Fréttablaðið - 28.06.2014, Blaðsíða 28

28. júní 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN BÆKUR | 28
Friðrika
Benónýsdóttir
fridrikab@frettabladid.is
ORÐBRAGÐ
Á BÓK
Í haust er von
á Orðbragðs-bók
eftir fyrirmynd
hinnar geysi-
vinsælu sjón-
varpsþátta sem
sýndir voru á
RÚV. Brynja Þor-
geirsdóttir og
Bragi Valdimar
Skúlason skrifa.
FÆRT TIL
BÓKAR
!
Í afþreyingarbókaflóði sumars-
ins bera tvær bækur höfuð og
herðar yfir aðrar. Báðar eru þær
skrifaðar af bandarískum konum
sem eiga það sameiginlegt að hafa
búið í æsku í Rómönsku-Ameríku.
Jennifer Clement býr reyndar enn
í Mexíkóborg en hefur í millitíðinni
búið í New York og París og Esmer-
alda Santiago flutti sem barn til
New York frá Púertó Ríkó og býr
enn í nágrenni borgarinnar. Bók
hennar, Stúlkan frá Púertó Ríkó,
er fyrsti hluti sjálfsævisögu henn-
ar og segir frá árunum í Púertó
Ríkó, flutningnum til New York og
fyrstu árunum þar. Bók Clement,
Beðið fyrir brottnumdum, er hins
vegar skáldsaga sem lýsir lífi ungr-
ar stúlku, Ladydi Garcia Martinez,
sem býr í litlu þorpi skammt frá
Acapulco í Mexíkó.
Bækurnar eru mjög ólíkar en lýsa
báðar sárri reynslu og niðurlæg-
ingu. Bók Santiago endar á jákvæð-
um nótum þegar hún hefur fengið
inngöngu í leiklistarskóla og sér
fram á breytingu á högum sínum og
bók Clement endar sömuleiðis með
bjartsýni, þótt allt sem lýst hefur
verið fyrr í bókinni um það sem
bíður Mexíkóa sem reyna að kom-
ast ólöglega inn í BNA gefi svo sem
ekki ástæðu til að ætla að þrenging-
um Ladydi sé þar með lokið.
Bækurnar eiga það hins vegar
sameiginlegt að vera sjaldgæflega
vel skrifaðar og bera með sér liti,
líf og lykt sem allt of sjaldan ber-
ast inn á borð íslenskra lesenda.
Þrátt fyrir kröpp kjör og miklar
ógnir sem steðja að ungum stúlk-
um í ofurveldi eiturlyfjabarón-
anna í Mexíkó er Beðið fyrir brott-
numdum full af gleði og gáska og
persóna Ladydi svo lifandi að les-
andinn verður ástfanginn af henni
á fyrstu síðu. Aukapersónur, eink-
anlega móðirin, eru líka skemmti-
legar og þrátt fyrir allar hremm-
ingarnar sem á dynja í sögunni er
það með hlýju í hjarta sem maður
leggur hana frá sér að lestri lokn-
um. Esmeralda, Stúlkan frá Púertó
Ríkó, verður manni ekki eins hjart-
fólgin en, þótt undarlegt megi virð-
ast, taka hremmingarnar í sögu
hennar meira á lesandann en skelf-
ingin sem vofir yfir Ladydi í gegum
alla söguna. Báðar eru bækurnar
þeirrar gerðar að strax eftir nokkr-
ar blaðsíður er lesandinn genginn
inn í heim stúlknanna og á erfitt
með að slíta sig þaðan fyrr en að
lesinni síðustu blaðsíðu. Sannarlega
kærkominn og litaglaður sumar-
auki í rigningunni.
Ekki spillir fyrir að þýðingar
beggja bókanna eru vel unnar eins
og vænta mátti af þýðendunum
Ingunni Snædal, sem þýddi Beðið
fyrir brottnumdum sem Bjartur
gefur út, og Herdísi Magneu Hüb-
ner, sem þýðir Stúlkuna frá Púertó
Ríkó fyrir Sölku. Það er full ástæða
til að hvetja alla sem vilja að bækur
heilli sig og hreyfi við sér til að
kíkja á þessar tvær.
