Morgunblaðið - 29.11.2014, Qupperneq 38

38 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2014
Rauðagerði 25 · 108 Reykjavík · Sími 440 1800 · www.kaelitaekni.is
Okkar þekking nýtist þér
Til í svörtu, hvítu, rauðu
Tilboðsverð kr. 106.900
Jólagjöfin í ár!
fy
heita sú
kriftarbó
VD diskur
lgja með
og burstuðu stáli!
ð fylgir Vitamix sle
jarmál og sv
k og
ar ig
ps
D
Me
pl
r ávexti, gr
nánast hvað
y
klaka og
alla
noð d
Bý
LÁGMÚLI 8 · REYKJAVÍK
SÍMI 530 2800 · ORMSSON.IS
MCS-333
Blu-ray heimabí ó
1000W. 5.1 kerfi, Blu-ray, DVD, CD, 3D, FM / Internet útvarp,
4xHDMI inn, 1xHDMI út, 2xUSB, 1xEthernet, 1xAux inn.
79.900
63.900
X-SMC0 0
iPod vagga · hvít
39.900
31.900
Helstu heimilistækin lækka strax um 17%
en sjónvörp, hljómflutningstæki o.fl. um 20%.
Vörugjöldin skorin ni›ur
Heyrnartól með 30% afslætti
Opið í dag kl. 11 -15
Nú geta allir fengið
iPad-áskrift
Skráðu þig í iPad-áskrift á
www.mbl.is/mogginn/ipad/
Undanfarnar vikur
og mánuði hafa orðið
nokkrar umræður um
sannsögli ráðherra og
ráðvendni svo og um
ábyrgð forstöðumanna
ríkisstofnana er snýr
að því að halda kostn-
aði innan fjárlagaheim-
ilda.
Ráðherrar hafa verið
sakaðir um að ljúga að
þingi og þjóð og ráðvandir þingmenn
hafa talað um að reka þyrfti úr starfi
þá forstöðumenn ríkisstofnana sem
fara fram yfir á fjárlögum.
Þessi umræða snertir mig ónota-
lega þar sem ég hef orðið illilega fyr-
ir barðinu á óráðvöndum og ósann-
söglum ráðherrum og embættis-
mönnum.
Örlagavaldar mínir lugu að þjóð-
inni, lugu að þingheimi og lugu fyrir
dómi. Þjóðin trúði lygunum, þingið
varði lygarnar og dómstóllinn engd-
ist.
Mér var innrætt djúp virðing fyrir
mannkostum þeirra og hæfni sem
kjörnir væru og skipaðir til forsjár
okkur fáráðum almúganum. Rætur
þeirrar innrætingar tóra enn þótt
mjög hafi stofninn skekist og lauf-
skrúðið fallið á vegferð minni um
mannheima, þá einkum við kynni mín
af stjórnmálum og opinberri stjórn-
sýslu.
Við búum að sögn við þrískiptingu
valdsins og aðskilnað í löggjafarvald,
framkvæmdavald og dómsvald. Lög-
gjafinn setur samfélaginu lög, fram-
kvæmdavaldið sér um að lögum sé
framfylgt og dómsvaldið ákvarðar
lögmæti gjörða okkar og þá viðurlög
við frávikum ef finnast. En er þetta
svo, virkar þessi öryggisventill lýð-
ræðisins, þrískipting valdsins?
Þjóðin kýs fulltrúa sína til setu á
Alþingi. Kosnir eru frambjóðendur,
sem stjórnir og ráð stjórnmálaflokka
hafa samþykkt að megi
setjast á þing. Með röð-
un frambjóðenda á lista
hafa stjórnmálaflokk-
arnir því þrengt mjög
að kosningarétti al-
mennings, réttinum til
að velja sér fulltrúa á
þing. Með röðun á lista
eru 40-50 þingsæti af 63
þegar mönnuð og þau
sem eftir eru verða set-
in af einhverjum þeim,
sem flokkarnir hafa
ákveðið að kjósendur
megi velja á milli.
Að kosningum loknum er mynduð
ríkisstjórn. Oftast eru það formenn
tveggja eða þriggja stærstu flokk-
anna á þingi, flokksforingjar meiri-
hluta þingmanna, sem mynda meiri-
hlutastjórn. Að venju setjast kjörnir
þingmenn í ráðherrastólana og
gegna þannig tveimur störfum. Þar
með er sjálfstæði löggjafarvaldsins
fallið.
