Skessuhorn - 20.06.2013, Síða 23

23FIMMTUDAGUR 20. JÚNÍ 2013
Nafn: Lilja Björk Pálsdóttir.
Starfsheiti/fyrirtæki? Ég er forn-
leifafræðingur hjá Fornleifastofn-
un Íslands ses.
Fjölskylduhagir/búseta? Bý í
Mosfellsbæ ásamt eiginmann-
inum Vilmundi Pálmasyni og
tveimur börnum, Ásrúnu Ösp 19
ára og Arnþóri Víði 16 ára.
Áhugamál? Ég er svo heppin að
vinna við áhugamál mitt en forn-
leifafræðin sameinar einmitt flest
það sem mér finnst áhugavert;
náttúru, menningu, sögu, fólk og
flest allt sem gamalt er og tengist
lífi horfinna kynslóða.
Eðli vinnudagsins fer eftir árs-
tíma. Á vetrum sit ég aðallega inni
og vinn með þau gögn sem safn-
að var sumarið áður. Þeirri vinnu
lýkur svo með skýrslu. Sumrin fara
að mestu í vettvangsvinnu. Nú er
ég enn á ný stödd á Gufuskál-
um á Snæfellsnesi við fornleifa-
rannsóknir þar sem við stundum
björgunarrannsókn á verstöðinni
fornu sem er að skemmast vegna
landbrots.
Mætt til vinnu og fyrstu verk?
Farið frá Gufuskálum út á rann-
sóknarsvæðið klukkan 8. Byrja á
því að taka til þau verkfæri sem
þarf til að halda áfram uppgreftri.
Klukkan 10? Var í kaffi. Þá koma
hóparnir saman úti á svæðinu og
fá sér kaffisopa og deila því sem
gerst hefur á þeirra rannsóknar-
svæðum frá því um morguninn.
Hádegið? Hádegismaturinn er
borðaður úti á svæði. Þennan tíma
nýti ég mér einnig til að hringja í
Snæbjörn gröfumann og fleiri svo
allt gangi vel fyrir sig og engar
tafir verði á verkefninu.
Klukkan 14 var ég að ljúka við
að teikna grjótvegg sem ég mun
svo rífa niður en þessi veggur var
byggður fyrir dyragættina í eitt
herbergið í verbúðinni sem við
erum að grafa upp.
Hvenær hætt og það síðasta
sem þú gerðir í vinnunni? Þar
sem ég sá ekki að ég gæti lok-
ið við að fjarlægja grjótvegginn
í dag var síðasta verkið að varpa
lausu veggjargrjóti niður í fjöru
og moka lausum jarðvegi sömu
leið. Þegar þetta var búið vant-
aði klukkuna 15 mínútur í fimm.
Komin heim á Gufuskála rúmlega
fimm og þá var eftir að ganga frá
sýnum, dýrabeinum og gripum
sem komu í ljós þennan dag.
Fastir liðir alla daga? Hita kaffi
og ganga frá nestiskassanum fyrir
hópinn. Annars má búast við upp-
þoti ef fólkið fær ekki kaffið sitt
og kleinurnar! Í uppgreftri geng-
ur dagurinn í stuttu máli svona
fyrir sig: 1) Afmarka jarðlög og/
eða hleðslur 2) Mæla upp og
teikna jarðlagið og/eða hleðsluna
og mæla hæð þess yfir sjávarmáli.
3) Taka ljósmynd ef þurfa þyk-
ir og loks grafa jarðlagið burt. 4)
Sýni tekið til skordýra-, plöntu-
og efnagreininga ef þurfa þykir.
5) Jarðvegur sem grafinn er upp
sigtaður. 6) taka á móti gestum
sem koma til að skoða uppgröft-
inn og segja þeim frá vinnu okkar
og svara spurningum. Endurtekið
ítrekað yfir daginn.
Hvað stendur upp úr eftir
vinnudaginn? Að vera búin að
ráða fram úr tengslum grjótveggj-
arins við aðra hluta verbúðarinn-
ar.
Var dagurinn hefðbundinn?
Þessi dagur var mjög svo hefð-
bundinn.
Hvenær byrjaðir þú í þessu
starfi? Ég hef unnið á Fornleifa-
stofnun Íslands ses. frá 2003 en
rannsóknin á Gufuskálum hófst
hinsvegar 2008.
Er þetta framtíðarstarfið þitt?
Það ætla ég að vona. Þó svo að ég
safni seint digrum sjóðum í þessu
starfi gefur það mér svo ótrú-
lega mikið að vinna við allt það
sem tengist fornminjum að ég get
varla hugsað mér annað starf.
Hlakkar þú til að mæta í vinn-
una? Já, sérstaklega þegar ég er
búin að leysa flókin verkefni og
get farið beint í að vinna við þau.
Dag ur í lífi...
Fornleifafræðings
Ragnar Mar Sigrúnarson hef-
ur að undanförnu vakið athygli
fyrir athyglisverðar niðurstöð-
ur meistaraverkefnis síns þar
sem hann kannaði andlega líðan
knattspyrnumanna í kjölfar al-
varlegra eða langvarandi meiðsla.
