Fréttablaðið - 05.07.2013, Blaðsíða 10

5. júlí 2013 FÖSTUDAGUR| FRÉTTASKÝRING | 10
Vegna iðnaðarstarfsemi á Bakka
við Húsavík verður að tryggja
aðdrætti frá Húsavíkurhöfn að
iðnaðarsvæðinu. Vegtengingin
sem er á teikniborðinu er að
stærstum hluta jarðgöng í gegn-
um Húsavíkurhöfða. Á sama tíma
benda rannsóknir til að nægileg
spenna sé á Húsavíkurmisgenginu
fyrir stóran jarðskjálfta. Spurt
er um hugsanlegar hættur varð-
andi jarðgöngin en annar veg-
skáli ganganna er við virkustu
sprungugreinina á svæðinu.
Umsvif
Ef allar áætlanir um uppbyggingu
á Bakka ganga eftir er áætlað að
árlega muni fara um 1,5 milljónir
tonna af hráefni og afurðum um
Húsavíkurhöfn. Sem stendur er
lítið geymslusvæði við höfnina
og takmarkaðir möguleikar á
stækkun þess. Til að mæta þeim
takmörkunum er stefnt að því
að flytja allt hráefnið beint á
iðnaðar lóð á Bakka jafnóðum og
það kemur til hafnar. Stefnt er
að því að nota sérútbúna bílalest
sem getur tekið allt að 85 tonn í
hverri ferð, með heildarþunga upp
á 123 tonn. Slíkar bílalestir eru 50
metra langar.
Stysta leið á milli Húsavíkur-
hafnar og iðnaðarlóðarinnar á
Bakka er um 1,8 kílómetrar og
liggur um Húsavíkurhöfðann sem
er um 70 metra hár þar sem hann
er hæstur. Þar í gegn er ætlunin
að leggja göng; verk sem Vega-
gerðin mun annast ef áætlanir
ganga eftir. Lengd ganganna yrði
um 1.100 metrar með vegskálum
sem yrðu við núverandi hafnar-
svæði og í Laugardal í norðri.
Þessi framkvæmd fellur undir
lög um uppbyggingu innviða sem
fyrri ríkisstjórn samþykkti í apríl
2013, en þessi verkþáttur er talinn
kosta um 1,8 milljarða króna
miðað við verðlag í lok árs 2012.
Sprungan
Fréttablaðið greindi frá því 25.
júní að nýjustu rannsóknir jarðvís-
indamanna sýna að spenna í Húsa-
víkurmisgenginu svokallaða sé til
staðar fyrir skjálfta af stærðinni
6,8 á Richter, en svo stórir skjálft-
ar og stærri eru þekktir á svæð-
inu. Það er mat Páls Einarsson-
ar, prófessors í jarðeðlisfræði, að
upplýsingarnar ættu að skoðast í
ljósi ákvarðana um uppbyggingu
mannvirkja, ekki síst kísilmálm-
verksmiðju PCC á Bakka enda
væri verksmiðjan bókstaflega
ofan í virkasta sprungusvæðinu.
Nefndi hann sérstaklega sprungu-
grein kennda við Skjólbrekku og
aðra sem kennd er við Laugardal
– þar sem jarðgöngin kæmu upp úr
jörðinni norðan megin. Sprungu-
greinarnar tvær eru þær virkustu
á Húsavíkurmisgenginu. Því
yrðu göngin staðsett skammt frá
stærstu jarðskjálftasprungum á
svæðinu – þar sem ein mesta jarð-
skjálftahættan er á landinu.
Öruggustu mannvirkin
„Ekki eru fyrirséð nein sérstök
vandkvæði vegna þessarar hættu
enda yrði tekið tillit til hennar í
hönnun verksins. Reynslan sýnir
enn fremur að jarðgöng í bergi eru
ein öruggustu mannvirkin í jarð-
skjálftum,“ segir í skýrslu GeoTek
ehf., sem vann jarðfræðirannsókn
fyrir Vegagerðina vegna líklegra
framkvæmda í Húsavíkurhöfða.
Björn A. Harðarson, jarðverk-
fræðingur hjá GeoTek, segir
að vissulega hafi verið horft
sérstaklega á að misgengið í
Laugar dalnum, frá fjalli til fjöru,
liggur rétt fyrir utan gangamunn-
ann. Allir þekki til þessa og sagna
af jarðhræringum á fyrri tíð. „En
við teljum að þetta misgengi úti-
loki alls ekki mannvirki á þess-
um stað. Jarðgöng þola ótrúlega
vel jarðskjálfta og í raun örugg-
ara að vera inni í þeim en á yfir-
borði,“ segir Björn og bætir við að
ekki hafi verið tekið tillit til eins
sterks skjálfta og jarðvísindamenn
tala um, eða allt að 7,0 á Richter.
Hann segir útilokað að göng hrynji
saman við svo sterkan skjálfta,
fólk þurfi engar áhyggjur að hafa
af slíku.
Gísli Eiríksson, umdæmisstjóri
Vegagerðarinnar á Ísafirði, vann,
ásamt kollega sínum Birgi Guð-
mundssyni, minnisblað vegna
iðnaðar vegarins á milli hafnar-
innar og Bakka. Hann tekur undir
orðs Björns um hversu vel jarðgöng
standa af sér jarðskjálfta. Hins
vegar segir Gísli að skoða verði
sérstaklega gangagerð og vegskála
með tilliti til stórra jarðskjálfta. Í
raun sé ekki um vandamál að ræða
en því fylgi óneitanlega aukinn
kostnaður.
