum markaði. Það
eru greinileg batamarki á mark-
aðnum. Við samanburð á síðustu ár-
um verður að hafa í huga að salan
hrundi eftir hrunið.“
Bjarni Ó. Halldórsson, fram-
kvæmdastjóri Aalborg Portland á
Íslandi, segir sementssölu vera að
aukast. „Fljótt á litið eru það ein-
staka framkvæmdir, eins og ganga-
gerð, sem skýra aukna sölu. Þá má
nefna einstakar fjárfestingar. Við er-
um farin að sjá byggingarkrana og
íbúðarblokkir í byggingu hér og þar.
Salan fór frá því að vera mjög mik-
il í það að verða nánast ekki neitt.
Árin 2010 og 2011 voru mögur ár.
Síðan hefur verið stígandi í sölunni.
Hún hefur verið vel upp á við. Við
fórum að sjá breytingu 2012. Árið
2014 lítur nokkuð vel út, þótt það sé
ekki hægt að líkja því saman við söl-
una 2007 og 2008.“
Aukning í steypustyrktarjárni
Annar mælikvarði á aukin umsvif í
byggingariðnaði er að verðmæti inn-
flutts steypustyrktarjárns á fyrstu
átta mánuðum ársins hefur ekki ver-
ið jafnmikið síðan 2008. Flutt var inn
steypustyrktarjárn á þessu tímabili í
ár fyrir 970 milljónir en 787 milljónir
í fyrra. Það er rúmlega 23% aukning.
Tölur eru á verðlagi hvers árs.
Hér er vísað til verðs eða verð-
mætis vörunnar kominnar um borð í
flutningsfar sem flytur hana áfram,
að viðbættum kostnaði sem fellur á
vöruna þar til henni er skipað upp í
innflutningslandi.
Sama þróun er í innflutningi á
spóna- og byggingarplötum. Verð-
mæti innflutningsins þar var 910
milljónir á fyrstu átta mánuðum árs-
ins, samanborið við 728 milljónir í
fyrra, 712 milljónir 2012 og 538 millj-
ónir 2011. Það er um 25% aukning í
innflutningi frá fyrra ári.
Sala á sementi eykst
með meiri umsvifum
Morgunblaðið/Eggert
Framkvæmdir við Höfðatorgshótelið Stækkun Hótels Borgar og Hótels
Kletts eru dæmi um uppbyggingu sem leiðir til aukningar í sementssölu.
Eins og taflan hér fyrir ofan
sýnir hefur sala á sementi ekki
verið jafnmikil í september-
mánuði síðan árið 2008.
Athygli vekur að salan í síð-
asta mánuði var minna en helm-
ingur af sölunni í september
2008 og er munurinn enn meiri
ef árið 2007 er haft til saman-
burðar. Grunnur vísitölunnar
miðast við 1990. Þá var íbúa-
fjöldinn 253.785 á nýársdag, en
325.671 hinn 1. janúar sl.
Á uppleið
ÞRÓUN SÍÐUSTU ÁRA
Vísitala sementssölu*
Í september 2007 til 2014
september sementssala, vísitala
*Sala á innlendu og innfluttu sementi
í tonnum – umreiknað til vísitölu.
Grunnur 1990 = 100.
Heimild: Framleiðandi og innflytjendur
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
318,7
241,6
99,8
72,8
89,5
84,2
114,2
115,7