Morgunblaðið - 24.10.2014, Blaðsíða 41

MENNING 41
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. OKTÓBER 2014
Framtíðardeild Gaflaraleikhússins
frumsýnir í kvöld leikritið Heili –
Hjarta – Typpi eftir Auðun Lúth-
ersson og Ásgrím Gunnarsson í leik-
stjórn Bjarkar Jakobsdóttur. Verkið
fjallar um þrjá ólíka handritshöf-
unda í tilvistarkreppu. „Hvað gerist
þegar sjálftitlaður stórsnillingur,
hjartnæmur unglingur og grjót-
harður graðnagli reyna að vinna
saman? Mun útkoman standast
Bechdelprófið?“ er meðal þeirra
spurninga sem velt er upp í verkinu.
Höfundarnir leika sjálfir ásamt
Gunnari Smára Jóhannessyni.
„Þegar litið er yfir leiklistarflóru
Íslands sést að það er ákveðin eyði-
mörk þegar kemur að leikhúsi fyrir
ungt fólk þar sem ungt fólk er sjálft
að skrifa og setja upp verk um sinn
veruleika. Uppfærslan á Unglingn-
um í Gaflaraleikhúsinu seinasta vet-
ur var ákveðin tilraun og gekk von-
um framar og var sýningin sýnd
fyrir fullu húsi allan veturinn og
fékk tvær Grímutilnefningar… Rík-
issjónvarpið mun svo sýna Ungling-
inn í vetur. Eftir svona stórkostlegar
viðtökur langar okkur náttúrlega
bara að halda áfram. Þess vegna
höfum við ákveðið að stofna sér-
staka ungmennadeild innan Gafl-
araleikhússins sem ber nafnið Fram-
tíðardeildin og þetta verk er fyrsta
verkefni deildarinnar,“ segir í til-
kynningu frá Gaflaraleikhúsinu.
Þríeyki Auðunn Lúthersson, Ásgrímur Gunnarsson og Gunnar Smári Jóhannesson.
Heili – Hjarta – Typpi í Gaflaraleikhúsi
Það er tilhneiging gagnrýn-anda að reyna að flokkaallt, skipa í hólf og raðaeftir rökréttri skipan að
hans mati, eftir reglum sem hann
hefur samið og eru á stundum
ekki í neinu samhengi fyrir nokk-
urn nema hann sjálfan. Svo nota
menn líka oft regluverk sem þeir
finna annars staðar, læra kannski
í skóla, grípa í fjölmiðlum eða
nema við fótskör fyrirmynda, eða
hver hefur ekki hrúgað hverjum í
sitt hólf í kollinum á sér mennta-
skólaskáldum, atómskáldum,
Breiðholtsskáldum, eða kaldhæðnu
kynslóðinni, aukinheldur sem þar
eru líka rými fyrir vinstrisinnuð
ungskáld, uppreisnarseggi og ung-
ar skáldkonur.
Fyrir algera tilviljun las ég
tvær bækur eftir unga höfunda í
röð, tvær ungar konur sem voru
að senda frá sér hvor sína skáld-
söguna og báðar sína fyrstu skáld-
sögu. Það að lesa bækurnar svo
samhliða í fyrsta sinn, sama dag-
inn reyndar, varð til þess að mér
fannst samhljómur í þeim, þó höf-
undarnir séu ólíkir að stíl og efn-
istökum. Báðar segja bækurnar
frá ungum konum sem standa
frammi fyrir uppgjöri við mæður
sínar, gallagripir, þó ólíkar séu,
önnur glímir við geðsjúkdóm en
hin lifir í lygi. Vangaveltur um
sjálfsvíg koma líka við sögu í báð-
um bókum, þó söguhetjan í ann-
arri þeirra heykist á stökkinu þeg-
ar á reynir.
Að þessu sögðu þá er ég ekki að
skipa bókunum eða höfundunum
saman hér nema fyrir þennan
samhljóm sem ég fann, og er
kannski (sennilega) ímyndun mín.
