Fréttablaðið - 15.05.2014, Blaðsíða 27

3ÍSLENSKT GRÆNMETIVOR 2014
Silfurtún
var eina
garðyrkjustöðin
sem sendi
jarðarber á
markaðinn í
tíu ár
Við sáum það strax þegar innflutningur á grænmeti var gefinn frjáls að við
þurftum að gera eitthvað til að
aðgreina íslenska grænmetið frá
því innflutta og þess vegna fórum
við út í að upprunamerkja okkar
vöru“, segir Gunnlaugur Karlsson
framkvæmdastjóri Sölufélags
garðyrkjumanna.
Gunnlaugur kom til starfa sem
framkvæmdastjóri Sölufélags
garðyrkjumanna árið 2002. Það
sama ár voru innflutningstollar á
grænmeti afnumdir og innflutningur
gefinn frjáls. Gunnlaugur er uppalinn
á Flúðum, þar sem foreldrar hans
ráku garðyrkjustöð. Þar vann
hann í skólafríum og hefur því
mikil og góð tengsl við greinina.
Gunnlaugur er markaðsfræðingur að
mennt og sérhæfði sig í alþjóðlegri
markaðsfræði. Eftir nám hóf hann
störf á Íslensku auglýsingastofunni og
þar starfaði hann þar til hann tók við
framkvæmdastarfinu hjá Sölufélagi
garðyrkjumanna.
„Við höfum alltaf lagt mikla
áherslu á að eiga gott samstarf við
neytendur. Við metum það samstarf
mikils og viljum rækta það enn
frekar t.d. í gengum heimasíðuna
okkar, islenskt.is og facebooksíðuna
okkar“, segir Gunnlaugur.
„Mér finnst það réttur neytandans
að fá upplýsingar um uppruna
vörunnar og þess vegna er afskaplega
ánægjulegt að sjá að forystumenn
í Bændasamtökunum ætla að fara
þessa leið og eru að móta stefnu
um að upprunamerkja alla sína
framleiðslu“.
Garðyrkjubændur eru um
þessar mundir að innleiða nýtt
gæðakerfi í garðyrkjustöðvarnar í
nánu samstarfi við MATÍS. „Það
má alltaf gera betur, sú hugsun er
það sem leiðir okkur afram til að
skila enn betri vöru til neytandans“,
segir Gunnlaugur. Hann segir að
garðyrkjubændur leggi áherslu á
ferskeikann og hollustuna. Það sé
hægt vegna nálægðar við markaðinn.
Grænmetið sé tínt eða tekið upp
að morgni og er oft komið til
neytenda að kvöldi. Gunnlaugur
segist vilja nefna tvennt þegar kemur
að bragðgæðum. Í fyrsta lagi er það
vatnið og í öðru lagi að grænmetið
fær að þroskast vel á plöntunni.
Garðyrkjubændur hafi ávallt vandað
sig við að velja góð yrki sem skili
góðri vöru. Hann segir að aðstæður
á Íslandi til að rækta grænmeti séu
mjög góðar. Meindýr séu í lágmarki
og gott að beita lífrænum vörnum í
ræktun.
„Við getum ekki keppt í verði
við grænmeti sem ræktað er í
Suður-Evrópu þar sem sólin
er ókeypis“, segir Gunnlaugur.
Garðyrkjubændur greiða mjög
hátt verð fyrir raforku og dreifingu
hennar. Garðyrkjan er búin að vera
stórnotandi í þrjá áratugi. Stöðvarnar
greiða fyrir dreifinguna eftir því
hvort þær eru staðsettar í dreifbýli
eða þéttbýli. Orkukostnaðurinn
er nú kominn upp í það
sama og launakostnaðurinn.
Garðyrkjubændur hafa lengi talað
fyrir daufum eyrum stjórnvalda um
lækkun á raforkuverðinu og vonast
þeir eftir því að biðin langa sé senn á
enda þannig að neytendur geti notið
góðs af.
Enn vantar mikið upp á að
grænmetisneysla landsmanna
uppfylli ráðleggirnar frá Landlækni.