Stúlkurnar frá Rómönsku-
Ameríku hafa vinninginn
Tvær bækur frá Rómönsku-Ameríku hafa sérstöðu í sumarbókafl óðinu. Beðið fyrir brottnumdum og Stúlkan
frá Púertó Ríkó eru sumarauki í rigningunni. Litir, lykt og líf frá framandi heimshluta.
ESMERALDA SANTIAGOJENNIFER CLEMENT
BÆKUR ★★★★★
Dægradvöl
Benedikt Gröndal
FORLAGIЖ ÍSLENSK KLASSÍK
Sem barn var hann „fúll og einrænn,
nokkuð hneigður til grófyrða“. Full-
orðinn var hann stundum bitur og
dómharður í garð samferðamanna
sinna, drykkfelldur og breyskur á
ýmsa lund. Samt var hann manna
fyndnastur á prenti og sló nýjan tón
í íslenskum bókmenntum á seinni
hluta nítjándu aldar með gamansög-
um sínum, Heljarslóðarorrustu og
Þórðar sögu Geirmundssonar. Bene-
dikt Gröndal er af mörgum ástæð-
um einhver mest heillandi persónu-
leiki íslenskrar bókmenntasögu og
í Dægradvöl, sjálfsævisögu hans
sem nú er nýútkomin í kiljuútgáfu,
fá lesendur tækifæri til að kynnast
honum sjálfum, samferðamönnum
hans og þeim tímum sem hann lifði.
Gröndal ólst upp í hringiðu
íslenskrar rómantíkur og sjálf-
stæðisbaráttu. Faðir hans, Svein-
björn Egilsson, var rektor Bessa-
staðaskóla og kennari og lærifaðir
Jónasar Hallgrímssonar og annarra
Fjölnismanna. Sjálfur fetaði hann
hina hefðbundnu braut íslenskra
menntamanna á nítjándu öld, varð
stúdent og las við Kaupmannahafn-
arháskóla, lauk ekki prófi en vann
við tilfallandi fræðistörf lengi
vel. En ævi Gröndals fól líka í sér
óvænta útúrdúra og gönuhlaup. Á
tímabili daðraði hann við kaþólsku
og ferðaðist með dularfullum rúss-
neskum trúboða, Djúnka, og dvaldi
í skjóli hans í klaustri. Hann hafði
margvíslega hæfileika, sem teikn-
ari, náttúrufræðingur og norrænu-
fræðingur en var þó umfram allt
klassískt menntaður í latínu og
grísku og skáld á dönsku, íslensku
og latínu frá unga aldri. Gáfur hans
dreifðust víða og sennilega naut
hann aldrei sannmælis af samtíma-
mönnum sínum.
Arfleifð Benedikts Gröndal í
íslenskri menningarsögu er áhuga-
verð og ekki laus við mótsagnir.
Meðan hann lifði var hann helst
þekktur sem ljóðskáld en nú eru lík-
lega fáir lesendur sem ná sambandi
við ljóð Gröndals. Á hinn bóginn
hafa lausamálsverk hans, gaman-
sögurnar og ekki síst Dægradvöl,
sem var fyrst gefin út eftir dauða
hans, haldið nafni hans á lofti. Í
Dægradvöl birtist Gröndal í öllu
sínu veldi, bæði kostir hans og gall-
ar lýsa af textanum. Hann er manna
stílfimastur, mannlýsingar hans eru
hver og ein meistaraverk, en stund-
um brýst önuglyndið fram, það er
eins og hann geti illa haldið aftur
af sér og þá brýst dómharkan og
heiftin fram, ekki síst í lýsingum
einstakra manna.
Eitt af því sem gerir Dægradvöl
heillandi og svolítið ólíka mörgum
klassískum ævisögum, er að höf-
undur hennar gerir alls enga til-
raun til að fella sögu sína í ákveðið
form eða mynstur. Hann rekur eigin
ævi í tímaröð að mestu og dregur
fáar ályktanir um hið stærra sam-
hengi. Þess vegna verður verkið
eins og sneiðmynd af þeim tíma sem
hann lifði en líka mögnuð sjálfs-
lýsing. Lesandinn verður að mæta
Dægradvöl á forsendum höfundar-
ins, hann er ekki að skálda sam-
hangandi sögu, hann lýsir einfald-
lega því sem fyrir hann bar og fellir
dóma. Við kynnumst honum smám
saman, ferðumst með honum í gegn-
um lífið, upplifum sjaldgæfa gleði
hans, margvíslegan harm og mót-
læti.