Kynferði höfundar og aldur skiptir
ekki máli.
Segulskekkja
Í upphafi Segulskekkju segir
sögukona, Hildur: „Ég veit ekki
hvort þetta er sagan mín eða sag-
an hennar Siggý.“ Hún er á sigl-
ingu yfir Breiðafjörð, á leið til
Flateyjar að taka við móðurarfi
sínum, gulu timburhúsi þar sem
Siggý, Sigríður, eyddi síðustu ár-
unum. Samband á milli þeirra
mæðgna var stopult og nánast
ekkert frá því Hildur varð sextán
ára og sumpart er Hildur að gera
upp þennan tíma, flytur inn í gul-
an timburkofa sem ekki er lengur
gulur þar sem ekkert er að finna
nema þunga lykt og dauðar flug-
ur.
Segulskekkja er glæsilega skrif-
uð á köflum, skáldleg og heillandi
– Soffía dregur upp myndir sem
eru afkáralegar og átakanlegar og
allt þar á milli, leikur sér með
myndlíkingar og stekkur úr einu í
annað af íþrótt og smekkvísi. Það
eina sem vantar í bókina er saga,
því Siggý lifnar aldrei við fyrir
lesandanum þó henni bregði ítrek-
að fyrir í minningum Hildar, hún
er táknmynd en ekki manneskja –
tilsvör hennar uppskrúfuð og
hegðun klisjukennd, hvort sem
það er að liggja í öllum fötum í
baði að hlusta á Johnny Cash eða
geyma mannshöfuð í frystinum.
Sífelldar tilvísanir í erlend
menningarminni gera líka lítið
fyrir söguna; Hildi líður eins og
hún væri stödd í mynd eftir David
Lynch, óskar þess að hún hefði
fengið að fæðast inn í Woody All-
en-mynd og líður eins og hún sé
endurborin Mómó, svo dæmi séu
tekin.
Leið
Þegar á fyrstu síðu Leiðar blasir
við lesandanum að söguhetjan
Signý hyggst svipta sig lífi, ekki í
augnabliks örvæntingu heldur að
vandlega íhuguðu máli – búin að
velja daginn og aðferðina og býr
sig undir vígið af kostgæfni, ráð-
stafar eigum sínum, brennir allan
óþarfa og gerir upp alla reikninga
og þrífur húsið hátt og lágt, reynir
að afmá öll ummerki um sig.
Ástæða þess að hún kýs að fara
þessa leið kemur aldrei almenni-
lega í ljós, en eftir því sem hún
segir sögu sína – líf á heimili alkó-
hólista og ofbeldismanns þar sem
móðirin er fullkomlega meðvirk –
gerum við okkur í hugarlund hvað
bjáti á, aukinheldur sem hún hef-
ur nýverið gengið í gegnum
krabbameinsmeðferð. Signý er
líka bullandi meðvirk, fellur að
lýsingunni á hinu dæmigerða
ábyrga barni sem kemur til bjarg-
ar, rekin áfram af sektarkennd og
bælir með sér allar tilfinningar –
alltaf þegar hún lítur um öxl í sög-
unni og tæpir á einhverju veiga-
miklu, nálgast aðalatriði, drekkir
hún okkur í smáatriðum, kæfir
sannleikann í þvaðri.
Heiðrún segir söguna að mörgu
leyti afskaplega vel, hleypur fram
og aftur í tíma og nær þannig að
miða okkur áfram með því að fara
stundum afturábak. Henni tekst
sérstaklega vel upp með myndina
sem dregin er upp af móður Sig-
nýjar sem lifir í algjörri afneitun í
gegnum drykkjulæti og bar-
smíðar, en einnig er það hvernig
afleiðingar ofbeldisins birtast les-
andanum miklu sterkara en hefði
hún lýst því beint, þegar
fermingarstelpan kemur heim og
við blasir brotin rúða og blóð-
slettur, síminn er kámugur og kló-
in rifin af snúrunni, blómin liggja
á gólfinu, plötuspilari og sjónvarp
ónýtt, ljósakrónan í stofunni er
brotin á gólfinu – allt er ónýtt:
„Inni hjá okkur er þögn og blóð-
fnykur yfir öllu. Heit vorsólin skín
inn um gluggann og magnar öm-
urleikann.“
Stíllinn er knúsaður á köflum en
í grunninn er þetta afskaplega vel
heppnuð bók, þó Gunni stórbróðir
sé innantómur og fíkillinn Krissa
klisjuleg.