Þó að hún hafi aukist undanfarin
ár þá vantar um helming upp á
ráðlagðan dagskammt. „Stjórnvöld
verða að fara að átta sig á því
hvert framlag garðyrkjunnar er
til lýðheilsu og meta þá vinnu
sem garðyrkjubændur leggja í
þjóðarbúið því framlag þeirra sparar
landsmönnum gríðarlegar upphæðir
í gjaldeyri“, segir Gunnlaugur
Karlsson framkvæmdastjóri Sölufélag
garðyrkjumanna.
Silfurtún á Flúðum
Garðyrkja hófst í Silfurtúni á Flúðum á sjöunda áratugnum. Eigandi stöðvarinnar Örn Einarsson var
frumkvöðull í því að rækta jarðarber í
gróðurhúsi. Hann ræktaði einnig tómata og
gúrkur og var með útirækt. Hjónin Eiríkur
Ágústsson og Olga Lind Guðmundsdóttir
keyptu Silfurtún árið 2002 og héldu áfram
þeirri ræktun sem fyrir var meðal annars
jarðarberjaræktuninni.
Eiríkur og Olga Lind hafa lagt mikla
alúð við jarðarberjaræktina og Silfurtún var
eina garðyrkjustöðin sem sendi jarðarber á
markaðinn í tíu ár. Það var ekki fyrr en fyrir
tveimur árum sem fleiri garðyrkjustöðvar
hófu jarðarberjarækt. Garðyrkjustöðin
Silfurtún hefur vaxið og dafnað undanfarin
ár og jarðarber eru nú ræktuð í um 4000
fermetra húsi og tómatar í um 3000
fermetrum.
Það þarf mikla nákvæmni við
jarðarberjaræktina því þau eru viðkvæm í
ræktun. Ræktunin er vistvæn en býflugur sjá
um að frjóvga jarðarberjablómin og lífrænum
vörnum er beitt. Uppskerutíminn er frá maí
og til októberloka. Berin eru tínd ofan í
öskjur. Starfsmenn gæta ítrasta hreinlætis og
nota hanska þegar þeir tína af plöntunum.
Berin fara samdægurs í verslanir. Íslensku
jarðarberin eru einstaklega sæt og bragðgóð
og þakka menn það íslenska vatninu sem
notað er við ræktunina.
Sólin er ókeypis
- en raflýsing er svar norðursins
Paprikuplantan er upprunnin í Mið-Ameríku og Suðaustur-Asíu.
Spánverjar fluttu hana með sér frá
Ameríku til Evrópu á sautjándu öld.
Það var svo ekki fyrr en eftir síðari
heimsstyrjöldina að hún barst til
norðanverðrar Evrópu. Orðið paprika
er dregið af latneska orðinu piper og
gríska orðinu piperi, sem
þýðir pipar. Á hebresku
er heitið paprika
og á japönsku
papurika. Lengi
vel var paprika
mest ræktuð í
Ungverjalandi,
Búlgaríu,
Rúmeníu og
Miðjarðarhafs-
löndunum en
nú eru vinsældir
hennar það
miklar að hún er ræktuð í flestum
löndum Evrópu, bæði utandyra og í
gróðurhúsum.
Paprikan er af náttskuggaætt
(Solanaceae) og því náskyld eggaldini,
tómat og kartöflu. Í öllum tegundum
papriku er kapsikín, efnið sem gefur
þeim hið sterka og einkennandi bragð.
Það finnst einkum í fræjunum og
himnum innan í aldininu. Úr þessum
hlutum aldinsins í kryddpapriku er
unnið svokallað chilli duft. Himnurnar
og fræin eru einnig nokkuð bragðsterk
í venjulegri papriku. Paprika er samheiti
yfir aldin tegundarinnar capsicum
annuum sem eru stór og mild á
bragðið. Til eru margar gerðir af papriku
sem eru ólíkar að stærð, lögun og lit en
einnig er talsverður munur á bragðinu.
