Fréttablaðið - 03.05.2014, Blaðsíða 12

3. maí 2014 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Álfrún Pálsdóttir alfrun@frettabladid.is VIÐSKIPTI: Fanney Birna Jónsdóttir fanney@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is
DÆGURMÁL: Lilja Katrín Gunnarsdóttir liljakatrin@frettabladid.is VÍSIR: Kolbeinn Tumi Daðason, kolbeinntumi@365.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Hatrömmustu andstæð-ingar frekari evrópskr-ar samvinnu hafa í vik-unni hert gagnrýni sína
á ríkisstjórnina fyrir að hafa ekki
afgreitt tillögu utanríkisráðherra
um slit á aðildarviðræðunum. Þeir
staðhæfa að hikið valdi pólitískri
óvissu sem aftur veiki ríkisstjórn-
ina.
Á sama tíma hefur Alþingi mót-
tekið áskorun ríflega fimmtíu
þúsund kjósenda um að standa við
þau gefnu fyrirheit að þjóðin sjálf
fái að ákveða hvort viðræðunum
verður framhaldið. Í áratugi hefur
engin ríkisstjórn staðið andspænis
því að svara skriflegum tilmælum
jafn fjölmenns og litríks hóps.
Þessi form-
legu ti lmæli
eru svo studd af
miklum meiri-
hluta þjóðarinn-
ar í hverri skoð-
anakönnuninni
á fætur annarri.
Helstu andstæð-
ingar frekari
evrópskrar samvinnu krefjast
þess að ríkisstjórnin noti sterk-
an þingmeirihluta til að afgreiða
þetta viðamikla mál án tillits til
þeirrar gjár sem það hefur mynd-
að milli hennar og þjóðarinnar.
Utanríkisráðherra hefur þegar
svarað skýrt og ákveðið: Hann
vill beita þingmeirihlutanum
gegn skoðunum fimmtíu þúsund
kjósenda á undirskriftarlistum og
áliti tveggja þriðjuhluta kjósenda
í skoðanakönnunum. Enginn dreg-
ur í efa þingræðislegan rétt hans
til þess. Hitt er meiri spurning
hversu skynsamlegt það er.
Svar formanns utanríkisnefnd-
ar Alþingis ber vott um meiri yfir-
vegun. Öfugt við utanríkisráð-
herra hefur hann, að svo stöddu,
ákveðið að gefa ekki meirihluta
kjósenda langt nef. Hann telur
með öðrum orðum ekki tímabært
að svara lykilspurningunum þrem-
ur: hvort, hvenær eða hvernig á að
afgreiða tillöguna.
Pólitísk óvissa og veikleiki
Hér verður ekki reynt að meta hvor þessara tveggja helstu ábyrgðarmanna rík-
isstjórnarflokkanna á utanríkis-
málum hafi gengið fram af meiri
einurð. Aftur á móti má færa að
því góð og gild rök að formaður
utanríkisnefndar hafi sýnt rík-
ari hyggindi gagnvart þeirri nýju
og óvenjulegu stöðu sem upp er
komin. Vissulega er það rétt hjá
fremstu andstæðingum frekari
evrópskrar samvinnu að þetta mál
hefur valdið pólitískri óvissu og
veikt ríkisstjórnina. Það er stað-
reynd sem enginn deilir um og
ríkisstjórnarflokkarnir gera sér
örugglega grein fyrir. Þeir þurfa
á hinn bóginn að skilgreina fyrir
sjálfum sér hvort það er flutn-
ingur tillögunnar eða hikið við að
afgreiða hana sem þessu veldur.
Það mat ræður þeim úrslitum
hvort svarið leysir ríkisstjórnina
úr klípunni. Í því ljósi er skiljan-
legt að menn vilji íhuga grein-
inguna. Í hina röndina má þó taka
undir það sjónarmið að ríkisstjórn-
in er í eins konar biðstöðu þar til
skarið er tekið af.
Í raun er þó ekki flókið að svara
þessari spurningu hvort orsök
þrautanna liggur í tillöguflutn-
ingnum eða hikinu. Ekki þarf
annað en að horfa á þetta tvennt:
Engir tugir þúsunda kjósenda
hafa óskað eftir viðræðuslitum.
Engar skoðanakannanir benda til
að meirihluti þjóðarinnar styðji
viðræðuslit.
Tillöguflutningurinn fól í sér
ásetning um að brjóta gegn skýr-
um kosningaloforðum um þjóðar-
atkvæði. Meðan tillagan er ekki
samþykkt er það brot ekki full-
framið. Hikið sem fram kemur í
afstöðu formanns utanríkisnefnd-
ar er því fremur fallið til að bæta
stöðu ríkisstjórnarinnar. Ákafi
utanríkisráðherra veikir hana að
sama skapi.
Hikið er bót í máli
Engu er líkara en viðbrögð almennings hafi komið báðum stjórnarflokkunum í opna
skjöldu. Loforðin voru þó bæði skýr
og afdráttarlaus. Vera má að það
hafi villt um fyrir forystumönnum
stjórnarflokkanna að hörðustu and-
stæðingar frekari evrópskrar sam-
vinnu hafa í reynd sakað þá um að
brjóta gegn ályktunum landsfund-
ar og flokksþings með kosningalof-
orðinu. Þær ásakanir styðjast bara
ekki við sterk rök.
Þingflokkum beggja stjórnar-
flokkanna mátti því vera ljóst að
áform um að svíkja kosningalof-
orðin myndu valda ólgu. En fallast
verður á að viðbrögð almennings
hafi orðið sterkari og öflugri en
nokkurn mann gat grunað. Trúlega
þarf því að leita að dýpri skýringu
en felst í tilvísun í það eitt að loforð
hafi verið svikin.
