Fréttablaðið - 24.10.2013, Qupperneq 22

24. október 2013 FIMMTUDAGURSKOÐUN
HALLDÓR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is HELGAREFNI: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is DÆGURMÁL: Sara McMahon sara@frettabladid.is
VÍSIR: Kristján Hjálmarsson, kristjan@visir.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
FRÁ DEGI
TIL DAGS
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
Kvennafrídagurinn 24. október er merki-
legur dagur í sögu íslenskrar kvenna-
hreyfingar því segja má að þann dag
árið 1975 hafi hún á ný risið upp sem
hin öfluga, fjölmenna samstöðuhreyf-
ing sem hefur mótað samfélag okkar
æ síðan. Framlag hennar er mikilvægt
fyrir þróun jafnréttisbaráttunnar, en
ekki síður fyrir þróun stjórnmálanna og
lýðræðisins.
Frá upphafi hefur áherslan verið á
réttindi kvenna á vinnumarkaði, launa-
jafnrétti og aðgengi að menntun, störf-
um og valdastöðum innan atvinnulífs og
stjórnmála. Þess vegna er 24. október
hátíðar- og baráttudagur og mikilsvert
tilefni til að minna okkur öll á ríkulegt
framlag kvenna til lífsgæða, mannrétt-
inda og auðlegðar Íslands.
Í tilefni af 30 ára afmæli kvennafrí-
dagsins á sínum tíma og í þakkarskyni
við framlag jafnréttishreyfingarinnar
til þróunar samfélagsins var stofnað til
Jafnréttissjóðs til að styrkja nýsköpun
þekkingar á sviði jafnréttis- og kynja-
fræða með sérstakri áherslu á stöðu
kynjanna á vinnumarkaði. Í því fólst við-
urkenning á nauðsyn þess að efla rann-
sóknir á hlutskipti kvenna og karla og að
skjóta sterkari stoðum þekkingar undir
starf að jafnrétti kynjanna á margvísleg-
um vettvangi, bæði á vegum stjórnsýsl-
unnar sem annarra. Sérstaklega skyldi
styðja ungar fræðikonur við uppbygg-
ingu á fræðimannsferli sínum. Að auki
höfðu sterkar líkur verið leiddar að því
að konur sem umsækjendur eða rann-
sóknarverkefni á sviði jafnréttis kynja
gætu borið skarðan hlut frá borði við
samkeppni um fé í rannsóknarsamfélag-
inu í heild.
Jafnréttissjóður hefur nú styrkt hátt á
þriðja tug rannsóknarverkefna. Í dag er
úthlutað styrkjum til fimm ólíkra rann-
sókna sem öll munu nýtast í jafnréttis-
starfinu. Rannsóknirnar snúa að launa-
jafnrétti kynjanna, viðhorfum unglinga
til verkaskiptingar kynja, ólíkum áhrif-
um atvinnuleysis á sálræna líðan karla
og kvenna auk þess sem sjónum verður
beint að orðræðu samfélagsins sem teng-
ist móðurhlutverkinu. Loks ber að nefna
rannsóknarverkefni þar sem kastljósinu
verður beint að fjarveru kvenna á sýn-
ingum íslenskra menningarminjasafna.
Með þessu leggur Jafnréttissjóður sitt
lóð á vogarskálarnar til eflingar þekk-
ingar sem nýtist jafnréttisbaráttunni og
samfélaginu öllu.
Til hamingju með daginn.
Þekking til framfara
JAFNRÉTTI
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson
forsætisráðherra
F
ærri feður taka sér nú fæðingarorlof með börnum
sínum en á árunum fyrir hrun. Fréttablaðið sagði í
gær frá fyrstu handföstu tölunum um áhrifin af veru-
legri lækkun fæðingarorlofsgreiðslnanna árið 2009.
Afleiðingarnar komu ekki strax í ljós, því að um leið
og greiðslurnar voru skornar niður var tímabilið sem foreldrar
hafa til að taka orlofið lengt úr átján mánuðum í þrjú ár.
Nú sjáum við því í fyrsta sinn hverju skerðingin breytti
varðandi feður barna sem fæddust árið 2009. Samtals tóku
77% þeirra sér fæðingarorlof, en tæplega 84% feðra barna
sem fæddust árið áður. Áhrifin
á feður barna sem hafa fæðzt
síðar eru ekki að fullu komin
fram, en af feðrum barna sem
fæddust á síðasta ári hafa til
dæmis aðeins tæplega 67%
tekið orlof. Þá hefur þeim
feðrum fækkað verulega sem
taka meira orlof en mánuðina
þrjá sem feður eiga sjálfstæðan rétt til. Það þýðir væntanlega
líka að mæðurnar taka meira af sameiginlegum rétti foreldra
og eru lengur frá vinnu.