Plantan myndar fyrst græn aldin sem
síðan verða rauð, gul, appelsínugul,
hvít eða dökkfjólublá þegar þau eru
fullþroskuð.
Rauð og gul paprika er því í raun
fullþroskuð græn paprika sem hefur
skipt um lit. Við meiri þroska eykst
sætuinnihald aldina en efnið kapsikín
minnkar þannig að lituð aldin eru
að jafnaði bragðbetri en þau grænu.
Sérstök sæt paprika er ræktuð hér á
landi og er mjög vinsæl. Hún er í laginu
eins og litla kryddpaprikan (chilli), en
miklu stærri. Kryddpaprika myndar
minni aldin en verjuleg paprika en er
mun bragðsterkari.
Næringargildi
Best er að fá vítamín og steinefni úr
fæðunni og þá sérstaklega úr grænmeti
og ávöxtum. Allt grænmeti er hollt
fyrir líkamann en dökkt og litsterkt
grænmeti er almennt næringarríkara
en það ljósara. Paprika er mjög rík
af C vítamíni. Í rauðum aldinum er
þrisvar sinnum meira C vítamín en í
appelsínum og í grænum aldinum
tvöfalt meira. Í papriku er einnig mikið
af A vítamíni, B vítamíni, steinefnum
og trefjum. Grænar og gular paprikur
eru mjög ríkar af beta-karótíni sem
umbreytist í A-vítamín í líkamanum.
Beta-karótín flokkast sem
andoxunarefni og ver frumur líkamans
gegn slæmum áhrifum súrefnis
og mengunar. Einnig er talið að
andoxunarefni eins og beta-karótín
og C-vítamín minnki hættu á myndun
krabbameins í líkamanum auk þess
að draga úr oxun LDL kólesteróls í
æðum sem hefur bein áhrif á lægri tíðni
kransæðasjúkdóma.
Í papriku eru einnig svokölluð
plöntuefni (phytochemicals) sem
flokkast ekki með vítamínum en efla
varnir líkamans og auka heilbrigði
hans. Í papriku, eins og öllu grænmeti,
eru trefjar sem eru nauðsynlegar
fyrir heilbrigði meltingarkerfisins.
Paprikur má nota á óteljandi vegu.
Hráar eru þær notaðar í salöt, sem
álegg ofan á brauð, með ostum og
kexi eða með ídýfu. Paprikur eru einnig
ljúffengar í kjöt- og fiskrétti, pastarétti,
grænmetisrétti, súpur, á grillið og fylltar
t.d. með kjöti og hrísgrjónum. Paprikur
eru sérlega góðar með tómötum og
ólífuolíu og í ýmis konar kryddlegi.
Paprika er hitaeiningasnauð, í 100g eru
36 hitaeiningar (kcal).
Geymsla
Geymsluþol papriku er nokkuð
mismunandi, þó geymast græn
óþroskuð aldin best. Réttur hiti er 8 –
12 °C. Papriku hættir nokkuð til að tapa
vatni í þurru lofti. Hún þolir illa að vera
nálægt vörum sem mynda etýlen t.d.
eplum, tómötum og perum.
JARÐARBER
C-vítamín bomba -þrisvar sinnum meira C-vítamín í rauðri papriku en í appelsínu
Hjónin Eiríkur Ágústsson og Olga Lind Guðmundsdóttir keyptu Silfurtún árið 2002 og héldu áfram þeirri ræktun sem fyrir var.
Gunnlaugur Karlsson framkvæmdastjóri
Sölufélags garðyrkjumann „Við getum
ekki keppt í verði við grænmeti sem ræktað
er í Suður-Evrópu þar sem sólin er ókeypis.“
Miðjarðarhafsþeytingur – suðræn stemming
4 vel þroskaðir tómatar
3 stilkar sellerí með laufunum
75 gr. fjallaspínat eða annað íslenskt spínat (góð
2 handfylli)
1 handfylli íslenskt klettasalat
1 avókadó (má sleppa)
½ bolli ferskt basil
safi úr einni sítrónu
0,4 l vatn
Allt sett í blandara og blandað vel
Margrét Leifsdóttir