Skessuhorn - 26.02.2014, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRÚAR 2014
Það tekur ferskur og góður mat-
arilmur á móti blaðamanni þeg-
ar hann gengur inn í verslunina og
kaffihúsið Lifandi markað í Kópa-
vogi eitt síðdegið fyrir skömmu.
Sólin er lágt á lofti, umferðin að
þyngjast og því notalegt að koma
inn úr bílnum, á hlýlegt kaffihús-
ið. Stuttu síðar gengur Margrét
Pála Ólafsdóttir inn og með henni
eins og ferskur andvari. Hún pant-
ar sér te og sest hjá blaðamanni en
við ætlum að taka spjall um Hjalla-
stefnuna og sitthvað sem henni
tengist. Margrét Pála er frumkvöð-
ull og brautryðjandi og stofnaði
fyrirtækið Hjallastefnuna ehf. alda-
mótaárið 2000. Aðstæður í Hjalla-
stefnuskólum eru taldar til fyrir-
myndar og þar virðist hugsað fyr-
ir ýmsu, en kannski fyrst og fremst
hugsað út fyrir rammann. Árangur-
inn er góður sem m.a. endurspegl-
ast í að einelti þrífst ekki í skólum
Hjallastefnunnar. Jákvæðni og gleði
eru partur af námskránni og börnin
læra meðal annars umburðarlyndi
og fá þjálfun í sjálfsstyrkingu. Skól-
arnir eru því um margt sérstakir og
öðruvísi en hinir almennu skólar
landsins. Margrét Pála hefur hlotið
fjölda viðurkenninga fyrir störf sín í
skólamálum, meðal annars hina ís-
lensku fálkaorðu og verðlaun jafn-
réttisráðs.
Fann hvar skórinn
kreppti
Hjallastefnan er tilkomin út frá eig-
in reynslu Margrétar Pálu úr upp-
eldi hennar og reynslu samstarfs-
fólks hennar. Margrét Pála hafði
áður starfað sem leikskólastjóri í
Reykjavík og hafði áralanga reynslu
af ráðgjafastörfum þegar hún tók
við sem leikskólastjóri á Hjalla í
Hafnarfirði. „Það var aldrei hug-
myndin að búa til módel, held-
ur bara góðan leikskóla. Ég hafði
starfað við ráðgjöf og sá hvar skór-
inn kreppti. Þegar ég tók við Hjalla
vildi ég finna fyrirbyggjandi leið-
ir við vandamálunum sem fólk var
að glíma við. Markmiðið var að
gera Hjalla að þeim besta leikskóla
sem ég gat. Ég vann með frábærum
hópi og samstarfsfólki og hef ver-
ið þeirrar gæfu aðnjótandi að hafa
alla tíð unnið með frábæru starfs-
fólki og líka bestu börnum og for-
eldrum í heimi,“ segir Margrét
Pála um upphaf Hjallastefnunnar.
„Það má segja að Hjallastefnan sé
hert í eldi reynslunnar. Árum sam-
an prófaði ég og samstarfsfólk mitt
alls konar aðferðir. Ef það virkaði
þá var það gott, ef það virkaði ekki
þá var því sjálfhætt. Ekkert var skil-
ið eftir nema það sem virkaði fyrir
börnin, kennara og foreldra.
Börn eru fólk
En hvað er Hjallastefnan? Spurn-
ingin er stór en Margrét svarar
henni með því að nefna þrjár meg-
instoðir stefnunnar.
„Allir leikskólar á Íslandi vinna
á sama grunni í eðli sínu, þ.e. að
sinna börnum á eins dásamlegan
hátt og hægt er. Síðan koma ólík-
ar áherslur ofan á það og þar kem-
ur Hjallastefnan. Fyrsta grunnstoð-
in okkar er lýðræði. Við erum með
valfundi alla daga þar sem börnin
velja viðfangsefni sín. Þau eru al-
veg niður í tveggja ára gömul að
velja hvort þau vilja leika sér inni
eða úti á leiktímum. Börnin hafa
áhrif á gerð matseðils og hvað er
gert í skipulögðu hópastarfi. Þann-
ig eru lýðræði og mannréttindi
barna ein stoðin okkar.“ Margrét
Pála nefnir að það séu meðal ann-
ars mannréttindi fyrir barn að fara
ekki út klukkan eitt á hverjum degi
af því að því er sagt að gera það. Að
þurfa ekki að klára af diskinum og
að fá að velja hvað það klæðir sig
í. „Við vöðum ekki inn í landhelgi
barna í samfélagi þar sem við vöð-
um ekki inn í landhelgi fullorðinna.
Það myndi enginn segja mér að ég
yrði að klára af diskinum mínum.
Af hverju ættum við þá að segja það
við börn? Börn eru fólk.“
Náum að gera
okkar besta
Því næst útskýrir Margrét Pála hver
önnur meginstoðin er: „Hún er að
mæta börnum og barnafjölskyld-
um á eins jákvæðan og sveigjanlegan
hátt og hægt er. Þess vegna er gleði
og kærleikur hreinlega stórir nám-
skrárþættir sem við vinnum með alla
daga. Við kynjaskiptum börnunum
til að mæta betur hverjum og einum
einstaklingi.“ Kynjaskiptingin er ekki
hugsuð sem almenn jafnréttisaðgerð
heldur er hún tilkomin eftir reynslu
af því að hafa verið með stelpur og
stráka saman. „Við náðum ekki að
gera okkar allra besta fyrir bæði kyn
í kynjablönduðum hópum. Það hef-
ur gefið okkur mun betri raun að
kynjaskipta börnunum. Það var allt-
af hætta á að sumar rólegar stúlk-
ur væru að hálf týnast í blönduðum
hópum. En í stúlknahópi erum við
að ná að draga þær hundrað prósent
fram. Í drengjahópum náum við að
byggja upp vinnuramma fyrir strák-
ana þar sem gaurarnir fá aðhald og fá
að þróa jákvæða sjálfsmynd, vinna á
sínum forsendum, en rólegri dreng-
irnir læra að vinna í strákahópi og fá
þá sjálfsmynd að þeir séu glæsileg-
ir, með eftirsóknarverða hegðun og
viðurkenndir af hinum strákunum.