Í aðalatriðum hafa verið tveir
skólar um leiðir til að reisa landið
við. Önnur er að nota krónuna eins
og fyrir hrun. Hin er að innleiða öfl-
uga og gjaldgenga mynt. Augljóst er
að margir vildu í byrjun gefa rík-
isstjórninni svigrúm til að sýna
að fyrri leiðin væri fær. Vonin um
að þetta mætti takast hefur á hinn
bóginn dvínað. Það hefur einfald-
lega ekki tekist að halda henni lif-
andi gagnvart nægjanlega mörgum.
Við þær aðstæður er sá ótti í
röðum kjósenda ekki óeðlilegur
að það geti beinlínis skaðað hags-
muni landsins að loka hinni leið-
inni eins og ríkisstjórnin ætlaði að
gera. Þessi beygur gæti skýrt við-
bótarþunga undiröldunnar. Það er
því skynsamlegt að íhuga stöðuna í
víðu pólitísku og efnahagslegu sam-
hengi.
Dýpri skýring
A
lþingismenn fengu í gær afhentar 53.555 undirskriftir
sem söfnuðust undir áskorun til þingsins um að leggja
til hliðar tillögu Gunnars Braga Sveinssonar utan-
ríkisráðherra um að draga til baka umsókn Íslands um
aðild að Evrópusambandinu. Í staðinn krefjast þessi
ríflega 22 prósent kjósenda þess að haldin verði þjóðaratkvæða-
greiðsla, þar sem spurt verði hvort kjósendur vilji halda áfram
aðildarviðræðunum við ESB eða að þeim verði slitið.
Alþingi hefur áður fengið
afhentar kröfur um þjóðar-
atkvæði, sem ekki hefur verið
tekið mark á. Munurinn á þeim
kröfum og þeirri sem meira en
fimmtungur kjósenda hefur nú
undirritað er að verið er að fara
fram á að stjórnarflokkarnir
standi við loforð sem þeir gáfu sjálfir fyrir kosningar, um að
þjóðin fengi að ákveða framhald aðildarviðræðnanna.
Það loforð var skýrar orðað af hálfu Sjálfstæðisflokksins. For-
maður flokksins, varaformaðurinn og allir hinir ráðherrarnir
núverandi lofuðu því að þjóðin fengi að ákveða á kjörtímabilinu
– og formaðurinn tiltók að það yrði á fyrri hluta þess – hvort við-
ræðum við Evrópusambandið yrði haldið áfram. Þetta þótti svo
merkilegt kosningaloforð að formaðurinn og varaformaðurinn
sáu ástæðu til að taka sérstaklega fram að það yrði staðið við það.
Með því að leggja fram tillöguna um viðræðuslit var þetta
loforð augljóslega svikið. Ráðherrar ríkisstjórnarinnar hafa
sumir hverjir viðurkennt að hörð viðbrögð almennings við þeirri
ákvörðun hafi komið þeim á óvart, og það þurfi að koma ein-
hvern veginn til móts við gagnrýnina. Enginn þeirra dregur þó
hina rökréttu ályktun; að draga eigi tillöguna til baka og efna til
atkvæðagreiðslunnar sem lofað var.
Gunnar Bragi Sveinsson beit höfuðið af skömminni í viðtali
í hádegisfréttum RÚV í gær, þar sem hann sagði að tillagan
yrði ekki dregin til baka, en til greina kæmi að gera einhverjar
breytingar á henni til að koma til móts við óánægjuraddir. „Ég
vil ítreka það að ég er opinn fyrir hugmyndum ef það er hægt að
ná einhverri lendingu sem gerir það samt að verkum að ríkis-
stjórnin nær sínu að sjálfsögðu fram, um að sækja ekki um aðild
að Evrópusambandinu,“ sagði Gunnar Bragi. Það er ekki hægt að
orða það öllu skýrar að maður sé í rauninni alls ekki að hlusta.
Ef forysta Sjálfstæðisflokksins gerir engar athugasemdir við
þennan málflutning er hún líka að segja, ákaflega skýrt, við
kjósendur: Spriklið eins og ykkur sýnist, skrifið undir það sem
ykkur sýnist og hangið á Austurvelli eins og ykkur sýnist, við
ætlum samt að svíkja kosningaloforðið.
Utanríkisráðherrann vill klára málið fyrir þinglok. Formaður
utanríkismálanefndar, Birgir Ármannsson, telur ólíklegt að það
takist. Hugsanlega halda einhverjir í þingliði Sjálfstæðisflokks-
ins að bezt sé að tillagan sofni bara í utanríkismálanefnd; það sé
nóg til að koma til móts við óánægjuraddirnar.
Á meðan tillagan er ekki dregin til baka, er afstaða ríkis-
stjórnarinnar hins vegar óbreytt; að það eigi að slíta viðræðunum
og svíkja loforðið um þjóðaratkvæðagreiðslu. Það er frekar
vont veganesti fyrir frambjóðendur stjórnarflokkanna í sveitar-
stjórnakosningunum í lok mánaðarins.
Svo mikið er víst að dagurinn í gær var góður dagur til að opna
vefsíðu nýs Evrópusinnaðs stjórnmálaflokks á hægri vængnum.
Hans öflugustu bandamenn eru forystumenn stjórnarflokkanna.
Stjórnin hlustar ekki á fimmtung kjósenda:
Við ætlum samt
að svíkja
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is