Meðal þess sem fram kom er að
knattspyrnumenn takast illa á
við það álag sem fylgir því að
lenda í meiðslum og að íþrótta-
félögin standa ekki nógu þétt
við bakið á þeim. Ragnar Mar
fæddist á Akranesi en flutti ung-
ur ásamt fjölskyldu sinni í Rif á
Snæfellsnesi. Hann gekk í skóla
á Hellissandi og spilaði fótbolta
með Víkingi Ó. allt þar til liðið
féll í 2. deild er hann skipti yfir í
HK. Sjálfur hefur hann glímt við
langvarandi meiðsli á sínum ferli
og varð sú þraut kveikjan að-
meistaraverkefninu.
„Ég skoðaði annars vegar and-
lega líðan knattspyrnumanna,
kvíða, þunglyndi og streitu, og hins
vegar bjargráð þessara sömu knatt-
spyrnumanna. Bjargráð er sem sagt
vont íslenskt orð yfir coping-skills,
það er hvernig fólk tekst á við að-
stæður sem veldur því streitu. Að
lokum kafaði ég aðeins ofan í þjálf-
arana og íþróttafélögin, hvernig
félögin hjálpa leikmönnunum og
hvaða sýn þjálfararnir hafa á þessi
alvarlegu og langvarandi meiðsli,“
útskýrir Ragnar Mar en blaðamað-
ur settist niður með honum á kaffi-
húsi í síðustu viku. Hann tók ein-
staklingsviðtöl við tíu leikmenn
úr efstu deild karla og kvenna og
1. deild karla og lagði fyrir þrjá
spurningalista. Þá tók hann ein-
staklingsviðtöl við átta þjálfara í
þessum sömu deildum. Helstu nið-
urstöður urðu þær að andleg líðan
þessara leikmanna mældist mjög
góð en bjargráðin, það er hvernig
leikmenn takast á við álag, reynd-
ust aftur á móti mjög döpur. „Sem
dæmi þá mælast nýgreindir krabba-
meinssjúklingar á Íslandi betur en
knattspyrnumenn sem glíma við
alvarleg eða langvarandi meiðsli.
Krabbameinssjúklingarnir takast
þannig betur á við álag en knatt-
spyrnumennirnir. Þetta eru í raun
niðurstöðurnar sem slógu okkur
mest,“ segir Ragnar.
Íþróttasálfræði
vanmetin á Íslandi
Ragnar segir íþróttafélög ekki veita
leikmönnum nógu mikinn stuðn-
ing þegar þeir lenda í meiðslum en
helmingur þeirra sem hann ræddi
við hafði ekki fengið fullnægjandi
stuðning til dæmis varðandi trygg-
ingamál, endurgreiðslu sjúkra-
kostnaðar og þess háttar. Helming-
ur félaga sinni þannig ekki ákvæði í
samningi sem leikmenn skrifa und-
ir frá KSÍ varðandi sjúkratrygg-
ingar. „Einn leikmaður nefndi það
einmitt að hann þurfti að takast á
við öll þessi tryggingamál sjálfur
og það var enginn hjá íþróttafé-
laginu sem aðstoðaði hann við það.
Þetta getur haft áhrif á það hvern-
ig leikmenn takast á við svona álag,
það er allavega ekki til þess að
hjálpa. Þetta er ferli sem þarf að
laga. Þá er sálfræðileg aðstoð ekki
algeng meðal fótboltamanna á Ís-
landi. Aðeins einn leikmaður sem
ég ræddi við hafði leitað sér fag-
legrar aðstoðar til þess að takast á
við meiðslin. Aðrir voru allir sam-
mála um að svona meiðsli hefðu
áhrif á andlega líðan en samt sem
áður hafði enginn leitað sér stuðn-
ings hjá fagaðila sökum þess að
þeim fannst þeir ekki hafa þörf á
því,“ segir Ragnar.
Hann segir helsta lærdóminn sem
hann vilji að sé dreginn af niður-
stöðum ritgerðarinnar vera þann
að allir þeir sem vinna með knatt-
spyrnumönnum, þjálfarar, sjúkra-
þjálfarar, forráðamenn íþróttafélaga
og aðstandendur, þurfa að gefa því
gaum þegar leikmenn meiðast. „Til
eru leiðir til þess að takast betur á
við þessar aðstæður og er íþróttasál-
fræðin þar ofarlega á blaði. Grein-
in er hins vegar mjög vanmetin á Ís-
landi.“
Umræðan stutt komin
á Íslandi
Ragnar segir það hafa komið sér á
óvart hversu mikla athygli niður-
stöðurnar hafa fengið að undan-
förnu en á sama tíma er hann þakk-
látur fyrir þá umfjöllun sem hann
hefur fengið. Umræðan um áhrif
meiðsla á andlega líðan íþróttafólks
hafi hingað til ekki verið höfð í dags-
ljósinu hér á landi og þessi rannsókn
gefi vísbendingar um að huga þurfi
að þessari hlið málsins. „Vonandi
verður með enn frekari rannsóknum
á þessu sviði hægt að búa til einhver
úrræði fyrir knattspyrnumenn sem
lenda í meiðslum. Það er náttúr-
lega draumurinn að minnka hlutfall
íþróttafélaga sem sýna leikmönn-
um ekki nægilegan stuðning og
koma bjargráðunum í betri farveg.