Karlmennska þeirra verður viður-
kennd þrátt fyrir að þeir séu róleg-
ir,“ útskýrir Margrét Pála.
Efla skapandi hugsun
Þriðji þátturinn er áhersla á ímynd-
unarafl, sköpun og frumkvæði.
„Það er það sem allur heimurinn
þarf á að halda! Þess vegna not-
um við ekki hefðbundin leikföng
heldur opið leikefni sem ýtir und-
ir þessa þrjá þætti. Meginleikefni á
frjálsum tíma er heimagerður leir
sem þau taka þátt í að búa til, ólit-
aðir trékubbar, vatn, einfalt fönd-
urefni, borð, stólar, teppi og púð-
ar. Við erum auðvitað með fjöl-
breyttara efni í skipulagðara starfi
svo sem tónlist, dans og hreyfingu.
Hæfnin til að hugsa frumlega snýst
um að brjóta alla hugarramma um
það hvað „má” og hvernig „á” að
gera yfir í „hvað dettur þér í hug?“
Að fara með barnahópinn sinn
berfættan út um gluggann að vetri
til er dásamleg upplifun! Við eig-
um að leyfa okkur að brjóta hefð-
irnar á meðan það skaðar eng-
an.“ Margrét segir að öll framtíð-
in hrópi og biðji um fólk sem get-
ur skapað. Að þörf verði á fólki
sem kemur með nýja hugsun, nýj-
ar lausnir og nálgun á öllum svið-
um þjóðfélagsins. Því sé mikilvægt
að börn læri frumkvöðlahugsun og
skapandi hugsun og séu hvött til
að fara út fyrir rammann. „Nú er
sagt að börn í grunnskólum muni í
um 65% tilvika vinna störf sem við
höfum ekki einu sinni hugmynd
um hvað heita, þau eru ekki einu
sinni til í dag. Fyrir hvað erum við
að þjálfa þau,“ spyr hún.
Vinna með alls konar
pólitískum meirihlutum
Hjallastefnan var til að byrja með
þannig að allir leikskólar gátu tek-
ið hana upp án þess að ganga inn í
Hjallastefnuna. Því hefur þó verið
breytt. „Það reyndist nauðsynlegt
að breyta þessu. Skólar sem tóku
upp stefnuna án stuðnings og sam-
skipta voru bundnir sveitarfélagi
með margar ákvarðanir. Það gekk
vel fyrsta kastið en svo komu veik-
leikarnir í ljós. Til dæmis má nefna
leikskóla sem notaði Hjallastefnuna
en svo var nýr skólastjóri ráðinn inn
út frá hæfniskröfum sveitarfélagsins
og sá skólastjóri hafði engan áhuga
á Hjallastefnunni og hætti bara
með hana. Við fengum hvað eft-
ir hvað símtöl frá óánægðum for-
eldrum eftir slíkt. Annað dæmi er
að fólk var að nota áherslur Hjalla-
stefnunnar og kenna sig við hana.
Síðan voru þeir kannski að nota
útvatnaðar leiðir og ekki að gera
hlutina nógu vel. Þetta spillti okk-
ar orðstír. Ég tók því ákvörðun um
að við myndum frekar reka Hjalla-
stefnuleikskólana sjálf til að tryggja
gæðin. Þetta var erfið ákvörðun en
við fórum alla leið. Við eigum allt
undir orðsporinu okkar þannig að
það er enginn millivegur, bara ann-
að hvort eða.“ Skólar ganga því
bæði faglega og rekstrarlega inn í
Hjallastefnuna í dag á grunni þjón-
ustusamninga við sveitarfélög. Í
dag eru reknir 17 Hjallastefnuskól-
ar, 12 leikskólar og 5 grunnskólar.
Hjallastefnan starfar núna í alls níu
sveitarfélögum. „Við vinnum með
alls konar pólitískum meirihlut-
um. Hægri og vinstri fólki - í mik-
illi sátt,“ segir Margrét Pála.
„Við höfðum heldur
ekkert val áður“
Þegar leikskólinn Hraunborg á Bif-
röst gekk inn í Hjallastefnuna var
það í fyrsta skipti sem tekinn var
inn skóli sem var ekki valkostur á
móti öðrum skólum fyrir foreldra
barnanna. „Ég var rög við að taka
Jákvæðni og gleði eru hluti af námskránni
Rætt við Margréti Pálu Ólafsdóttur stofnanda Hjallastefnunnar
Hjallastefnan var tekin upp í Leikskólanum Hraunborg á Bifröst 2006 og var hann þar með fjórði leikskólinn sem rekinn var
af Hjallastefnunni. Í dag eru þeir tólf, ásamt fimm grunnskólum. Hér er horft af hlaðinu á leikskólanum á Bifröst.
Margrét Pála Ólafsdóttir, stofnandi og fræðslustjóri Hjallastefnunnar. Ljósm. úr einkasafni.
Merki Hjallastefnunnar.