Áhætta og öryggi
Í frummatsskýrslu umhverfis-
mats vegna kísilmálmverksmiðju
PCC, frá febrúar í ár, segir að til
að draga úr áhættu vegna jarð-
skjálfta verða mannvirki hönnuð
sérstaklega með tilliti til þeirra.
Eins að leiðslur fyrir jarðgas, sem
fylgir sprengihætta, og kerfi sem
innihalda eitraðar lofttegundir
verða hönnuð sérstaklega með
jarðskjálftaálag í huga samkvæmt
ströngustu kröfum. „Viðbragðs-
áætlanir verða unnar fyrir alla
starfsemina með sérstaka áherslu
á þætti sem valda áhættu fyrir
fólk, umhverfi og starfsemi við og
í kjölfarið á jarðskjálfta, t.d. vegna
gasleka eða óæskilegrar losunar
úrgangs eða eitraðra lofttegunda,“
segir þar einnig.
Jarðskjálfti veldur ekki áhyggjum
Ein þeirra framkvæmda sem tengjast kísilmálmverksmiðju á Bakka er lagning jarðganga sem hluta af tengingu Húsavíkurhafnar og verk-
smiðjunnar. Jarðvísindamenn vara við að skapast hafi aðstæður fyrir stóran jarðskjálfta. Vegskáli ganganna er við virkasta skjálftasvæðið.
Skýrslur um jarðskjálftahættu og aðra náttúruvá vegna iðnaðaruppbygg-
ingar fyrir norðan hafa verið unnar, fleiri en ein og fleiri en tvær. Bæði
Veðurstofan og Háskóli Íslands unnu til dæmis skýrslur vegna jarðskjálfta
í tengslum við hagkvæmnisathugun vegna álvers á Bakka. Alcoa lét einnig
meta jarðskjálftahættu vegna mats á umhverfisáhrifum – sérstaklega
möguleg jarðskjálftaáhrif innan
fyrirhugaðs iðnaðarsvæðis. Við
bætast rannsóknir vegna byggingar
kísilmálmverksmiðju PCC. Niður-
stöður rannsókna og jarðskjálfta-
saga svæðisins er talin gefa fullt til-
efni til að aðgát skuli höfð og fullt
tillit tekið til áhrifa við hönnun
og staðsetningu mannvirkja. Hins
vegar telja menn ekki mikla hættu
til staðar þegar allt er talið.
Eftir standa áhyggjur jarðvísinda-
manna, auðvitað ekki allra, auk varnaðarorða frá almenningi sem bæði má
finna í opinberri umræðu og í umsögnum vegna iðnaðaráformanna. Þar
er oftar en ekki vitnað til lýsinga úr samtímaheimildum, t.d. 19. aldar ann-
álum eftir stórskjálftann árið 1872. „Meðan á mestu hreyfingunum stóð
gekk jörðin sem í smáöldum, síðan rifnaði hún þvert og endilangt og voru
rifurnar sums staðar svo breiðar, að þær voru ekki minna en hálf alin og
ein þeirra er lá ofan frá Húsavíkurfjalli og ofan allan Laugardal […] Ein rifa
var að norðanverðu í Höfðanum, er svo mikill hiti var í, að upp úr henni
rauk samfleytt í fjóra sólarhringa [...] Fjaran fyrir neðan verzlunarhúsið
sprakk öll í sundur og varð heit að mun, og upp úr sprungunni spýttist
vatn og lagði upp úr sprungunni bláa gufu, er líktist brennisteinsloga.“
Jörðin rifnaði þvert og endilangt
En við teljum að
þetta misgengi útiloki alls
ekki mannvirki á þessum
stað. Jarðgöng þola
ótrúlega vel jarðskjálfta
og í raun öruggara að vera
inni í þeim en á yfirborði
Björn A. Harðarson
jarðverkfræðingur hjá GeoTek
Svavar
Hávarðsson
svavar@frettabladid.is
Stysta leið á milli Húsavíkur-
hafnar og iðnaðarlóðarinnar á
Bakka er um 1,8 kílómetrar og
liggur um Húsavíkurhöfðann sem
er um 70 metra hár þar sem hann
er hæstur. Þar í gegn er ætlunin
að leggja göng; verk sem Vega-
gerðin mun annast ef áætlanir
ganga eftir. Lengd ganganna yrði
um 1.100 metrar með vegskálum
sem yrðu við núverandi hafnar-
svæði og í Laugardal í norðri.
UPPBYGGING Á BAKKA VIÐ HÚSAVÍK
H Ú S A V Í K
Héðinsbraut
MYND/LOFTMYNDIR.IS
Vegskáli við
Laugardal
Framkvæmda-
svæði kísilmálm-
verksmiðju PCC
Vegskáli
við höfn
Skjólbrekka
Göng
1,1 km
➜ 1.100 metra göng
20% afsláttur
Gildir í júlí
Fæst án lyfseðils.
Lesið leiðbeiningar í fylgiseðli vandlega fyrir notkun.