Íþróttafélögin eru öll að vinna mjög
gott starf og hafa margar rannsókn-
ir til dæmis sýnt fram á forvarnar-
gildi þeirra, til dæmis forvarnargildi
gagnvart þunglyndi og öðrum geð-
sjúkdómum. Þó að starfið sé mjög
gott þá virðist vera hægt að bæta það
og vonandi tekur fólk það til sín. Við
erum ekki nema þrjú hundruð þús-
und manna þjóð en erum samt sem
áður alltaf að reyna að ná árangri í
íþróttum og komast á stórmót. Hins
vegar höfum við ekki úr tveimur
milljónum 18 ára unglinga að velja
eins og margar þjóðir. Mér þætti
eðlilegt að við myndum hugsa betur
um þau fáu ungmenni sem við eig-
um,“ segir Ragnar. Til samanburð-
ar megi nefna Frakkland þar sem
sett hefur verið í landslög að afreks-
íþróttafólk þurfi að gangast und-
ir klínískt greiningarmat á andlegri
líðan einu sinni á ári fyrir 18 ára ald-
ur, en tvisvar á ári þar áður. „Þetta
sýnir hversu stutt við erum komin í
þessari umræðu hér á landi. Í kjölfar
umræðunnar sem kviknaði í sam-
bandi við hjartavernd knattspyrnu-
manna fara allir leikmenn í læknis-
skoðun einu sinni á ári til þess að at-
huga með undirliggjandi hjartagalla
og þess háttar. Mér þætti eðlilegt
að skoða andlega líðan á sama tíma
og við skoðum líkamlega líðan leik-
manna.“
Sækja sér ófaglærða
aðstoð
Eins og áður sagði kviknaði hug-
myndin á þessu rannsóknarefni út
frá eigin upplifun Ragnars en hann
segir meiðslin hafa haft töluverð
áhrif á hann í gegnum tíðina. Þá á
hann einnig marga nána vini sem
glímt hafa við erfið meiðsli og tek-
ist á við þau með mismunandi leið-
um. „Ég hafði ákveðna hugmynd
um hvernig þessir hlutir væru hér
á landi og var á sama tíma mjög
spenntur fyrir því að fá að vita hvort
ég væri sá eini sem upplifði meiðsl-
in með þessum hætti. Á mínum fót-
boltaferli hef ég aldrei fengið neina
fræðslu um það hvernig best sé að
takast á við svona álag, þannig ef ég
myndi sjálfur svara þessum spurn-
ingalistum er ég ekki viss um að ég
myndi koma vel út úr þeim. Varð-
andi bjargráðin þá hafa vinir og fjöl-
skyldan þurft að hlusta á mitt væl og
skæl vegna þessara meiðsla sem er í
samræmi við niðurstöður rannsókn-
arinnar um að leikmenn sækja sér
heldur ófaglærða aðstoð til vina og
ættingja,“ segir Ragnar.
Býður upp á frekari
rannsóknir
Hann hefur frá unga aldri haft mik-
inn áhuga á íþróttum og stefndi upp-
haflega á einkaþjálfaranám hjá Keili.
Ákvað samt sem varakost að sækja
um í íþróttafræði við Háskólann í
Reykjavík. „Þegar ég síðan komst
inn að undangengnu inntökuprófi
tímdi ég ekki að sleppa því tæki-
færi því það er mjög erfitt að komast
þar inn. Ég dreif mig síðan beint í
meistaranámið eftir grunnnámið en
það var eingöngu vegna þess að mér
áskotnaðist sá heiður að fá sérstakan
forsetastyrk fyrir góðan námsárang-
ur í grunnnámi og fékk því niður-
fellingu á skólagjöldum þessar fjórar
annir í meistaranáminu.“
Aðspurður um framtíðaráform-
in segir Ragnar aldrei að vita nema
hann leggist í frekari rannsókn-
Íþróttafélög veita leikmönnum ekki nægilegan stuðning í meiðslum
Segir Ragnar Mar Sigrúnarson meistaranemi í íþróttavísindum og þjálfun
ir á þessu efni síðar meir en fyrst
muni hann reyna að ná andanum
eftir fimm ára samfellt háskóla-
nám. Í dag starfar Ragnar Mar sem
knattspyrnuþjálfari hjá yngri flokk-
um HK og segir hann framtíð sína
fyrst og fremst liggja í þjálfuninni.
„Ég tel að nú hafi fyrsta skrefið ver-
ið tekið í rannsóknum á þessu sviði
hér á landi. Í framhaldinu væri hægt
að gera margar tengdar rannsókn-
ir og verður spennandi að sjá hvort
umræðunni verður áfram haldið á
lofti,“ sagði Ragnar Mar Sigrúnar-
son að lokum.
ákj
Ragnar Mar Sigrúnarson.