Þróunin þarf ekki að koma á óvart; þakið á greiðslum í
fæðingarorlofi var eftir hrun lækkað úr 535 þúsund krónum
í 300 þúsund. Vegna þess að launamunur kynjanna er ennþá
staðreynd og feður eru oftast með hærri laun en mæður, hlaut
skerðingin að þýða að færri feður treystu sér í tekjumissinn
sem því fylgir að fara í fæðingarorlof.
Þessi breyting vinnur augljóslega gegn einu af markmiðum
breytinganna á fæðingarorlofinu sem gerðar voru um alda-
mótin; að jafna stöðu kynjanna á vinnumarkaðnum og rjúfa
vítahringinn sem kynbundinn launamunur er hluti af.
Launamunurinn er ekki sízt tilkominn vegna þess að
vinnuveitendur líta enn svo á að konur séu óáreiðanlegri
starfskraftur en karlar af því að þær eru lengur frá störfum
vegna barneigna og bera meiri ábyrgð á börnum og heimili.
Þegar feður áttu engan sjálfstæðan rétt til fæðingarorlofs og
orlofsgreiðslurnar voru lágar var það að mörgu leyti rökrétt
ákvörðun að mæður tækju sér frekar orlof með börnunum;
þannig missti heimilið minni tekjur. Og þá var forsendum
launamunarins um leið viðhaldið.
Með því að feðurnir fengu hvata til að taka sér orlof með
litlum börnum hverfa þeir af vinnumarkaði um skeið og verða
um leið líklegri til að sinna börnunum meira þegar fram líða
stundir. Þar með verða þeir álíka „óáreiðanlegir“ í vinnu og
mæðurnar.
Með því að feðrum sem taka sér fæðingarorlof fækkar,
minnka hins vegar líkurnar á að það takist að rjúfa vítahring-
inn. Þess vegna er það rétt stefna hjá Eygló Harðardóttur
félagsmálaráðherra, sem hún lýsti nýlega, að byrja á því að
hækka á ný greiðslurnar til foreldra í fæðingarorlofi ef ríkis-
fjármálin leyfa, frekar en að lengja orlofið eins og fyrri ríkis-
stjórn hafði áform um. Það er áhrifaríkari leið til að rjúfa
vítahring launamunar og hefðbundinna kynhlutverka.
Feðrum í fæðingarorlofi fækkar eftir hrun:
Leiðin til að rjúfa
vítahringinn
Skipulagsleysi?
VÍB, eignastýringarþjónusta Íslands-
banka, hélt morgunverðarfund í
Hörpu í gær þar sem gjaldeyrisstefna
stjórnvalda var til umræðu. Dag- og
tímasetning fundarins var ákveðin
með tilliti til þess hvenær Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson forsætis-
ráðherra gæti sótt fundinn. Þetta
hefur nú legið fyrir í mánuð.
Fyrr í vikunni afboðaði for-
sætisráðherrann sig hins vegar
af fundinum– hann þurfti að
fara austur á land að hitta
flokksfélaga sína í kjör-
dæmaviku. Þetta kom
fólki í opna skjöldu
– einhvers staðar hlyti
skipulagningu hjá Sig-
mundi og hans fólki
að vera ábótavant.
Himinhrópandi fjarvistir
Um fátt var meira talað á fundinum
í gærmorgun en fjarveru forsætis-
ráðherrans– sem lýst var sem „himin-
hrópandi“. Og sumir rifjuðu upp að
þetta væri raunar ekki í fyrsta sinn
sem hann afboðaði sig af svona
fundum með skömmum fyrirvara á
þeim stutta tíma sem hann hefur
setið í embætti. Það hafi líka gerst
á fundi Vísinda- og tækniráðs og
fundi Samtaka iðnaðarins um
stöðu þekkingar- og hugverka-
iðnaðarins.
Bingó
Áætlun stjórnvalda um afnám
gjaldeyrishafta heitir Bingó. Það er
áhugavert nafn á áætlun. Bingó er
leikur sem gengur út á að bíða upp
á von og óvon eftir því að tölur séu
hristar út úr hrærivél og ef maður er
mjög heppinn gefst manni tækifæri
til að öskra „bingó“ á undan öðrum
sem hugsanlega hafa dottið í sama
lukkupott. Oftar en ekki tapar maður
fyrir keppinautunum. Menn geta
svo leikið sér að því að reyna að
heimfæra þessa lýsingu upp á við-
ræður við kröfuhafa föllnu bankanna.
En kannski er óþarfi að reyna að lesa
of mikið í svona nafngiftir.
stigur@frettabladid.is