Forystumenn stjórnmálaflokk-
anna velja sér flokksbræður til þing-
setu og ráðherra úr þingliði. Ráð-
herrar og embættiskerfið taka síðan
að sér löggjafarvaldið, þannig að
lagafrumvörp eru undirbúin og frá-
gengin af stjórnarráðinu, samþykkt í
ríkisstjórn, kynnt í þingflokkum
stjórnarflokkanna og keyrð í gegn-
um Alþingi. Séu stjórnarráðsmenn
ósáttir við lagasetninguna má jafnvel
tefja framkvæmd laganna með
ákvæðum í reglugerðum.
Löggjafarvaldið er sem sagt í
höndum ráðherra og embættis-
manna stjórnarráðsins. En hvað með
dómsvaldið? Er það óháð valdastofn-
un sem almenningur getur treyst?
Kjósum við okkur dómara? Nei, for-
ystumenn stjórnmálaflokkanna, sem
komnir eru í ráðherrastóla, velja sér
dómara í hæstarétt sem héraðsdóm.
Hver er þá orðin staða lýðræðisins
og þrískiptingar valdsins þegar
stofnanir og forysta ríkisstyrktra
stjórnmálaflokka ákveða hverjir
megi verða þingmenn, hverjir skuli
verða ráðherrar og hverjir komist í
dómaraembætti?
Foringjarnir setjast sjálfir í ráð-
herrastóla og velja með sér trausta
flokksmenn. Framkvæmdavaldið
segir síðan Alþingi fyrir verkum og
velur dómara á bæði dómstig.
Við þessar aðstæður fara öflugir
flokksgæðingar sínu fram, jafnvel á
svig við almennt velsæmi, sem og lög
og reglur. Þó almenningi ofbjóði
framganga þeirra þurfa þeir engu að
kvíða, flokksbræður þeirra og sam-
herjar á þingi slá um þá skjaldborg
og finna þeim síðan feit embætti, t.d.
sem bankastjórar, forstöðumenn rík-
isstofnana eða sendiherrar. Ein-
hverjir þingmanna vilja reka for-
stöðumenn ríkisstofnana fari þeir
fram úr fjárlögum. Lítum á dæmi.
Alþingi setur nákvæm lög um grunn-
skóla ríkisins. Fyrirkomulag skóla-
halds er nánar útfært í reglugerðum,
námstilhögun í námsskrá. Kostnaður
við kennslu ræðst í kjarasamningum.
Að fyrirmælum og forsendum gefn-
um reiknar forstöðumaður út heild-
arkostnað ríkisins við framkvæmd
laganna og skilar inn í viðkomandi
ráðuneyti sem tillögu til fjárlaga.
Ráðuneyti ber að skila raunhæfum
niðurstöðum forstöðumanns til fjár-
laganefndar en þá gerist það að
hækkun útgjalda á milli ára þykir of
mikil og ráðuneytið lækkar niður-
stöðutölu forstöðumanns um 10%.
Stjórnarliðar í fjárlaganefnd trúa
fjárlagatillögum úr ráðuneyti ráð-
herra síns og telja sig tryggja lög-
boðna framkvæmd skólastarfs með
samþykkt þeirra. Framkvæmd
stendur óhögguð en fjárveiting skor-
in niður um 10%. Óhjákvæmileg af-
leiðing er framúrkeyrsla upp á rúm
11%, sem síðan er höfð til marks um
óráðsíu forstöðumanns og óhlýðni við
fjárlög!
Það er varla hlutverk fram-
kvæmdavaldsins að hindra fram-
kvæmd lögboðinnar almannaþjón-
ustu með óraunhæfum fjárlaga-
tillögum eða tefja gildistöku laga
með ákvæðum í reglugerðum.
Ef framkvæmdavald og fjár-
laganefnd valda hlutverki sínu þarf
engan að reka; en verði þeim á mis-
tök eða misgjörðir má alltaf kenna
öðrum um og jafnvel refsa með brott-
vísun.
Mega ráðherrar ljúga?
Eftir Sturlu
Kristjánsson »Foringjarnir setjast
sjálfir í ráðherrastóla
og velja með sér trausta
flokksmenn. Fram-
kvæmdavaldið segir síð-
an Alþingi fyrir verkum
og velur dómara.
Sturla Kristjánsson
Höfundur er kennari, sálfræðingur og
Davis-ráðgjafi. Les.is – www.les.is.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.