Fjarstaddar mæður
Hildur og Signý glíma báðar við
fjarverandi mæður sem þær hafa í
raun hafnað og yfirgefið, annars-
vegar vegna geðveilu móðurinnar
og hinsvegar vegna meðvirkni
hennar. Siggý getur ekki sýnt
Hildi hlýju, er ekki hæf um það,
og Guðrún, móðir Signýjar, hvarf
inn í heim meðvirkninnar og á
ekkert aflögu til að veita börn-
unum, hún hlustar ekki og bregst
ekki við þó börnin séu að ljúga að
henni um að þeim líði vel og að
þeim gangi vel: „Árum saman hef-
ur samt ríkt þegjandi samkomulag
um að hún láti sem hún trúi mér.“
Það er meiri von í Segulskekkju
en í Leið, því undir lok hennar
hugsar Hildur meira um lífið en
dauðann og hefur nálgast Siggý,
hænir að sér heimilislausa ketti
líkt og hún og þyrstir í lífið. Signý
er ekki komin jafnlangt í uppgjör-
inu í Leið, enda fólst hennar upp-
gjör í því að gera ekkert upp, að
hverfa. Að því sögðu þá er endir
bókarinnar ekki afdráttarlaus, án
þess það sé rakið frekar hér af til-
litssemi við væntanlega lesendur.
Skáldsögur
Segulskekkja bbbmn
Eftir Soffíu Bjarnadóttur.
Mál og menning, 2014. 167 bls. kilja.
ÁRNI
MATTHÍASSON
BÆKUR
Morgunblaðið/Golli
Leið Heiðrún Ólafsdóttir segir
söguna að mörgu leyti afskaplega
vel, hleypur fram og aftur í tíma
og nær þannig að miða okkur
áfram með því að fara stundum
afturábak.
Morgunblaðið/Ómar
Segulskekkja Soffía Bjarnadóttir
dregur upp myndir sem eru afkára-
legar og átakanlegar og allt þar á
milli, leikur sér með myndlíkingar
og stekkur úr einu í annað af íþrótt
og smekkvísi.
Leið bbbnn
Eftir Heiðrúnu Ólafsdóttur.
Sæmundur, 2014. 141 bls. kilja.
Vonir og
vonleysi
BRÁÐSKEMMTILEG
MYND FYRIR ALLA
FJÖLSKYLDUNA
Ísl. tal
POWERSÝNING
KL. 10
Sími: 553-2075 www.laugarasbio.is
Miðasala og nánari upplýsingar
16
16
16
16
16
L
L
FURY Sýnd kl. 7-10 powersýning
BORGRÍKI 2 Sýnd kl. 3:45-5:50-8-10:10
KASSATRÖLLIN 2D Sýnd kl. 3:50
GONE GIRL Sýnd kl. 10
DRACULA UNTOLD Sýnd kl. 8
TOMBSTONES Sýnd kl. 5:40
SMÁHEIMAR 2D Sýnd kl. 3:40
LAUGARÁSBÍÓ Sýningartímar
ÞRÆLGÓÐ SPENNUMYND UM
EINKASPÆJARA SEM FLÆKIST INN Í
HEIM EITURLYFJASALA
LIAM NEESON
ÓLAFUR DARRI ÓLAFSSON
MARGUR ER
KNÁR
ÞÓTT HANN SÉ
SMÁR...
-Empire
-H.S.S., MBL
-H.S., MBL
★★★★★
-T.V., biovefurinn
★★★★★
-V.J.V., Svarthöfði.is