Benedikt Gröndal lifir með okkur
á margvíslegan hátt, fyrir þremur
árum síðan voru teikningar hans af
íslenskum fuglum gefnar út í gull-
fallegri bók, Gröndalshús stend-
ur úti á Granda og bíður þess að
því verði fundinn staður og nú síð-
ast var hann aðalpersónan í skáld-
sögu Guðmundar Andra Thorsson-
ar, Sæmd. Allt er þetta fullkomlega
verðskuldað. Gröndal hefur skilið
eftir sig djúp spor og ein ástæða
til að lesa Dægradvöl er að reyna
að rekja þau spor, en ástæðurnar
eru fleiri. Í bókinn kynnumst við
einstökum sögumanni sem hlíf-
ir engum og síst sjálfum sér, hann
birtir okkur horfna tíma í vægð-
arlausu ljósi og síðast en ekki síst
er hann frábær rithöfundur, hann
kemur á óvart á hverri síðu og það
er sama hvar gripið er niður, alltaf
er stíllinn ferskur, lifandi og óvænt-
ur. Jón Yngvi Jóhannsson
NIÐURSTAÐA: Ógleymanleg ævisaga
eins sérstæðasta og rit fimasta höf-
undar íslenskrar bókmenntasögu.
Gröndal lifir!
Danskir gagnrýnendur hrífast mjög af
Valeyrarvalsi Guðmundar Andra Thors-
sonar í þýðingu Erik-Skyum Nielsen.
Lofsamlegir dómar
hafa birst í öllum
helstu blöðum
og gagnrýnandi
Weekend avisen
talar fyrir munn
flestra krítíkeranna
þegar hann segir:
„Takið eftir nafn-
inu: Guðmundur
Andri Thorsson.
Enn óþekktur
í Danmörku, en eftir tilnefningu til
Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs
mun hann bráðlega leggja heiminn að
fótum sér.“
Heimsyfi rráð
Bandaríska skáldkonan Amy Tan er
væntanleg til landsins. Hún verður aðal-
fyrirlesari á ráðstefnunni Art in Transla-
tion sem haldin
verður í haust.
Af því tilefni á
að endurprenta
hina geysivinsælu
skáldsögu hennar
Leik hins hlæjandi
láns sem kom
fyrst út á íslensku
í þýðingu Rúnars
Helga Vignissonar
árið 1992.
Aðrar bækur Tan sem komið hafa út
á íslensku eru Dóttir beina græðarans,
Kona eldhúsguðsins og Dóttir himn-
anna.
Amy Tan kem ur
Á bókasýningunni í Gautaborg í september munu
íslensku höfundarnir Eiríkur Örn Norðdahl, Yrsa
Sigurðardóttir, Andri Snær Magnason, Sjón og
Lani Yamamoto koma fram í bókmenntadagskrá
og öðrum viðburðum. Sagt verður nánar frá dag-
skránni í Gautaborg þegar nær dregur.
Bókasýningin í Gautaborg er stærsta bóka-
sýning Norðurlanda en hana sækja árlega um
100.000 gestir. Íslenskur sýningarbás í Gautaborg
verður í samstarfi við Íslandsstofu. Bókasýningin
í Gautaborg verður haldin dagana 25. til 28.
september í ár.
Það er liður í Norðurlandaátaki Miðstöðvar ís-
lenskra bókmennta að lögð verður sérstök áhersla
á sýnileika íslenskra höfunda og bókmennta í
dagskrá bókasýningarinnar í Gautaborg á næstu
þremur árum.
Fimm höfundar frá Íslandi
á Bókasýningunni í Gautaborg í haust
LANI YAMAMOTO
MarkisurogMeira.is | Starmýri 2a, 108 Rvk
Sala Reykjavík s. 893-6337 og 898-0508, | Sala Akureyri s. 868-0886 |
sala@markisurogmeira.is
VILTU SKJÓL Á VERÖNDINA
Markísur og Meira
Komum á staðinn þér að
kostnaðarlausu og gerum tilboð
Skjólveggur
Nj
óttu
með v
eitingum frá Aal
to Bi
str
o
Ábendingahnappinn má
finna á www.barnaheill.is