Straumhvörf - 15.01.1943, Blaðsíða 12

10
STRAUMHV ÖRF
KLEMENS TRYGGVASON:
RéUmæti strÉðsgróðans
i.
Síðast liðin tvö ár hefir stríðsgróð-
inn svo nefndi mjög komið við sögu
í opinberum umræðum, aðallega í
sambandi við skattamálin. Því fer þó
fjarri, að almenningur hafi af þeim
umræðum átt hægt með að skapa sér
skýra hugmynd um, hvernig þessu
máli væri farið. Að vanda hefir máls-
flutningur hinna stríðandi aðila til
hægri og vinstri miðast við þröng
flokkssjónarmið, en engin viðleitni
verið fyrir hendi til að ræða málið á
óvilhöllum grundvelli. I þessari grein
verður leitazt við að komast að ó-
hlutdrægum niðurstöðum um það,
hvert sé inntak þgssa máls, til leið-
beiningar fyrir þá, sem vilja fá
hleypidómalausa vitneskju um það.
Þegar talað er um stríðsgróða, er
átt við þann óvenjulega mikla hagn-
að, sem fyfirtæki einstakra manna
og félaga hafa fengið í sinn hlut, og
rekja má beint eða óbeint til þess
viðskiptaástands, sem skapazt hefir
af völdum ófriðarins og hernáms
landsins. Eiginlegur stríðsgróði hefir
ekki fallið í hlut nema tiltölulega
fárra aðila. Hans gætir í öllum teg-
undum atvinnurekstrar, en mest ber
á honum í stórútgerð og verzlun. Erf-
itt er að skapa sér ákveðna hugmynd
um það, hve miklar upphæðir er um
að ræða. Skattaframtölin segja lítið
til um það, af þeim ástæðum, sem
mönnum ættu að vera kunnar. En
víst er, að miðað við íslenzkar að-
stæður er um gífurlegar fjárhæðir að
ræða.
Mikið er talað um hina óhóf-
lega háu skatta, sem lagðir séu á
hinar háu tekjur, og er þá oft látið
hjá líða að minnast á hina skatt-
frjálsu varasjóðsfrádrætti hlutafé-
laga, sem þó munar um. En með
því að einblína þannig á skattana, er
dæmið ekki rétt sett upp. Það, sem
máli skiptir, er að sjálfsögðu hitt,
hvort stríðsgróðatekjur geti yfirleitt
talizt eðlilegar, séð frá sjónarmiði
þjóðfélagsins sem heildar. Er hægt
að færa fram ástæður, er réttlæta það,
að slíkar tekjur falli í einstakra
manna hlut? Til að taka dæmi má
orða spurninguna þannig: Getur það
talizt eðlilegt, að eins árs hreinn
hagnaður fyrirtækis nemi t. d. fimm-,
tíu- eða tuttugfaldri upphæð þess
fjár, sem starfar í því? Ef menn geta
orðið á eitt sáttir um það, að hagn-
aður, sem fer mikið fram úr 10—
15% af höfuðstólnum, þ. e. gefur al-
menna vexti og auk þess nokkuð fyr-
ir áhættu og sjóðsöfnun, sé hærri en
hægt sé að réttlæta frá þjóðfélags-
legu sjónarmiði, er rökrétt afleiðing
sú, að stríðsgróði eigi ekki að renna
til einstakra manna. Enn fremur
leiðir af því, að eitthvað sé meira